Escherichia coli O157:H7

Escherichia coli O157:H7
E. coli O157:H7'nin TEM fotoğrafı
Biyolojik sınıflandırma
Üst âlem: Bacteria Şube: Proteobacteria Sınıf: Gammaproteobacteria Takım: Enterobacteriales Familya: Enterobacteriaceae Cins: Escherichia Tür: E. coli
İkili adlandırma
Escherichia coli (Migula 1895) Castellani and Chalmers 1919

Escherichia coli O157:H7 "koli basili" tabir edilen E. coli bakterisinin en zararlı tipi sayılır; bir gıda zehirlenmesi etmeni olup hemorajik kolit denen hastalığa neden olur. Enfeksiyon bağırsak krampları ile başlar, bunu önce sulu ishal, sonra da çoğu zaman kanlı ishal izler. Bazen küçük çocuklarda hemolitik üremik sendrom olarak adlandırılan böbrek yetmezliği meydan gelir. Genelde bu bakteriyi içeren kıyma etin az pişirilerek yenmesi sonucu hasta olunur. Bakteri ayrıca kişiden kişiye dokunma yoluyla, pastörize edilmemiş süt içmekle, bakterinin karıştığı suyla sulanmış sebze veya meyvelerin yenmesiyle, böyle suda yüzmek veya onu içmek yoluyla da bulaşır.

Mikrobiyoloji

Escherichia coli O157:H7 serotipi, Shiga benzeri toksin(ler) salgılayan, çubuk şekilli Gram-negatif bir bakteridir. E. coli bakterisinin yüzlerce serotipinden biridir. Çoğu suş zararsız olup sağlıklı insan ve hayvanların bağırsaklarında yaşamasına karşın, bu serotipi oluşturan suşlar güçlü bir toksin salgılar ve ağır hastalığa neden olur. Bu serotip, patojenik E. coli 'lerin "Enterohemorajik E. coli" veya EHEC, olarak adlandırılan grubuna dahildir. Buna alternatif adlandırmalar olan "Verotoksin üreten E. coli" (VTEC) veya daha ender olarak "Shiga-benzeri Toksin üreten E. coli" (STEC) adları onun toksin üretme yeteneğine değinir.

Serotip ismindeki "O" (sıfır değil, büyük O), somatik antijen numarasına, "H" ise flagella antijenine değinir. Başka serotipler (genelde daha hafif) hastalığa neden olur; burada yalnızca O157:H7 bileşimine sahip olanlar incelenecektir.

E. coli O157:H7 1982'de ABD'de bir kanlı ishal salgınında ilk defa tanımlanmıştır. 1996-97'da İskoçya'da bu bakteri yüzünden 21 kişi hayatlarını kaybetmişlerdir. Bu serotipli bakteri yüzünden ABD'de yılda ortalama 73,000 vaka, 60 dolayında ölüm meydana gelir.

Yayılması

Enfeksiyonun başlıca kaynağı az pişmiş kıymadır, diğer kaynaklar pastörize edilmemiş süt ve meyve suyu, çiğ sebze ve şarküteri ve enfekte olmuş hayvanlardır. Kontamine olmuş göl veya havuzlarda yüzmek ve yeterince klorlanmamış su içmek yoluyla da iletim olabilir. Bu organizma kolaylıkla kişiden kişiye geçer ve çocuk bakım merkezlerinde kontrol altına alınması zor olan mikroplardandır.

E. coli O157:H7 bazı mandıralarda bulunmuştur ve sağlıklı sığırların bağırsaklarında yaşayabilir. Hayvanların kesimi sırasında et kirlenebilir, etten kıyma yapılırken organizma iyice içine karışabilir. İneğin memelerinde veya sağma makinesinde bulunan bakteri süte karışabilir. Hastalığa neden olan organizma sayısı belirlenmemiş olmakla beraber çok küçük olduğu tahmin edilmektedir.

Bu bakterinin bulaşmış olduğu etin görünüşü ve kokusu normaldir. Eğer yeterince pişirilmezse enfeksiyona yol açabilir.

Belirtiler

E. coli O157:H7 enfeksiyonu genelde ağır ve kanlı bir ishale (ancak ishal kansız da olabilir) ve abdominal kramplara yol açar. Çoğu zaman ateş yoktur veya çok az olur ve hastalık 5 ilâ 10 günde iyileşir. Bazı kişilerde hastalık belirtisiz olarak da iyileşebilir.

Bazı kişilerde, özellikle 5 yaştan küçük çocuklar ve yaşlılarda, enfeksiyon hemolitik üremik sendroma neden olabilir, bu durumda alyuvarlar imha olur ve böbrekler iflas eder. Enfeksiyonların %2-7'sinde bu komplikasyon olur. Hemolitik üremik sendrom vakalarının çoğu E.coli O157:H7'den kaynaklanır.

Tanı

Sorbitol MacConkey agar üzerinde büyüyen E. coli O157:H7 kolonileri renksiz olurlar, diğer E. coli suşları ise pembe.

Dışkı kültürü ile bakteri tanınabilir ama bu rutin bir test değildir, özel olarak istenmesi gerekir. Nümune, sorbitol-MacConkey agar'da veya onun bir çeşidi olan sefiksim potasyum tellurit sorbitol-MacConkey agar'da kültürlenir. E. coli O157:H7 suşları hemen hepsi D-sorbitolu ya fermente edemezler veya çok yavaş ederler, buna karşın diğer suşların %80 bu şekeri fermente edebilirler. Bu yüzden sorbitol-MacConkey agarda büyüyen kolonilerin rengi O157:H7'yi tanımaya yarar. Ancak, diğer kültür yöntemleri gibi bu da yavaştır ve PCR teknikleri ile daha hızlı tanı mümkündür. Geliştirilmekte olan yeni tekniklerde flüoresan işaretli antikorlar kullanılır.

Tedavi

Çoğu kişi antibiyotiksiz veya başka özel bir tedavi görmeden 5-10 günde iyileşir. Antibiyotiklerin hastalığın gidişatını iyileştirdiğine dair bir kanıt yoktur ve hatta bazı antibiyotiklerle tedavinin böbrek komplikasyonlarına yol açabileceği düşünülmektedir. Bazı antibiyotikler bakterinin büyümesini durdurmalarına rağmen Şiga toksin üretimini arttırırlar. Loperamide (imodium) gibi ishal ilaçlarından da kaçınmak gerekir.

Hemolitik üremik sendrom acil serviste bakım gerektiren, hayatî tehlike taşıyan bir durumdur. Kan nakli ve böbrek diyalizi sıkça gereklidir.

Uzun vadeli etkileri

Enfeksiyonların çoğu tamamen iyileşir. Hemolitik üremik sendrom geliştirenlerde uzun vadeli etkiler görülür. Acil bakımla hemolitik üremik sendromda ölüm oranı %3-5 dolayındadır. Bu gruptakilerin 1/3'ü yıllar sonra anormal böbrek fonksiyonu gösterir ve bunların birkaçı uzun dönemli diyalize gerek gösterebilir. Bu gruptakilerin diğer bir %8'i yüksek tansiyon, havale, felç, körlük gibi hayat boyu sürecek komplikasyonlar yaşarlar. Eğer bağırsaklarının bir kısmının ameliyatla çıkartılması gerekmişse bunun da sonuçlarını çekeceklerdir.

Patojenlik nedenleri

E. coli O157:H7'nin 2001 yılında okunan genom dizisinin zararsız E. coli K12 suşu ile karşılaştırması sayesinde O157:H7'yi patojen yapan özellikleri ortaya çıkmıştır. İki organizmanın genomları aynı uzunlukta olmakla beraber her ikisinin de kendine has genleri bulunmaktadır. Patojen suşun genomunun çeşitli yerlerinde bulunan "patojelik adalarında" ona hastalık yapma yeteneği veren 1387 yeni gen bulunmuştur. Bu genlerin bir kısmı daha evvelden keşfedilmiş olan Şiga toksinleri ve adezyon faktörleri (fimbriumlar) gibi hastalık faktörlerini kodlamaktadır. Farklı genlerin bir kısmı hastalık yapmaktan ziyade iki suşun farklı ortamlarda büyüyebilmelerine olanak sağlayan proteinleri kodladığı tahmin edilmektedir. Ayrıca pek çok gende de K12 suşuna kıyasla en az bir amino asidin farklı olmasına neden olacak farklılıklar bulunmuştur, bu faklılıkların bir kısmı O157:H7'nin konak organizmasının hastalanmasına katkısı olabilir. İki genom arasındaki farklılıklar O157:H7'nin daha hızlı evrimleştiğini, ayrıca patojen adalarında buluna viral ve bakteriyel konjugasyon genlerinin varlığı K12'de olmayan çoğu genin başka bakteriyofaj ve plazmidler aracılığıyla yatay transferle geçmiş olabileceğine işaret etmektedir. O157:H7'nin yeni genler edinebildiğine dair belirtiler, bu organizmanın hızlı genetik değişikliğe uğrayabilmesi yeni salgınlarda kendini göstermesinin bir açıklaması olabilir.

Korunma

Hayvancılık

Hayvan kesimi kontaminasyonun en başlıca kaynağıdır, ineğin bağırsaklarının içeriği etle karışınca nemli ve sıcak ortamda bakteriler çoğalırlar. Enfekte olmuş kısımlar eğer kıyılırsa bakteri etin yüzeyinden içine geçer. Dolayısıyla kıymanın bir enfeksiyon kaynağı olma olasılığı biftekten daha yüksektir. Biftekte sadece etin yüzeyi kirlenir ve etin dış kısmının pişmesi bakteriyi öldürmeye yeter. Buna karşın kıymadaki bakterinin imhası için tamamen pişmesi gerekmektedir. Üstelik birden fazla hayvanın etlerinin birleştirilip kıyılması halinde enfekte olmuş bir hayvan büyük bir kıyma işinin kontaminasyonuna neden olur.

Dolayısıyla E.coli O157:H7 taşıyan inek sayısının azaltılmasına yönelik önlemler ve etin kesimi ve kıymanın hazırlanması sırasında etin kirlenmesini azaltacak önlemler gereklidir.

Yemek pişirme

Kıyma ve köftenin tamamen pişirilmesi halinde organizma bertaraf edilebilir. Etin en kalın kısmına saplanan bir termometre en az 72 °C göstermelidir.

Et hazırlanırken diğer yiyeceklerden ayrı tutulmalı, çiğ etle temas eden tüm yüzeyler ve aletler tekrar kullanılmadan evvel iyice yıkanmalıdır. Üzerinde çiğ etin bulunmuş olduğu ve yıkanmamış bir tabağa sonradan pişmiş köfteleri koymak enfeksiyonu aktarır. Ellerin yıkanması da benzer şekilde önemlidir.

Pastörize edilmemiş sütten ve meyve suyundan kaçınılmalıdır. Ticari meyve suları hemen her zaman pastörize edilmiştir.

Meyve ve sebzeler, özellikle eğer pişirilmeyeceklerse, iyice yıkanmalıdırlar.

Diğer

Kirli olma olasılığı olan sularda (Örneğin kanalizasyon suyu karışmış olması) yüzerken su yutmamaya özen göstermek hastalık riskini azaltır.

Tuvaleti kullandıktan sonra veya bir bebeğin (özellikle ishalliyse) alt bezini değiştirdikten sonra el yıkamak iletim riskini düşürür. İshali olan kişiler başkalarıyla yüzmemeli, başkasıyla beraber banyo yapmamalı ve başkaları için yemek hazırlamaktan kaçınmalıdır.

Kaynakça

• ABD Gıda ve İlaç İdaresi (FDA) sitesinden Escherichia coli O157:H7 sayfası (İngilizce)

Dış bağlantılar

• Gıda zehirlenmesine neden olan E. coli O157:H7 ve Önemi
• Türk enfeksiyon Web sitesi:29 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Tabip Odası4 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: Su ve besinlerle bulaşan hastalıklara yaklaşım
• Analiz yöntemleri: E. coli O157:H7 [1]6 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Proulx et al. (2001) Pediatric Research 50:163-171. Pathogenesis of Shiga Toxin-Associated Hemolytic Uremic Syndrome.[2] Hemolitik Üremik Sendrom'un oluşma mekanizmasına dair bir hipotez. (İngilizce)
• Caprioli et al. (2005) Vet. Res. 36 (2005) 289-311. [3]26 Kasım 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Enterohaemorrhagic Escherichia coli: emerging issues on virulence and modes of transmission. (İngilizce)