Gastrointestinal kanal
Gastrointestinal kanal (GİS, gastrointestinal sistem) sindirim sisteminin ağızdan anüse kadar uzanan bölümüdür. Bu kanal insanlarda ve diğer hayvanlarda yemek borusu, mide ve bağırsaklar gibi sindirim sisteminin ana organlarını içerir. Önce ağızdan alınan besinler sindirilir. Sonra besin maddeleri ve enerji emilir. En son ise dışkı, anüs yoluyla dışkı olarak atılır. Gastrointestinal terimi, "mide ve bağırsaklarla ilgili veya bunlara ait" anlamında kullanılır.
Çoğu hayvanın ağızdan anüse kadar uzanan bir "tam sindirim sistemi" vardır. Ancak daha basit yapılı bazı canlılar bu duruma farklılık gösterir. Örneğin süngerler sindirimi vücutlarındaki küçük deliklerden yapar ve atıkları daha büyük bir delikten dışarı atarlar. Taraklılar ise hem ağız hem de atıklarını dışarı atan özel gözeneklere sahiptir. Sölenterler ve acoela gibi bazı canlılarda ise sindirim ve atık boşaltımı tek bir açıklıktan gerçekleşir.[1][2]
İnsan gastrointestinal kanalı yemek borusu, mide ve bağırsaklardan oluşur ve iki ana bölüme ayrılır: üst ve alt sindirim sistemi.[3] Bu sistem, ağızdan başlayıp anüste sonlanan kesintisiz bir yol boyunca ilerler.[4] Bu yol üzerinde sindirimin temel organları olan mide, ince bağırsak ve kalın bağırsak bulunur. Gastrointestinal kanal; dil, tükürük bezleri, pankreas, karaciğer ve safra kesesi gibi sindirime yardımcı organlar ile birlikte sindirim sisteminin bir parçasıdır.[5] Bu kanal, embriyolojik kökenine göre ön bağırsak, orta bağırsak ve arka bağırsak olarak sınıflandırılabilir. Bir insanın gastrointestinal kanalı otopsi sırasında yaklaşık dokuz metre uzunluğundadır. Canlı bir insanda ise bu mesafe daha kısadır. Çünkü bağırsaklar, düz kas dokusundan oluşan tüpler olup sürekli olarak yarı gergin bir durumda kas tonusunu korurlar. Bağırsak kasları genellikle gergin bir halde dursa da yiyeceklerin geçişine izin vermek için bazı bölgelerde gevşeyebilir ve hareket edebilir.[6][7]
Gastrointestinal kanal, yaklaşık 1.000 farklı bakteri türünü içeren bağırsak mikrobiyotasına ev sahipliği yapar. Bu bakteri ve mikroorganizmalar bağışıklığı ve metabolizmanın korunmasında çeşitli roller üstlenir.[8][9][10] Ayrıca gastrointestinal kanal, sindirim sürecini düzenlemeye yardımcı olan hormonlar salgılar. Bu sindirim hormonlarına gastrin, sekretin, kolesistokinin ve ghrelin gibi hormonlar dahildir. Bu hormonlar, hücrelerin evrimsel süreç boyunca korunan yapılar olduğunu gösteren ve ilgili hormonların hücrelerin kendi içindeki ya da birbirlerine yakın hücrelerle iletişim kurarak salgılanmasını sağlayan intakrin veya otokrin mekanizmalarla salgılanır.[11]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Overview of Invertebrates". ck12.org. 6 Ekim 2015. 8 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2024.
- ^ Ruppert EE, Fox RS, Barnes RD (2004). "Introduction to Bilateria". Invertebrate Zoology. 7. Brooks / Cole. s. 197. ISBN 978-0-03-025982-1.
- ^ Dorland's Medical Dictionary'de "gastrointestinal tract"
- ^ "Gastrointestinal Tract - MeSH Descriptor Data 2024". meshb.nlm.nih.gov. 22 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2024.
- ^ Dorland's Medical Dictionary'de "digestive system"
- ^ G., Hounnou; C., Destrieux; J., Desmé; P., Bertrand; S., Velut (1 Aralık 2002). "Anatomical study of the length of the human intestine". Surgical and Radiologic Anatomy. 24 (5). ss. 290-294. doi:10.1007/s00276-002-0057-y. ISSN 0930-1038. PMID 12497219.
- ^ Raines, Daniel; Arbour, Adrienne; Thompson, Hilary W.; Figueroa-Bodine, Jazmin; Joseph, Saju (26 Mayıs 2014). "Variation in small bowel length: Factor in achieving total enteroscopy?". Digestive Endoscopy. 27 (1). ss. 67-72. doi:10.1111/den.12309. ISSN 0915-5635. PMID 24861190.
- ^ Lin, L; Zhang, J (2017). "Role of intestinal microbiota and metabolites on gut homeostasis and human diseases". BMC Immunology. 18 (1). s. 2. doi:10.1186/s12865-016-0187-3
. PMC 5219689 . PMID 28061847.
- ^ Marchesi, J. R; Adams, D. H; Fava, F; Hermes, G. D; Hirschfield, G. M; Hold, G; Quraishi, M. N; Kinross, J; Smidt, H; Tuohy, K. M; Thomas, L. V; Zoetendal, E. G; Hart, A (2015). "The gut microbiota and host health: A new clinical frontier". Gut. 65 (2). ss. 330-339. doi:10.1136/gutjnl-2015-309990. PMC 4752653 . PMID 26338727.
- ^ Clarke, Gerard; Stilling, Roman M; Kennedy, Paul J; Stanton, Catherine; Cryan, John F; Dinan, Timothy G (2014). "Minireview: Gut Microbiota: The Neglected Endocrine Organ". Molecular Endocrinology. 28 (8). ss. 1221-38. doi:10.1210/me.2014-1108. PMC 5414803 . PMID 24892638.
- ^ Nelson RJ. 2005. Introduction to Behavioral Endocrinology. Sinauer Associates: Massachusetts. s 57.
