Andrey Saharov
| |
| İmha | |
Kullanımı | |
Kurumlar | |
Andrey Dmitriyeviç Saharov (Rusça; Андре́й Дми́триевич Са́харов; d. 21 Mayıs 1921 - ö. 14 Aralık 1989),[1] insan haklarının önde gelen savunucularından SSCB'li nükleer fizikçi. SSCB'de reformların yapılmasını ve komünist olmayan ülkelerle iyi ilişkiler kurulmasını desteklemiş, 1975'te Nobel Barış Ödülü'nü kazanmış, ama yönetimin baskısıyla karşılaşarak 1986'ya değin ülke içinde sürgünde yaşamıştır.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]Babası gibi fizik öğrenimi gören Saharov, doktora çalışmasını 1947'de tamamladı ve 32 yaşında SSCB Bilimler Akademisi tam üyeliğine seçildi. Bu dönemde İgor Tamm ile birlikte SSCB'nin ilk hidrojen bombasının yapım çalışmalarını gerçekleştirdi ve denetimli çekirdek kaynaşmasının (füzyon) kuramsal temellerini attı.
Saharov, 1961'de Başbakan Nikita Kruşçev'in 100 megatonluk bir hidrojen bombasının atmosferde denenmesi yolundaki planına, deney sonucu oluşacak radyoaktif serpintinin yaygın hastalıklara yol açabileceği kaygısıyla karşı çıktı. Üç yıl sonra, Stalin dönemi biyologlarından Trofim Lisenko'nun egemen öğretilerine karşı bir muhalefet grubu oluşturmayı başardı. 1968'de batı ülkelerinde yayımlanan İlerleme, Birlikte Yaşama ve Düşünce Özgürlüğü adlı yapıtında nükleer silahların azaltılması gerektiğini savundu ve komünist ve kapitalist sistemlerin sonunda demokratik sosyalizm temelinde birleşeceğini öne sürdü. 1971'de insan hakları savunucularından Yelena G. Bonner ile evlendi.
Saharov'un bu etkinlikleri ve daha sonraki yazıları, Sovyet yönetiminin tepkisini çekti. Yönetimi, ülke içinde çeşitli baskılar uygulamak, ülke dışında da düşmanca bir politika izlemekle suçlaması üzerine resmi sansür kuruluşunun hedefi haline geldi. 1979 yılında SSCB'nin Afganistan'a girmesi için bu Sovyetler'in sonu olacağını söylemesiyle tepki çekti. 1980'de Gorki (bugün Nijni Novgorod) kentine sürüldü. 1984'te Sovyet aleyhtarı etkinliklerde bulunmakla suçlanan karısı da Gorki'ye sürüldü. Sovyet yönetiminin kendisine verdiği nişanları geri almasına karşın Saharov, Bilimler Akademisi üyesi olarak kaldı.
1986'da Mihail Gorbaçov'un sürgün cezasını kaldırması üzerine Moskova'ya döndü. Nisan 1989'da Halk Temsilcileri Meclisine seçilen ve itibarı iade edilen Saharov, yıllarca uğruna mücadele ettiği pek çok amacın Gorbaçov döneminde gerçekleştiğine ve resmi politika haline geldiğine tanık oldu.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Andrei Sakharov (1921 - 1989)" (İngilizce). atomicarchive.com. 22 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2016.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Karşı değerlendirme.26 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- 1921 doğumlular
- Moskova doğumlu bilim insanları
- 1989'da ölenler
- Rus fizikçiler
- Rus ateistler
- SSCB Bilimler Akademisi'nin asil üyeleri
- Fransız Bilimler Akademisi üyeleri
- Ulusal Bilimler Akademisi üyeleri
- Rus Nobel Ödülü sahipleri
- Nobel Barış Ödülü sahipleri
- Lenin Barış Ödülü
- Lenin Nişanı sahipleri
- Perestroyka
- Ateist fizikçiler
- Moskova Devlet Üniversitesinde öğrenim görenler
- Sovyet insan hakları aktivistleri