Medce
| Medce | |
|---|---|
| Ana dili olanlar | Med İmparatorluğu |
| Ölü dil | MÖ 500-MS 500 |
| Dil ailesi | Hint-Avrupa
|
| Dil kodları | |
| ISO 639-3 | xme |
Med dili veya Medce, Medler tarafından konuşulmuş bir dildir.[1] Ölü bir dil olan İran dillerinin Kuzeybatı İran dilleri kolu içinde sınıflandırılmıştır. Aynı kol içinde sınıflandırılan diğer diller Kürt dilleri[2], Goranice, Eski Azerice, Zazaca, Tatça, Mazenderanca, Gilanca ve Beluçça gibi dillerdir. Med dili İskit dilleri, Saka dili, Avestaca ve Eski Farsça ile birlikte Antik dönemde konuşulmuş İran dilleri arasında yer almaktadır.
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Med dilinin varlığını ispatlayan kaynaklara Eski Farsça üzerinden ulaşılmıştır. Dil bilgisi hakkında hiçbir şey bilinmeyen Med dilinin Avestaca ile önemli fonolojik izoglosları paylaştığı düşünülmüştür.[3] Benzer biçimde Med dönemine ait hiçbir belge korunmadığı gibi, Med dilindeki metinlerin hangi alfabeyle yazılmış olabileceği de bilinmemektedir. Dilin varlığı yalnızca Eski Farsçadaki alıntı kelimerle doğrulanmaktadır.
Med diline ait olduğu düşünülen bazı sözcükler şu şekildedir:
- čiθra-: "kök, soy".[4] Sözcük *čiθrabṛzana- (med.) "soyunu yüceltiyor", *čiθramiθra- (med.) "mitraist kökenli", *čiθraspāta- (med.) "parlak bir kola (soy) sahip", vb. biçimlerde görülmektedir.[5]
- Farnah: tanrısal zafer
- Paridaiza: cennet
- Spaka- : Med dilinde "köpek".[6] Herodotus "Spaka-" (Yunan. "σπάχα" – dişi köpek) Medce olarak tanımlamıştır.[7] Bu kelime günümüzde bazı çağdaş İran dillerinde halen kullanılmaktadır, (örn. Talışça espa[8] Tatça esbe, Zazaca espe[9]) ve Rusça: собака (soboka).[10][11][12]
- vazṛka-: "büyük" (Modern Farsça bozorg)[13]
- vispa-: "tüm"[14].[15]
- xšaθra- (krallık): (*xšaθra-pā- ve Orta Farsçada šahr "ülke, şehir; toprak") Grekçe formu (σατράπης satrápēs olarak) yazılmıştır.
- zūra-: "kötü" and zūrakara-: "kötülük yapan".[13]
Med dili tarihçi Windfuhr'a göre Kuzeybatı İran dillerinin temelini oluşturmaktadır. Windfuhr Kürt dilleri ve Beluçça dillerini Medcenin katmanlarından olarak sınıflandırmıştır.[16]
15. yüzyıldan kalma Ermeni harfleriyle yazılmış bir elyazmasında bulunan Kürtçe dua metni için "Med dili" ile yazıldığı ifadesi vardır. Elyazmasının daha eskiye dayanan orijinalinden kopya edildiği sanılmaktadır.[17]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Ancient Iran::Language". Encyclopædia Britannica Online. 2007. 2 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2007.
- ^ "Laki". Ethnologue (İngilizce). 9 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020.
- ^ Skjærvø, Prods Oktor (2005). An Introduction to Old Persian (PDF). 2nd. Cambridge: Harvard. 2 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Nisan 2024.
- ^ Tavernier 2007, s. 619
- ^ Tavernier 2007, ss. 157–8
- ^ Tavernier 2007, s. 312
- ^ (Hawkins 2010, "Greek and the Languages of Asia Minor to the Classical Period", p. 226)
- ^ Pirejko, L. A. (1976), “cыпә”, in Talyšsko-russkij slovarʹ [Talysh–Russian Dictionary], Moscow: Russkij jazyk, page 203b
- ^ Paul, Ludwig (1998). "The Pozition of Zazaki the West Iranian Languages" (PDF). Iran Chamber. Open Publishing. Erişim tarihi: 4 Aralık 2023.
- ^ (Gamkrelidze - Ivanov, 1995, "Indo-European and the Indo-Europeans: A Reconstruction and Historical..", p. 505 25 Eylül 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
- ^ (Fortson, IV 2009, "Indo-European Language and Culture: An Introduction", p. 419 25 Eylül 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
- ^ (YarShater 2007, "Encyclopaedia Iranica", p. 96 25 Eylül 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
- ^ a b Schmitt 2008, s. 98
- ^ Tavernier 2007, s. 627
- ^ Tavernier 2007, ss. 352–3
- ^ Windfuhr, Gernot (1975), "Isoglosses: A Sketch on Persians and Parthians, Kurds and Medes", Monumentum H.S. Nyberg II (Acta Iranica-5), Leiden: 457–471.
- ^ D. N. MacKenzie, "The Language of the Medians" 27 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London, Vol. 22, No. 1/3 (1959), pp. 354-355