Ağıllı, Horasan
| Ağıllı | |
|---|---|
 Mahallenin haritadaki yeri | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  Ağıllı Ağıllı'nın Erzurum'daki konumu | |
Koordinatlar: 39°53′46″N 42°24′35″E / 39.8961°K 42.4097°D | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Horasan |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[1] İhtiyar heyeti[1] |
| Rakım | 2361 m |
| Nüfus (2021)[2] | 381 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25800 |
Ağıllı, Erzurum ilinin Horasan ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Ağıllı adı 1835 tarihli nüfus defterinde Ağulu olarak geçer. 1928 tarihli Osmanlıca köy listesindeyse, Ağullı (آغوللی) şeklinde yazılmıştır.[4][5]
Ağulu köyü, Urartu döneminde Biani şeklinde anılan Basiani bölgesindeki yerleşim yerlerinden biridir. Köydeki megalit yapı kalıntısı da buranın eski bir yerleşim alanı olduğunu göstermektedir.[6] Bu bölge Orta Çağ'da Gürcistan sınırları içinde yer alıyordu. Nitekim 13. yüzyılın başında Gürcüler ile Türkler arasındaki Basiani Savaşı bu bölgede meydana gelmiştir. Osmanlılar bu bölgeyi 1545 yılında Gürcülerden ele geçirmiştir.[7]
Ağulu köyü, 1835 Osmanlı nüfus defterine göre Hasan Kala kazasının köylerinden biriydi. Müslim nüfus defterinde 15 erkek kaydedilmiştir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyün toplam nüfusun yaklaşık 30 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. Bu tarihte köyde Hristiyan nüfus bulunmuyordu.[4] 1928 tarihli Osmanlıca köy listesine göre Ağıllı, Erzurum vilayetinin Hasan Kale kazasının Aras nahiyesine bağlı köylerden biriydi.[5] 1935 genel nüfus sayımında, "Ağullu" şeklinde kaydedilmiş olan köy, aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 371 kişiden oluşuyordu.[8] 1953 yılında Horasan ilçesi kurulunca, Ağullu köyü bu ilçeye bağlandı.[9] 1965 genel nüfus sayımında Ağıllı köyünün nüfusu 665 kişiye yükselmişti ve bu nüfus içinde sadece 116 kişi okuma yazma biliyordu.[10]
1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum'da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu köy de Horasan Belediyesi'nin bir mahallesi olmuştur.[11]
Ağıllı'da kuru duvar tekniğiyle inşa edilmiş olan kale, yerleşim yerinin yaklaşık 1,5 kilometre güneybatısında, deniz seviyesinden 2.400 metre yükseklikte, yüksek bir dağın tepesinde yer alır. 2023 yılında kaleyi yerinde ziyaret etmek, belgelemek ve incelemek isteyen Gürcü araştırmacıların bulunduğu sırada köylüler, kalenin varlığını doğrulamakla birlikte, kaleye giden yolu göstermeyi reddetmişlerdir. Mevcut bilgilere dayanarak söz konusu tepede harç kullanılmadan üst üste yığılmış büyük kayalardan inşa edilmiş oval bir yapının bulunduğu söylenebilir.[12]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Mahalle, Erzurum il merkezine 115 km, Horasan ilçe merkezine 25 km uzaklıktadır.[13] Mahalle, Horasan'ın güneydoğusunda, Ağrı sınırına yakın, D.100/
numaralı Erzurum-Ağrı (Horasan- Eleşkirt) devlet/uluslararası yoluna 3 km'lik bir köy yoluyla bağlıdır.[14]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 381[2] |
| 2020 | 409[2] |
| 2019 | 416[2] |
| 2018 | 425[2] |
| 2017 | 465[2] |
| 2016 | 468[2] |
| 2015 | 481[2] |
| 2014 | 518[2] |
| 2013 | 562[2] |
| 2012 | 548[2] |
| 2011 | 582[2] |
| 2010 | 574[2] |
| 2009 | 582[2] |
| 2008 | 567[2] |
| 2007 | 558[2] |
| 2000 | 620[13] |
| 1990 | 711[15] |
| 1985 | 861[16] |
| 1965 | 665[17] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Erzurum Horasan Ağıllı Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 16 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2023.
- ^ "Agilli, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 16 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2023.
- ^ a b Ümit Kılıç, "XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Pasinler ve Köylerinin Demografik ve İskan Yapısı", A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, sayı: 42, 2010, s. 241-257
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 228.
- ^ "ბასიანი: კულტურის ძეგლების კატალოგი" / Basiani: A Catalogue of the Monuments of Material Culture (Basiani: Maddi Kültür Anıtları Kataloğu), Tiflis, 2024, s. 34. ISBN 978-9941-9888-4-4
- ^ "ბასიანი: კულტურის ძეგლების კატალოგი" / Basiani: A Catalogue of the Monuments of Material Culture (Basiani: Maddi Kültür Anıtları Kataloğu), Tiflis, 2024, s. 10. ISBN 978-9941-9888-4-4
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 6" (PDF). 10 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Nisan 2025.
- ^ "Resmi Gazete, 4 Aralık 1953" (PDF). 22 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Nisan 2025.
- ^ "1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 255" (PDF). 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Ocak 2023.
- ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ "ბასიანის ძეგლების 2023 წლის საკვლევი ექსპედიციის ანგარიში" (Basiani Anıtları 2023 Yılı Araştırma Gezisi Sonuçları), Tiflis, 2024, s. 13 ISBN 978-9941-9888-5-1
- ^ a b "Ağıllı Mahallesi". YerelNet.org.tr. 22 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2023.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.