Azerice (İran dili)
| Azerice (İran dili) | |
|---|---|
| Telaffuz | آذری Āḏarī |
| Bölge | Kuzeybatı İran ve Arran |
| Ölü dil | y. MÖ 700–300: Medceden türemiş dönem[1], y. 300–700: oluşum ve yaygınlaşma dönemi[2], |
| Dil ailesi | Hint-Avrupa
|
| Dil kodları | |
| ISO 639-3 | none |
| Glottolog | adha1238 Adhari[9] |
Azerice (İranî dil)[10][11][12][13][14][15][16][17][18] (Farsça: آذری Āḏarī) Kuzeybatı İran dillerine mensup olduğuna inanılan ölü dil. Dilin kalıntısı olarak aralarında türlü benzerliklerin olduğu saptanan Tatça, Talışça[19] ve Zazaca ve lehçeleri gösterilmektedir.[20] "Gerçek Azerice"yi Farsçanın bir lehçesi olarak kabul eden İran tarihçisi Ahmed Kesrevi gibi diğer bazı bilim adamları da (V.V. Bartold, V.F. Minorski, B.V. Miller, C. Fagih, M. Mashkur, A. Karang, A. Kavyanpur, A. Dehgani, M. Murtazavi, Z. Safa) Azerice adında geçmişte bir İran dilinin yaşamış olduğunu, ancak zamanla baskın unsur olan Türk dilinin Azericenin yerini aldığını savunmaktadırlar.[21]
Konuşucuları
[değiştir | kaynağı değiştir]İranın Kuzeybatısındaki İjrudun Halab köyünde 1960'lı senelerde yapılan bir görüşmeye göre bu dile sâdece dedelerinin hâkim olduklarını belirtmişlerdir.[22]
Karşılaştırmalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Azerice ve bazı dillerin karşılaştırılması aşağıda verilmiştir.[23]
| Azerice (İran dili) | Zazaca | Farsça | Kürtçe | Talişçe | Azerice (Türk dili) |
|---|---|---|---|---|---|
| berz | berz | boland | bilind | barz | yüksək |
| herz | erz | hêl | hil | şodəy | atmaq |
| sor | ser | sal | sal | sor | il/günəş |
| dêl | zerri | dêl | dil | dıl | ürək |
| hre | hire | se | sê | se | üç |
| des | des | dah | deh | da | on |
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Yarshater, Ehsan (1988). "Azerbaijan vii. The Iranian Language of Azerbaijan". Encyclopaedia Iranica, Vol. III, Fasc. 3. New York: Encyclopaedia Iranica Foundation. "The Iranian language of Azerbaijan… descends from the speech of the ancient Medes."
- ^ Windfuhr, Gernot (2009). "Dialectology and Topics". In: Gernot Windfuhr (ed.), The Iranian Languages. London: Routledge. Contains discussion of Northwestern Iranian dialect continuity from antiquity through the Islamic period.
- ^ Ya‘qūbî (Ahmad ibn Abî Ya‘qūb) (891). Kitāb al-Buldān. Quoted in Yarshater, E., Encyclopaedia Iranica: "The name Āḏarī is first attested in the work of Ya‘qūbī (276/891)."
- ^ Minorsky, Vladimir (1957). "The Poetry of Shah Ismail". Bulletin of the School of Oriental and African Studies 19 (1): includes linguistic notes on Hekāyat-e Şeyh Safî demonstrating Northwestern Iranian (Āḏarî/Tati-like) features.
- ^ Yāqūt al-Ḥamavî (13. yüzyıl). Muʿcem al-Büldān. Dağlık Azerbaycan halkını "anlaşılmaz bir Farsça" konuşur olarak tanımlar. Aktaran: Minorsky, V. (1937). "Azerbaijan". Encyclopaedia of Islam, 1. baskı.
- ^ Kasravi, Aḥmad (1925). Zabān-e Āḏarī yā Baqī-ye Fārsī-e Qadīm dar Āḏarbāyjān. Tahran: Majalle-ye Āyendeh. Bölgedeki konuşma ve yazmalarda kalan Āḏarî unsurlarını inceleyen erken bir çalışma.
- ^ Yarshater, E. "AZERBAIJAN vii. The Iranian Language of Azerbaijan". Encyclopædia Iranica. 11 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2012.
- ^ "The Ancient Language of Azarbaijan, by B.W. Henning". Erişim tarihi: 20 Kasım 2014.
- ^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, (Ed.) (2017). "Adhari". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
- ^ Сумбатзаде А.С. "Азербайджанцы -- этногенез и формирование народа"
- ^ Алиев Играр. "Очерк истории Атропатены"
- ^ Б.В.Хеннинг Древний язык Азербайджана
- ^ Миллер Б.В. К вопросу об языке населения Азербайджана до отуречения этой области
- ^ Al Mas'udi, Kitab al-Tanbih wa-l-Ishraf, De Goeje, M.J. (ed.), Leiden, Brill, 1894, pp. 77-8. “There are, then, different languages such as Pahlavi, Dari, Azari, as well as other Persian languages”
- ^ Encyclopaedia Iranica. Azari, the Old Iranian Language of Azerbaijan
- ^ Lazard, Gilbert 1975, “The Rise of the New Persian Language”. “Azarbaijan was the domain of Adhari, an important Iranian dialect which Masudi mentions together with Dari and Pahlavi”
- ^ Professor Ighrar Aliyev. The History of Aturpatakan.
- ^ Ahmet Kasrevi. «Azeri ya zebane bastane Azerbaygan»
- ^ "Talysh - Orientation". everyculture.com. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2012.
- ^ "Glottolog - Family Zaza". 6 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2021.
- ^ "AZERBAIJAN vii. The Iranian Language of Azerbaijan". Encyclopædia Iranica. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2012.
- ^ "AZERBAIJAN vii. The Iranian Language of Azerbaijan". 11 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2012.
- ^ Source: Paul, Ludwig. (1998) "The Position of Zazaki Among West Iranian languages."