Almanya'daki bir kömür santrali. Emisyon ticareti nedeniyle kömür, diğer seçeneklerden daha az rekabetçi bir yakıt haline gelebilir.
Emisyon ticareti, çevre kirliliğini kontrol altına almak amacıyla kirletici salımını azaltanlara ekonomik avantajlar sağlayan piyasa temelli bir sistemdir.[1] Genellikle "sınırla ve ticaret et" (cap and trade - CAT) ya da emisyon ticaret sistemi (ETS) olarak adlandırılır. Bu yaklaşımın en yaygın kullanım alanlarından biri, karbon emisyonlarının (özellikle karbondioksit ve diğer sera gazlarının) sınırlandırılmasıdır. Karbon ticareti, iklim değişikliğiyle mücadelede önemli bir araç olarak değerlendirilmektedir. Ayrıca kükürt dioksit gibi farklı kirletici maddeler için de benzer ticaret sistemleri uygulanmaktadır.[2]
Emisyon ticaret sisteminde, belirli bir kirletici maddenin salımına dair toplam miktarı sınırlandırmak amacıyla, merkezi bir otorite (genellikle bir devlet kurumu), sınırlı sayıda emisyon izni tahsis eder ya da bu izinleri satar.[3] Her bir izin, belirli bir süre içinde belirli miktarda emisyon salımına hak tanır. Emisyon üreten işletmeler, gerçekleştirdikleri salım miktarı kadar izne sahip olmak zorundadır. Emisyonlarını artırmak isteyen kuruluşlar, fazla izin hakkı bulunan diğer katılımcılardan bu izinleri satın almak durumundadır. Böylece, toplam emisyon sınırı korunurken, piyasada esneklik sağlanır.[1][4][5][6][7]
Emisyon ticareti, çevresel politika hedeflerine nasıl ulaşılacağı konusunda piyasa aktörlerine esneklik tanıyan esnek çevre politikası araçlarından biridir.[8] Bu sistem, hedefe ulaşma yöntemini düzenleyici kurumlar yerine işletmelere bırakarak, komuta-kontrol yaklaşımına dayalı düzenlemelerden ayrılır. Komuta-kontrol sistemleri genellikle belirli teknolojilerin kullanılmasını (örneğin en iyi mevcut teknoloji - BAT) zorunlu kılar veya devlet destekleri gibi doğrudan müdahalelere dayanır. Buna karşın emisyon ticareti, çevresel yükümlülüklerin ekonomik araçlarla yerine getirilmesine olanak sağlar.
Kirlilik, piyasa dışsallıklarının en bilinen örneklerinden biridir. Dışsallık terimi, bir ekonomik faaliyetin, bu faaliyetin piyasa işlemine doğrudan taraf olmayan kişi ya da kurumlar üzerindeki etkisini ifade eder. Emisyon ticareti, bu tür dışsallıkları piyasa mekanizmaları yoluyla düzenlemeyi amaçlayan bir yaklaşımdır. Sistemin temel amacı, belirli bir emisyon hedefini toplam maliyeti en aza indirerek gerçekleştirmektir.[9] Bu sistemde, hükûmet toplam emisyon düzeyine bir sınır koyar ve bu sınır dahilinde emisyon izinleri (veya tahsisatlar) tanımlar. İzinler doğrudan satılabilir ya da çoğu uygulamada, düzenlemeye tabi işletmelere geçmiş dönem emisyonlarına dayalı olarak ücretsiz biçimde tahsis edilir. Katılımcılar, gerçekleştirdikleri emisyon miktarı kadar izne sahip olmakla yükümlüdür. Bu koşul sağlandığında, toplam emisyon miktarı belirlenen sınırı aşmaz.[10] İzinlerin alınıp satılabilir olması, katılımcılara farklı uyum yolları sunar: Kendi emisyonlarını azaltarak izinleri kullanmak, emisyonu sınırın altında tutup fazla izinleri satmak ya da sınırın üzerinde emisyon yaparak piyasadan ek izin satın almak. Bu sayede sistem, kirleticiye dolaylı bir maliyet yüklerken, emisyonlarını azaltanları ekonomik olarak teşvik eder.
Emisyon ticareti, çevresel maliyetlerin üretim maliyetlerine içselleştirilmesini sağlayarak, karbon ve diğer sera gazlarının ekonomik değerini piyasa süreçlerine dahil eder. Bu durum, şirketlerin yatırım getirisi ve sermaye harcaması gibi kararlarını karbon fiyatı temelinde yeniden değerlendirmelerine neden olabilir. Böylece, düşük emisyonlu teknolojilere yapılan yatırımların cazibesi artar ve şirketlerin uzun vadeli stratejilerinde iklim politikaları daha etkin biçimde yer alabilir. Bu sistem, ekonomik araçlarla çevresel hedeflere ulaşılmasını kolaylaştırarak sürdürülebilir kalkınma stratejilerine katkı sunar.
Bazı emisyon ticaret sistemlerinde, yükümlülüğü olmayan — yani emisyon salımı gerçekleştirmeyen — kuruluşlar da izin ticaretine katılabilir ve bu izinlere dayalı finansal türev ürünlerle işlem yapabilir.[11] Katılımcılar, kullanmadıkları izinleri ileriki dönemlerde kullanmak üzere biriktirme hakkına da sahip olabilir.[12] Ayrıca, bazı sistemlerde ticarete konu olan izinlerin belirli bir yüzdesi düzenli aralıklarla piyasadan kalıcı olarak çekilir, bu da zaman içinde toplam emisyon miktarının düşmesine neden olur. Bu kapsamda, çevre örgütleri piyasadan izin satın alarak bunları emekliye ayırabilir; bu durum arzı azaltarak kalan izinlerin fiyatını yükseltebilir.[13] Birçok sistemde, izin sahipleri bu izinleri kâr amacı gütmeyen kuruluşlara bağışlayarak vergi indirimi elde edebilir. Hükûmetler ise genellikle toplam emisyon sınırını zaman içinde kademeli olarak azaltarak, ulusal sera gazı azaltım hedeflerine ulaşmayı amaçlar.[9]
^"Cap and Trade: Key Terms Glossary"(PDF). Climate Change 101. Center for Climate and Energy Solutions. January 2011. 5 Ekim 2017 tarihinde kaynağından(PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2014.
^"Allowance Trading". U.S. Environment Protection Agency. 9 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2014.
^Tietenberg, Tom (2003). "The Tradable-Permits Approach to Protecting the Commons: Lessons for Climate Change". Oxford Review of Economic Policy. 19 (3): 400-419. doi:10.1093/oxrep/19.3.400.
