Türkiye Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi (Acilciler)
Türkiye Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi/Acilciler | |
|---|---|
 Acilcilerin de kullandığı THKP-C amblemi[1] | |
| Kısaltma | THKP-C/Acilciler |
| Kurucu | İlker Akman Yüksel Eriş Engin Erkiner |
| Kuruluş tarihi | 1974 |
| Kapanış tarihi | 1988[a] |
| Bölünme | THKP-C/DEV-SAVAŞ (1976)[4] THKP-C/EB (1976)[4] THKP-C/HDÖ (1979)[4] |
| Önceli | Türkiye Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi X Örgütü |
| Üyelik | 968 (1983 TSK tahmini)[5]:427 |
| İdeoloji | Marksizm-Leninizm |
| Siyasi pozisyon | Aşırı sol |
| Örgütün kullandığı bir bayrak varyantı | |
 | |
Türkiye Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi/Acilciler (THKP-C/Acilciler), THKP-C'nin dağılmasından sonra 1974'te İlker Akman, Yüksel Eriş ve Engin Erkiner tarafından kurulan yasa dışı Marksist-Leninist örgüttür.[6]
1974 yılında ilan edilen genel aftan yararlanarak cezaevinden çıkan Türkiye Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi (THKP-C) üyesi kadrolarla, THKP-C ve Mahir Çayan’ın tezleri noktasında anlaşamayan bir grup üniversite öğrencisi tarafından kaleme alınan "Türkiye Devriminin Acil Sorunları" (TDAS) isimli broşür grubun doğmasına yol açmıştır. Broşür, küçük ama savaşçı bir örgüt oluştuşturulmasını, şehir ve kır gerillasının örgütlendirilmesini, Mahir Çayan'ın tezleri arasında bulunan Politikleşmiş Askeri Savaş Stratejisi'nin (PASS) bir an önce pratiğe geçirilmesini, öncü savaşın başlatılmasını öngörüyordu. Örgüt özellikle Hatay bölgesinde Arap Alevisi (Nusayri) nüfusu içerisinde yaygındı. 12 Eylül darbesi sonrası büyük ölçüde dağıldı.[7][8]
Örgüt, THKP-C ile birlikte Birleşik Krallık'ın yasaklı terör örgütleri listesinde yer almaktadır.[9]
Adı
[değiştir | kaynağı değiştir]1972 yılında Türkiye Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi'nin dağılmasından sonra kurulan örgütün başlarda herhangi bir adı yoktu ve THKP-C adını kullanmayı tartışıyorlardı.[6]:103 Grup başlangıçta bir isim almamayı yeğlemiş, bildirilerine "X Örgütü" imzasını atmıştı.
1975 yılında Engin Erkiner tarafından kaleme alınan 184 sayfalık "Türkiye Devriminin Acil Sorunları" isimli broşür örgütün çevresinde toplandığı görüş haline geldi ve "Acilciler" veya "184'lükler" olarak anılmaya başlandılar.[3][10] Grubun asgari bir örgütlülüğün ardından hemen öncü savaşına başlanmasını savunduğu için de alaycı tutumla "Aceleciler", "Acilciler" olarak anıldığı da iddia edilmektedir.[5]:251 Ayrıca Mahir Çayan'ın çoğu yazısını yeniden çoğalttıkları için 1974 yılı içinde "Yazıcılar Grubu" adıyla da anılmıştır.[11]
Örgüt, 1976'da Halkın Devrimci Öncüleri (THKP-C/HDÖ veya HDÖ) adıyla çıkış yapma kararı aldı. HDÖ adı ile beraber Acilciler olarak da anılmaya devam etti. 1979'da ise örgüt HDÖ ve Acilciler olmak üzere iki ayrı gruba bölündü.[6]:103-104
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]X Örgütü
[değiştir | kaynağı değiştir]12 Mart Muhtırası ve Kızıldere Olayı sonrası THKP-C üst kadrolarını kaybetti ve Mahir Çayan'ın tezlerini savunanlar farklı örgütlenmelere gittiler.
Paris'te Mahir Çayan'ın eşi Gülten Çayan etrafında toplanan bir grup THKP-C'li; "öncü savaşını kaldığı yerden sürdürmek" amacıyla faaliyet yürütüyor, Filistin'e kamplarda silahlı eğitim için insan gönderiyordu. Aynı amaçla, ülke içindeki THKP-C sempatizanlarıyla iletişime geçmeye de çalışıyorlardı. Bu oluşuma ilk karşılık veren, ODTÜ'deki THKP-C sempatizanı bir gruptu. İçinde Engin Ekiner'in de bulunduğu üniversite grubu; 1975 Ağustos'ta "Türkiye Devriminin Acil Sorunları"adıyla Mahir Çayan'ın görüşlerini yorumlayan, 300 adet teksirle çoğaltılan 184 sayfalık illegal bir broşür yayınladı. Böylece grup "Acilciler" olarak anılmaya başladı.[11][5]:250-251
Grubun Devrimci Yol'u kuracak olan eski Dev-Genç'lilerin başlattığı örgütle temas kurma çabaları sonuçsuz kaldı. Sebebi, Mahir Çayan'ın Kesintisiz Devrim II-III yazısının yorumu konusunda ortaya çıkan farklılıklardı. Devrimci Yolcular, "geçmişin dogmatik yorumlanmaması gerektiğini ve öncü savaşının bir parti tarafından verilebileceğini, dolayısıyla öncelikle bir partinin kurulması, bunun için de hemen hemen bütün üniversitelere yayılmış antifaşist eksende örgütlenme başlatılması gerektiğini" düşünüyorlardı. Acilciler ise "asgari bir örgütlülüğün ardından derhal öncü savaşının başlatılması gerektiğini; silahlı mücadele için bir parti değil, merkezi örgütün varlığının yeterli olduğunu, gençliğin ya da ekonomik-demokratik mücadele içinden bir partinin ya da savaş örgütünün çıkamayacağını" savunuyorlardı.[12]
Üniversite grubu ile Paris'teki grubun birleşmesiyle X Örgütü kuruldu, iki grup bazı nüanslarla ODTÜ'lülerin hazırladığı broşürdeki görüşleri, ortak platform kabul etti. Bir Genel Komite oluşturdular. Öncü savaşına başlamak ve bunu kısmen daha fazla örgütlü oldukları Sivas-Malatya-Adıyaman bölgesinden başlatma kararı aldılar. Fakat bir komite oluşturmuş ve kararlar almış örgütü oluşturan iki grup fikir ayrılıklarına düşüyor, eyleme geçilemiyordu.[5]:250-251
İlker Akman, Haşan Basri Temizalp ve Yusuf Ziya Güneş isimli üniversiteliler, silahlanarak eylem yapmak üzere 20 Ocak 1976'da Sivas'a gittiler. Burada MHP binalarına karşı bombalama eylemleri düzenlediler. Aynı akşam geçtikleri Malatya'da polislerle karşılaştılar ve çatışmaya girdiler. Çatışmada bir polis ve bir bekçi öldü. Buradan kaçarak, Beylerderesi'ne ulaştılar. İhbar sonucu güvenlik güçlerince yapılan aramalar sırasında Beylerderesi'nde bir askeri tim onları fark etti. 26 Ocak 1976 tarihinde üç saat süren çatışma sonunda, üç üniversiteli de öldü. Örgüt üyelerinin ölümüyle sonuçlanan bu çatışma örgütte çalkantıya yol açtı. Genel Komite lağvedildi, yurtiçindekiler ile yurtdışındakiler birbirlerinden ayrıldı.[13]
Acilciler ve HDÖ
[değiştir | kaynağı değiştir]Yurtdışı örgütüyle bağlarını koparan yurtiçindekiler yeni bir yönetim kurdu ve 15 Haziran 1976'da THKP-C/Halkın Devrimci Öncüleri (HDÖ) adını aldı. HDÖ'lüler, 1976'de kurulduklarında başta Ankara olmak üzere büyük şehirlerde çeşitli bombalama ve kurşunlama eylemleri yaptılar. Bu dönemde daha sonra Devrimci Savaş adını alacak grup ile ilk örgütsel ayrılık yaşandı. Ayrılığın gerekçesi, örgütün politik çıkış yapabilmek için gerekli örgütlenmeye sahip olup olmadığı noktasında odaklaştı. Hamdullah Erbil, ağırlıklı olarak Maraş ve Çorum'da örgütlü olan Dev-Savaş grubunun bilinen kadrolarındandı.
1977'de iki HDÖ yöneticisinin eylem hazırlığı sırasında ölmesi,[b] bazı kadrolarının istifa edip örgütten ayrılmasına yol açtı. HDÖ, 1978'de Cephe adlı legal bir dergi çıkarmaya başladı.[5]:252-253
1979'da örgüt halk savaşı konusu gerekçesiyle yeni bir ayrılık yaşayarak Acilciler ve HDÖ olmak üzere ikiye bölündü. HDÖ adıyla devam edecek kesim halk savaşını savunurken, Acilciler adını alacak kesim, silahlı propagandanın ayaklanmaya yol açacağı görüşündeydi. Acilciler ağırlıkla Adana, Hatay, İstanbul, Kayseri'de; HDÖ Adana, Balıkesir, Çorum, İstanbul ve Kars'ta örgütlüydü.[6]:103-104
12 Eylül ve sonrası
[değiştir | kaynağı değiştir]
Acilciler Örgütü, 12 Eylül Darbesi'nden sonraki süreçte dağılmıştır. Örgüt mensuplarının bazıları Avrupa'ya iltica edip, hayatlarına orada devam etmiş; bazıları örgütten kopup başka sol örgütlere (TKEP vb.) katılmıştır. Bazı örgüt mensupları ise Suriye'ye geçip, varlıklarını başka örgütler içerisinde sürdürmüştür.[10] 1988'de ise merkezi yapısı çözülmüş[3] ve (Engin Erkiner'in iddiasına göre) feshedilmiştir.
Acilciler, 1982'de askeri yönetime karşı bazı sol örgüt ve partilerce[c] kurulmuş Faşizme Karşı Birleşik Direniş Cephesi'nin (FKBDC) kuruluşuna katılım göstermiştir.[15][5]:315
1983 yılında örgütün askeri yönetim tarafından tespit edilmiş 968 üyesinin 449'u yakalanmıştı.[5]:427
Eski örgüt mensuplarından Mihraç Ural; Suriye İç Savaşı'nda faaliyet göstermiş Suriye Direnişi adlı örgütün lideri olmuştur. Bazıları tarafından bu örgüt de Acilciler olarak adlandırılmaktadır. Öte yandan, Acilciler'in kurucu liderlerinden biri olan Engin Erkiner bu durumu eleştirmektedir. Erkiner; örgütün 1988 yılında feshedildiğini, fakat Ural'ın örgüt ismini sahiplendiğini iddia etmektedir.[2] Birleşik Krallık da ötürü THKP-C ve Acilciler'i Suriye'de faaliyet gösteren Esad yanlısı terör örgütü olarak tanımlamaktadır.[9] Ural ise bunu reddederek THKP/C Acilciler isimli silahlı bir örgütün bulunmadığını söylemiştir.[16]
Çatışma ve eylemler
[değiştir | kaynağı değiştir] | Bu liste eksiktir, maddeyi geliştirerek yardımcı olabilirsiniz. |
- 22 Ağustos 1979: Kayseri Akbank şubesi mutemedi İbrahim Şakar öldürüldü ve bankadan 10 milyon lira soyuldu.[17]
- 9 Kasım 1979: İstanbul Otelcilik Şirketi'nin yönetim kurulu başkanı ve Osmanlı Bankası eski genel müdürü Reşat Aksan İstanbul'da öldürüldü.[17][18]
- 22 Kasım 1979: Hacı Ömer Sabancı Vakfı'nın Adana genel merkezine 4 örgüt mensubu tarafından saldırı düzenlendi ve bombalandı.[19]
- 19 Kasım 1979: Kayseri'de iki adet Iraklı öğrenci öldürüldü.[17]
- 1980'in sonları: Adana'da HDÖ'nün bölge sorumlusu Ali Çakmaklı Acilciler tarafından öldürüldü.[20]
- 1982 sonbaharı: Acilciler üyesi Müntecep Kesici Suriye'de Acilciler tarafından öldürüldü. Beraberinde başka örgüt üyeleri de örgüt tarafından öldürüldü.[20]
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Örgüt, 12 Eylül darbesinin etkisiyle 80'lerde dağılma dönemine girmiş, 1988'de ise merkezi yapısı çözülmüş ve (Engin Erkiner'in iddiasına göre) feshedilmiştir. Ayrıca 2011'de eski liderlerden Mihraç Ural tarafından kurulan Suriye Direnişi örgütü de bazı çevrelerçe "Acilciler" olarak adlandırılmaktadır.[2][3]
- ^ Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü öğrencisi Yüksel Eriş 21 Ocak 1977’de kır gerillası faaliyeti için gittiği Trabzon'da; Ankara Siyasal Bilimler Fakültesi öğrencisi Ömür Karamollaoğlu 24 Mart 1977'de de eyleme geçileceği ilk gün Ankara'da öldü.[14]
- ^ Dev-Yol, TKEP, TKP (İşçinin Sesi), TEP, SVP, Dev-Savaş ve PKK
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Cephe dergisi, Ağustos 1978" (PDF). 18 Eylül 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Ekim 2025.
- ^ a b "NAZLI ILICAK-Acilciler, El Muhaberat ve MİT". Sabah. 7 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2020.
- ^ a b c "THKP-C Acilciler kimdir? Neden hedef gösteriliyor? – İsmail Güney Yılmaz". 16 Mayıs 2013.
- ^ a b c "Türk Radikal Solunun Soy Ağacı" (PDF). 16 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Mayıs 2025.
- ^ a b c d e f g Ersan, Vehbi (2014). 1970'lerde Türkiye Solu. İletişim Yayınları. ISBN 9750515900.
- ^ a b c d Akyol, Hüseyin (Şubat 2022). Özçelik, Bülent (Ed.). Türkiye'de Sol Örgütler (3. bas.). Phoenix. ISBN 978-605-5738-42-6.
- ^ İnönü Alpat - Acilciler 22 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Erişim tarihi: 20 Eylül 2016.
- ^ THKP-C(Acilciler) kimlerdir ve nasıl savaşırlar? 22 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Erişim tarihi: 20 Eylül 2016.
- ^ a b "Proscribed Terrorist Organizations" (PDF). Birleşik Krallık İçişleri Bakanlığı. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Eylül 2018.
- ^ a b "'12 Eylül'ü böyle düşünmedik'". “Acilciler" adını alan hareketin manifestosu “Türkiye Devriminin Acil Sorunlarını yazan Engin Erkiner, 1980’de Sağmalcılar’dan kaçtı. Şimdi Frankfurt’ta taksicilik yapıyor. Milliyet. 30 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2020.
- ^ a b Türkiye'de Terörizm (PDF). Türk Ulak. ss. 323-324. 12 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Ekim 2025.
- ^ "Türkiye Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi Halkın Devrimci Öncüleri 1 Nolu Bildiri". 20 Şubat 1977. 6 Kasım 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2025.
- ^ "THKP-C/HDÖ ve 15 yıl" (PDF). Eriş Yayınları. Ocak 1995.
- ^ Özbudun, Sibel (Mart 2019). "Kadınların başkaldırı tarihi veya "önce kadınları vurun!"". Kaldıraç, 212. s. 77.
- ^ "Halkın ve Mücadelenin İçinde Kurulmayan Birlikler Başarılı Olamazlar". Yeni Çözüm. 10 Kasım 2016. 23 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2024.
- ^ "Mihraç Ural, Reyhanlı katliamı suçlamalarını reddetti". Türkiye'deki Reyhanlı ve Suriye'deki Banyas katliamlarının arkasındaki isim olduğu iddia edilen Mihraç Ural BBC Türkçe'nin sorularını yanıtladı. BBC News Türkçe. 14 Mayıs 2013. 4 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2020.
- ^ a b c "30 "Acilci"nin idamı istendi". Milliyet. 14 Şubat 1981.
- ^ "Bankacı Aksan'ın ahçısı gözaltına alındı". Milliyet. 11 Kasım 1979.
- ^ "Patlamalar". Milliyet. 11 Kasım 1979.
- ^ a b Erkiner, Engin. Sol İçi Şiddet: Nedenleri ve Önlemler (PDF). TDAS Yayınları. s. 6.