Akdeniz
| Akdeniz | |
|---|---|
 Akdeniz ve bu iç denizi çevreleyen ülkelerin uydu görüntüsü (NASA) | |
| Havza | |
| Ülke(ler) | Tüm Liste |
| Konum | Güney Avrupa Batı Asya Kuzey Afrika |
| Koordinatlar | 38°K 17°D / 38°K 17°D |
| Ada(lar) | ± 3.300 |
| Yerleşim(ler) (sahil) | Antalya, Atina, Barselona, İzmir, Marsilya, Mersin, Roma, Adana, Valensiya |
| Genel bilgiler | |
| Aktığı yer | Atlas Okyanusu |
| Tür | Deniz |
| Akarsu (gelen) | Marmara Denizi, Nil nehri, Cheliff nehri, Ebro nehri, Tiber nehri, Rhône Nehri, Po nehri |
| Ortalama derinlik | 1.500 m (4.900 ft) |
| En derin noktası | 5.267 m (17.280 ft) |
| Yüzölçümü | 2.500.000 km2 (970.000 sq mi) |
| Su hacmi | 3.750.000 km3 (900.000 cu mi) |
| İkamet süresi | 80-100 sene |
| Tuzluluk | 3,8 % |
| Sıcaklık | 12-28 °C (54-82 °F) |
| Wikimedia Commons | |
 | |
Akdeniz (Osmanlı Türkçesi: بحر سفيد Bahr-i Sefīd,[1] آق دڭيز Akdeñiz[2] ya da بحر متوسط, Bahr-i Mutavassıt[3]), Atlas Okyanusu'na bağlı, kuzeyinde Avrupa, güneyinde Afrika, doğusunda Asya kıtaları bulunan denizdir. 2,5 milyon km² civarında alanı kaplayan deniz, Cebelitarık Boğazı ile Atlas Okyanusu'ndan, Çanakkale Boğazı ile Marmara Denizi'nden ve Süveyş Kanalı ile Kızıldeniz'den ayrılır. Akdeniz'in tuzluluk oranı ‰38 (binde 38) olup tuz oranı fazla olan denizler grubunda değerlendirilir.
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]İngilizcede Mediterranean Sea denilir. Bu da Latincedeki Mediterraneustan (Medi: Orta + terra: Toprak, yer) gelmektedir. Yunancada Mesogeios denir. Arapçadaki karşılığı البحر الأبيض المتوسط (El Bahre-l Ebyedu'l-Mutavassit) “'ortada yer alan beyaz deniz'” anlamındadır. Farsçada Akdeniz için kullanılan Bahr-i Sefid ismi Osmanlı dönemi haritalarında da gözükmektedir. Romalılar da Mare Nostrum olarak tanımlanmaktaydı, anlamı ise Bizim Deniz'di.[1]
“Akdeniz” isminin kaynağıyla ilgili inanılan iddialardan bir diğeri de eski Türklerde “mavi” rengin doğunun, “ak” rengin batının, “kırmızı” rengin güneyin ve “kara” rengin kuzeyin sembolü olarak kullanılmış olmasıdır. Bu iddiaya göre Akdeniz adlandırmasını ortaya koyan dil bilincinde Ege ve Akdeniz'i tek bir deniz olarak gören yaklaşım vardır. Bu yaklaşıma göre Türkiye'nin kuzeyindeki denize Karadeniz adının verilmesinin sebebi de budur.[4]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Dünyanın en büyük iç denizidir. Derin bir denizdir ve en derin noktası İyon Denizi'nde bulunan ve yaklaşık 5267 metre olan Kalipso Çukuru'dur. Doğu Akdeniz Havzası, Batı Akdeniz Havzası'ndan daha derindir. Özellikle Doğu Akdeniz olmak üzere tuzluluk oranı yüksektir. Kıbrıs ile Mısır arasındaki kısımda tuzluluk oranı binde 39'a ulaşır. Akdeniz'e kıyısı olan 22 ülke vardır.
Akdeniz'e kıyısı olan ülkeler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Bölümler
[değiştir | kaynağı değiştir]Alt Denizler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Alboran Denizi, İspanya ve Fas arasında,
- Balear Denizi, İspanya ve Balear Adaları arasında,
- Ligurya Denizi, Korsika ve Sardinya adaları arasında,
- Tiren Denizi, Sardinya, İtalya Yarımadası ve Sicilya arasında,
- Adriyatik Denizi, İtalya Yarımadası ve Balkan Yarımadası arasında,
- İyon Denizi, İtalya, Yunanistan ve Arnavutluk arasında,
- Libya Denizi, Libya ile Girit arasında,
- Ege Denizi, Yunanistan ve Türkiye arasında,
- Girit Denizi, Girit'in kuzeyinde,
- Trakya Denizi, Kuzey Ege’de
- Mirtoan Denizi, Kiklad Adaları ve Mora Yarımadası arasında,
- Marmara Denizi, Ege Denizi ve Karadeniz arasında,
- Kilikya Denizi, Türkiye ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti arasında.
Boğazlar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Cebelitarık Boğazı, İspanya ve Fas arasında,
- Messina Boğazı, İtalya Yarımadası ve Sicilya arasında,
- Bonifacio Boğazı, Korsika ve Sardinya arasında,
- Sicilya Boğazı, Sicilya ve Tunus arasında,
- Otranto Boğazı, İtalya ve Arnavutluk arasında,
- Çanakkale Boğazı, Marmara Denizi ve Ege Denizi arasında,
- İstanbul Boğazı, Marmara Denizi ve Karadeniz arasında.
Körfezler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Saros Körfezi, kuzey Türkiye'de,
- Lions Körfezi, güney Fransa'da,
- Taranto Körfezi, güney İtalya'da,
- Antalya Körfezi, güney Türkiye'de,
- Sirte Körfezi, kuzey Libya'da,
- Gabes Körfezi, doğu Tunus'ta,
- Mersin Körfezi, güney Türkiye'de,
- Edremit Körfezi, kuzeybatı Türkiye'de,
- İzmir Körfezi, batı Türkiye'de,
- Gökova Körfezi, güneybatı Türkiye'de.
- İskenderun Körfezi, güney Türkiye'de
- Fethiye Körfezi, güney Türkiye'de
- Marmaris Körfezi, güney Türkiye'de
- İzmit Körfezi, kuzeybatı Türkiye'de
- Jliaéros Körfezi, kuzey Arnavutluk'ta.
İklim
[değiştir | kaynağı değiştir]| Ocak | Şubat | Mart | Nisan | Mayıs | Haziran | Temmuz | Ağustos | Eylül | Ekim | Kasım | Aralık | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Marsilya [1]16 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | 13 | 13 | 13 | 14 | 16 | 18 | 21 | 22 | 21 | 18 | 16 | 14 |
| Barselona [2]18 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | 13 | 13 | 13 | 14 | 17 | 20 | 23 | 25 | 23 | 20 | 17 | 15 |
| Valensiya [3]31 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | 14 | 13 | 14 | 15 | 17 | 21 | 24 | 26 | 24 | 21 | 18 | 15 |
| Napoli [4]31 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | 15 | 14 | 14 | 15 | 18 | 22 | 25 | 27 | 25 | 22 | 19 | 16 |
| Málaga [5]27 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | 16 | 15 | 15 | 16 | 17 | 20 | 22 | 23 | 22 | 20 | 18 | 16 |
| Cebelitarık [6]17 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | 16 | 15 | 16 | 16 | 17 | 20 | 22 | 22 | 22 | 20 | 18 | 17 |
| Atina [7]27 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | 16 | 15 | 15 | 16 | 18 | 21 | 24 | 24 | 24 | 21 | 19 | 17 |
| Kandiye [8]26 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | 16 | 15 | 15 | 16 | 19 | 22 | 24 | 25 | 24 | 22 | 20 | 18 |
| Malta [9]3 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | 16 | 16 | 15 | 16 | 18 | 21 | 24 | 26 | 25 | 23 | 21 | 18 |
| Antalya [10]8 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | 14 | 15 | 18 | 21 | 25 | 30 | 34 | 34 | 31 | 26 | 20 | 16 |
| Larnaka [11]31 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | 18 | 17 | 17 | 18 | 20 | 24 | 26 | 27 | 27 | 25 | 22 | 19 |
| Mersin [12][ölü/kırık bağlantı] | 18 | 18 | 19 | 22 | 24 | 25 | 27 | 29 | 28 | 26 | 24 | 22 |
| Tel Aviv [13]27 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | 18 | 17 | 17 | 18 | 21 | 24 | 26 | 28 | 27 | 26 | 23 | 20 |
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 7 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2012.
- ^ Kâtib Çelebi, Kitab-ı Cihannüma, 1648 bk: 360 Yıllık Öykü: Cihannüma 28 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2012.
- ^ Ertuğrul Yaman, Eyüp Bacanlı, Türk Dili El Kitabı, Grafiker Yayınları, Ankara 2009, s. 35-36
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Greenpeace campaign "Defending Our Mediterranean": Threats, Solutions and Photo Petition12 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Planblue - Environment and Development in the Mediterranean Region
