Aliçeyrek, Horasan
| Aliçeyrek | |
|---|---|
 Mahallenin haritadaki yeri | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  Aliçeyrek Aliçeyrek'in Erzurum'daki konumu | |
Koordinatlar: 40°02′29″N 42°17′48″E / 40.0414°K 42.2967°D | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Horasan |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[1] İhtiyar heyeti[1] |
| Rakım | 1788 m |
| Nüfus (2021)[2] | 503 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25800 |
Aliçeyrek, Erzurum ilinin Horasan ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Aliçeyrek'in eski adı Aliçekrek'tir. Nitekim 1835 tarihli Osmanlı nüfus defterinde bu isimle geçer.[4] 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde ise, Alicekrek (آلیجكرك) şeklinde yazılmıştır.[5] Bu yer adındaki "ekrek" kelimesi Gürcüce Agaraki'den (აგარაკი) değişime uğramıştır.[6] Agaraki, eski Gürcü dilinde çiftlik, tarla ve köy anlamlarına gelir.[7]
Aliçekrek köyü, Basiani bölgesinin Aşağı Basiani kısmında yer alır. Bu bölge Orta Çağ'da Gürcistan sınırları içinde yer alıyordu. Nitekim 13. yüzyılın başında Gürcüler ile Türkler arasındaki Basiani Savaşı bu bölgede meydana gelmiştir. Osmanlılar bu bölgeyi 1545 yılında Gürcülerden ele geçirmiştir.[8] Köydeki mağara kompleksi bu dönemden kalmıştır.[9]
Aliçekrek köyü, 1835 Osmanlı nüfus defterine göre Erzurum Eyaleti'nin Hasan Kala kazasının köylerinden biriydi. Askere alma ve vergi toplama amacıyla sadece erkek nüfusunun tespit edildiği bu tarihte köyde 307 Hristiyan erkek kaydedilmiştir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyün toplam nüfusunun yaklaşık 614 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. Bu tarihte Aliçekrek'te Müslüman nüfus bulunmuyordu.[4]
Aliçekrek köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesine göre, Erzurum vilayetinin Hasan Kale kazasının Aras nahiyesine bağlı köylerden biriydi.[5] 1935 genel nüfus sayımında, "Alicekrek (Akkeran)" şeklinde kaydedilmiş olan köy, aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 502 kişiden oluşuyordu.[10] 1953 yılında Horasan ilçesi kurulunca, Alicekrek köyü bu ilçeye bağlandı.[11] Köyün adı sonradan "Aliceyrek" ve Aliçeyrek" şeklinde yazılmıştır. 1965 genel nüfus sayımında Aliçeyrek köyünün nüfusu 872 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 270 kişi okuma yazma biliyordu.[12]
1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum'da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu köy de Horasan Belediyesi'nin bir mahallesi olmuştur.[13]
Aliçeyrek köyündeki kaya mağara kalıntıları köyün yakınında, merkezden yaklaşık 1,5 kilometre güneyde, yüksek bir dağın kayalık yamacında bulunmaktadır. Araştırmacılar söz konusu mağaraları kaya mezarı ve kilise olarak tanımlamıştır. Ancak mağara sayısına bakarak buranın bir mağaralar manastırı olduğu anlaşılmaktadır. Mağaraların birinde, okunamayacak kadar zarar görmüş Ermenice yazıt bulunmaktadır.[14][15]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Mahalle, Erzurum il merkezine 97 km, Horasan ilçe merkezine 14 km uzaklıktadır.[16] Mahalle, Horasan'ın doğusunda olup, D.100/
numaralı Erzurum-Ağrı (Horasan-Eleşkirt) devlet/uluslararası yoluna, 11,2 km'lik bir köy yoluyla bağlıdır.[17]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 503[2] |
| 2020 | 571[2] |
| 2019 | 560[2] |
| 2018 | 604[2] |
| 2017 | 598[2] |
| 2016 | 673[2] |
| 2015 | 733[2] |
| 2014 | 777[2] |
| 2013 | 805[2] |
| 2012 | 837[2] |
| 2011 | 833[2] |
| 2010 | 829[2] |
| 2009 | 823[2] |
| 2008 | 866[2] |
| 2007 | 841[2] |
| 2000 | 941[16] |
| 1990 | 1.133[18] |
| 1985 | 1.369[19] |
| 1965 | 872[20] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Erzurum Horasan Aliçeyrek Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 17 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2023.
- ^ "Aliceyrek, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 12 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2023.
- ^ a b Ümit Kılıç, "XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Pasinler ve Köylerinin Demografik ve İskan Yapısı", A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, sayı: 42, 2010, s. 241-257
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 228.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayıma hazırlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. Cilt, s. 568". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2025.
- ^ "აგარაკი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 4 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ "ბასიანი: კულტურის ძეგლების კატალოგი" / Basiani: A Catalogue of the Monuments of Material Culture (Basiani: Maddi Kültür Anıtları Kataloğu), Tiflis, 2024, s. 10. ISBN 978-9941-9888-4-4
- ^ "ბასიანის ძეგლების 2023 წლის საკვლევი ექსპედიციის ანგარიში" (Basiani Anıtları 2023 Yılı Araştırma Gezisi Sonuçları), Tiflis, 2024, s. 11. ISBN 978-9941-9888-5-1
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 17" (PDF). 10 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Nisan 2025.
- ^ "Resmi Gazete, 4 Aralık 1953" (PDF). 22 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Nisan 2025.
- ^ "1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 255" (PDF). 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Ocak 2023.
- ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ Oktay Özgül, Eskiçağda (Yukarı) Aras Vadisi, 2011, s. 144. Doktora tezi
- ^ "ბასიანი: კულტურის ძეგლების კატალოგი" / Basiani: A Catalogue of the Monuments of Material Culture (Basiani: Maddi Kültür Anıtları Kataloğu), Tiflis, 2024, s. 33. ISBN 978-9941-9888-4-4
- ^ a b "Aliçeyrek Mahallesi". YerelNet.org.tr. 7 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2023.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.