Batı Latin dilleri
| Batı Latin Batı Romen | |
|---|---|
| Coğrafi dağılım | Fransa, İberya, Kuzey İtalya ve İsviçre |
| Sınıflandırma | Hint-Avrupa |
| Alt bölümler | |
Önceki formlar | |
 Latin dillerinin sınıflandırması | |
Batı Latin dilleri veya Batı Romen dilleri; Latin dillerinin La Spezia-Rimini Hattı'na göre belirlenmiş altgruplarının iki altgrubundan biridir. İber-Romen ve Gallo-Romen gruplarını içermektedir. Gallo-İtalik de eklenebilir. Gruplandırma temelde çoğullaştırma için "s" kullanımı, bazı ünsüzlerin zayıflaması ve İtalyanca ve Rumencede /t͡ʃ/ olarak telaffuz edilen "Yumuşak C"nin /t͡s/ (genellikle sonradan /s/) olarak telaffuz edilmesine dayanır.
Karşılıklı anlaşılabilirliğe dayanrak Dalby, on üç dil saymaktadır: Portekizce, İspanyolca, Asturleonca (Asturyasça ve Leonca), Aragonca, Katalanca, Gaskonca, Provensal, Gallo-Valonca (Galloca ve Valonca), Fransızca, Arpitanca, Romanşça, Ladince ve Furlanca.[2]
Bazı sınıflandırmalar İtalo-Dalmaçya'yı da içererek İtalo-Batı grubunu oluştururken bazıları İtalo-Dalmaçya'yı Doğu Latin'e dahil eder.
Sarduca hem Batı hem de Doğu Latin dillerinden önce ayrıldığı için iki gruba da sığmamaktadır.
Bugün en yaygın konuşulan dört Batı Latin dili; İspanyolca (y. 486 milyon ana dil, y. 125 milyon ikinci dil konuşuru), Portekizce (y. 220 milyon ana dil, y. 45 milyon ikinci dil konuşuru, çoğunlukla Lusofon Afrikası'nda), Fransızca (y. 80 milyon ana dil, y. 70 milyon ikinci dil konuşuru, çoğunlukla Frankofon Afrikası'nda) ve Katalancadır (y. 7.2 milyon ana dil konuşuru). Özellikle de Batı Afrika'da lingua franca olarak kullanılan Fransızca gibi bu dillerin birçoğunun ikinci ve üçüncü dil olarak çok sayıda konuşuru bulunmaktadır.
Gallo-Romen
[değiştir | kaynağı değiştir]Gallo-Romen şunları içerir:
- Oïl dilleri. Standart Fransızca, Pikardca, Valonca, Lorence ve Normancayı içerir.[3]
- Arpitanca, diğer adıyla Franko-Provensal. Hem Fransızcaya hem de Oksitancanın Provensal lehçesine benzer.
- Oksitanca, diğer adıyla langue d'oc. Provensal ve Gaskonca gibi lehçelere sahiptir.[4] Ayrıca Oksitan-Romen grubuna dahil edilir.
Gallo-Romen dilleri ayrıca şunları içerebilir:
- Katalanca. Merkez Katalanca ve Valensiyaca şeklinde standart biçimlere sahiptir. Oksitan-Romen veya Doğu İber dili olarak sınıflandırılabilir.
- Reto-Romen dilleri. İsviçre'deki Romanşça, Dolomitler bölgesindeki Ladince, Friuli'deki Furlanca bu gruba aittir. Gallo-Romen'in içine koyulabileceği gibi ayrı bir Batı Latin grubu olarak da sınıflandırılabilir.
- Gallo-İtalik dilleri. Piyemontece, Ligurca, Lombardca, Emilyaca, Sicilya'daki Gallo-İtalik, Basilicata'daki Gallo-İtalik gibi dilleri içerir.
Oïl dilleri, Arpitanca ve Reto-Romen dilleri bazen Gallo-Reto dilleri olarak adlandırılır ancak çeşitli dilbilimciler, Gallo-İtalik ve Reto-Romen dillerinin özel bir birliğe sahip olduğunu ve haliyle Gallo-İtalik'i bu gruptan ayırmanın zor olduğunu söylemektedir.[5]
İber-Romen
[değiştir | kaynağı değiştir]İber Yarımadası'ndaki İber-Romen dilleri şunları içerir:[6]
- Batı İber dilleri:
- Kastilya dilleri. İspanyolca ve Yahudi İspanyolcasını içerir.
- Galiçya-Portekizce dilleri. Portekizce, Galiçyaca ve Fala dilini içerir.
- Asturleonca dilleri. Doğudan batıya Kantabriyaca, Merkez-Doğu Asturyasça ve Leonca; kuzeyden güneye Leonca, Mirandaca ve Extremaduraca dillerini içerir.
- Soyu tükenmiş Mozarapça. Batı İber de olabilir.
- Doğu İber dilleri. Katalanca ve Aragonca gibi dilleri içerir, Oksitan-Romen'e de dahil edilir.
Oksitan-Romen
[değiştir | kaynağı değiştir]Bazen önceki grupların bir alt grubu olarak görülür, Gallo-Romen veya İber-Romen dillerinin tüm özelliklerine sahip olmayan dillerden oluşur. Şunları içerir:
- Oksitanca, diğer adıyla langue d'oc. Provensal, Gaskonca, Aranca, Languedocça, Limousince ve Auverngnece gibi lehçelere sahiptir.[4]
- Katalanca. İki ana lehçe grubu vardır, Doğu Katalanca ve Batı Katalanca, standart biçimleri sırasıyla Merkez Katalanca ve Valensiyacadır.
- Aragonca. Üç ana lehçe grubu vardır, Doğu, Batı ve Merkez Aragonca,[7] bazen diğer grupların İspanyolcadan daha fazla etkilenmiş bir versiyonu olan Güney grubu da içerilir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Rebecca Posner, The Romance Languages (series: Cambridge Language Surveys), Cambridge University Press, 1996 (3rd printing 2004), p. 197
- ^ David Dalby, 1999/2000, The Linguasphere register of the world’s languages and speech communities. Observatoire Linguistique, Linguasphere Press. Volume 2. Oxford.[1] 5 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Maiden, Martin; Smith, John Charles; Ledgeway, Adam (2011). The Cambridge History of the Romance Languages (İngilizce). Cambridge University Press. s. 167. ISBN 9780521800723.
- ^ a b Maiden, Martin; Smith, John Charles; Ledgeway, Adam (24 Ekim 2013). The Cambridge History of the Romance Languages: Volume 2, Contexts (İngilizce). Cambridge University Press. s. 173. ISBN 9781316025550.
- ^ Hull, Geoffrey, The Linguistic Unity of Northern Italy and Rhaetia: Historical Grammar of the Padanian Language, Sydney: Beta Crucis, 2017. 2 vols.
- ^ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "Western Romance". Glottolog 5 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
- ^ Tomas Arias, Javier (2016). Elementos de lingüística contrastiva en aragonés. Estudio de algunas afinidades con gascón, catalán y otros romances. Barcelona: Universitat de Barcelona.
