Kuş gribi
Kuş gribi (Avian İnfluenza, Tavuk Vebası, Pestis Avium, Bird Flu, Avian Flu).[1] Virüs kaynaklı ölümcül bir hayvan hastalığıdır. Virüsün H5N1 adındaki türevi insanları da öldürebilir.
Ateş, öksürük, boğaz ağrısı, kas ağrıları başlangıç belirtileridir. Akciğerde ağrı görülür. Bunun sonucunda zatürre, solunum sıkıntısı ve ölüme kadar giden birtakım tablolar oluşabilir. Belirtiler hastalıkla temastan 2-3 saat ila 3-4 gün içinde kendini gösterir. Ancak 7-10 günlük kontrol daha doğru olur. Hücrelere yeterli oksijen gitmediği için vücut morarmaya başlar. Bundan dolayı Endonezyalılar kuş gribine "mavi ölüm" de derler.
Gayri resmi olarak kuş gribi, kuş'lara uyarlanmış virüs'lerin neden olduğu bir grip çeşididir.[2][3][4][5][6][7][8] En riskli tür yüksek patojenik kuş gribi (HPAI)'dir. Kuş gribi, domuz gribi, köpek gribi, at gribi ve insan gribi'ne benzer şekilde belirli bir konakçıya musallat olmuş influenza virüslerinin suşlarının neden olduğu bir hastalıktır. Üç tip influenza virüsünden (A, B ve C), influenza A virüsü neredeyse tamamen kuşlarda doğal rezervuarı ile zoonotik bir enfeksiyondur.[9] Kuş gribi denilince çoğunlukla influenza A virüsü ifade edilir.
İnfluenza A, kuşlara musallat olmasına rağmen aynı zamanda kişiden kişiye de kararlı bir şekilde bulaşır.[9] İspanyol gribi virüsünün genlerine yapılan son grip araştırması, hem insan hem de kuş türlerinden virüsten uyarlanmış genlere sahip olduğunu gösterir. Domuzlara ayrıca insan, kuş ve domuz gribi virüsleri bulaşabilir bu da gen karışımlarının (yeniden sınıflandırma) yeni virüs türü oluşturmasına imkan tanır, bu da antijenik kayma'dan yeni influenza A virüsü alt tipine neden olabilir ki çoğu insanın buna karşı çok az veya hiç bağışıklık koruması yoktur.[9]
Kuş gribi suşları patojen'liklerine göre iki tipe ayrılır: yüksek patojenite (HP) veya düşük patojenite (LP).[10] En iyi bilinen HPAI suşu, H5N1, ilk olarak 1996 yılında Çin'in Guangdong Eyaletinde bir çiftlik kazından yalıtıldı ve ayrıca Kuzey Amerika'da bulunan düşük patojenik suşlara sahiptir.[10][11] Esaret altındaki yoldaş kuşların virüse bulaşması olası değildir ve 2003'ten beri kuş gribi ile eşlik eden kuşa dair herhangi bir rapor bulunmamaktadır. Güvercinler kuş türlerine bulaşabilir ancak nadiren hastalanırlar ve virüsü insanlara veya diğer hayvanlara etkin şekilde bulaştıramazlar.[12]
2013'ün başı ile 2017'nin başı arasında, Dünya Sağlık Örgütü'ne (WHO) laboratuvar tarafından doğrulanmış 916 insan H7N9 vakası bildirildi.[13] 9 Ocak 2017'de Çin Ulusal Sağlık ve Aile Planlaması Komisyonu, 35 ölüm, 2 muhtemelen insandan insana bulaşma vakası ve 106 kişiden 80'inin canlı kümes hayvanı pazarlarını ziyaret ettiğini belirten kasım ayı sonundan aralık ayı sonuna kadar görülen 106 adet H7N9 vakasını WHO'ya raporladı. Vakalar Jiangsu (52), Zhejiang (21), Anhui (14), Guangdong (14), Şanghay (2), Fujian (2) ve Hunan'dan (1) bildirilmişti. H7N9 insan vakalarının sayısında benzer ani artışlar, önceki yıllarda Aralık ve Ocak aylarında meydana geldi.[13]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Tarihsel olarak incelendiğinde 20. yüzyılda 9-39 yıl arayla antijenik sapma sonucu ortaya çıkan yeni virüs alt tiplerine bağlı dört ya da beş grip pandemisi olmuştur. 1918-1919 yıllarındaki H1N1 (İspanyol gribi) pandemisinin 40-50 milyon kişinin ölümüne neden olduğu tahmin edilmektedir. Ardından 1957-1958 (H2N2), 1968-1969 (H3N2) ve 1977-1978 (H1N1) pandemileri olmuştur. Hâlen dünya üzerinde H3N1 ve H1N1 virüsleri birlikte dolaşmaktadır. H5N1 virüsü ise ilk 1983 yılında Amerika'da görüldü.[14] 2016 yılında H5N8 kuş gribi virüsü Rusya'nın güneyinde yer alan Tuva Cumhuriyeti'ndeki yabani kuşlarda görüldü. Kanatlı hayvanlar için oldukça bulaşıcı olan virüs, Polonya ve Macaristan'a ulaşarak batıya ve güneye yöneldiği ve şimdiye kadar bu kuş ile enfekte olan bir insana rastlanmadığı bildirilmiştir[15]
Bundan sonra da yeni pandemilerin olması kaçınılmaz gibi görünmektedir. Uğradıkları sık ve kalıcı antijen değişmeleri nedeniyle, dünya üzerindeki influenzavirüs aktivitesi sürekli olarak izlenmekte ve grip aşılarının bileşiminde her yıl ayarlamalar yapılması gerekmektedir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) bu amaçla 1947'de başlattığı Küresel Grip Programı'nı uygulamaktadır. Kuş gribi 2005-2008 yılları arasında da ortaya çıkmıştır. Ocak 2021'de kuş gribinin 8 bölgede görüldüğü Fransa'da 2 milyona yakın ördek hastalığın yayılmasını önlemek amacıyla öldürüldü.[16]
İhbar mecburiyeti
[değiştir | kaynağı değiştir]Tavuk vebası (kuş gribi), ihbarı mecbur olan hastalıklardandır.[17]
Tedavi ve korunma
[değiştir | kaynağı değiştir]Tedavisi yoktur, H5 ve H7 tipleri başta ABD, Avustralya ve Türkiye'de görülmüştür. Aşılama ile korunma sağlanır. Hastalığa yakalanan hayvanların itlafı gerekir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Kuş gribi bilgilendirme sitesi". Sağlık Bakanlığı, Tarım Bakanlığı. 7 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2012.
- ^ "Influenza—Human and Avian (Fact Sheet)" (PDF). European Parliament. European Centre for Disease Prevention and Control. 30 Ağustos 2005. 27 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Mart 2020.
Avian influenza strains are those well adapted to birds
- ^ Chapter Two : Avian Influenza by Timm C. Harder and Ortrud Werner 10 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. in Influenza Report 2006
- ^ Salzberg, Steven L.; Taubenberger, Jeffery K.; Fraser, Claire M.; Lipman, David J.; Taylor, Jill; George, Kirsten St; Bao, Yiming; Tatusova, Tatiana; Dernovoy, Dmitry (October 2005). "Large-scale sequencing of human influenza reveals the dynamic nature of viral genome evolution". Nature (İngilizce). 437 (7062): 1162-1166. Bibcode:2005Natur.437.1162G. doi:10.1038/nature04239
. ISSN 1476-4687. PMID 16208317.
- ^ A/H5, The Writing Committee of the World Health Organization (WHO) Consultation on Human Influenza (29 Eylül 2005). "Avian Influenza A (H5N1) Infection in Humans". N. Engl. J. Med. 353 (13): 1374-1385. CiteSeerX 10.1.1.730.7890 . doi:10.1056/NEJMra052211. PMID 16192482.
- ^ Institute of Medicine (US) Forum on Microbial Threats; Knobler, S. L.; Mack, A.; Mahmoud, A.; Lemon, S. M. (2005). The Threat of Pandemic Influenza: Are We Ready? Workshop Summary (2005). National Academies Press. doi:10.17226/11150. ISBN 978-0-309-09504-4. PMID 20669448. 14 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2020.
full text of online book
- ^ [1] 10 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. CDC has a phylogenetic tree showing the relationship between dozens of highly pathogenic varieties of the Z genotype of avian flu virus H5N1 and ancestral strains.
- ^ Hiromoto, Y.; Yamazaki, Y.; Fukushima, T.; Saito, T.; Lindstrom, S. E.; Omoe, K.; Nerome, R.; Lim, W.; Sugita, S.; Nerome, K. (2000). "Evolutionary characterization of the six internal genes of H5N1 human influenza a virus". The Journal of General Virology. 81 (Pt 5): 1293-1303. doi:10.1099/0022-1317-81-5-1293 . PMID 10769072.
- ^ a b c "Transmission of Influenza Viruses from Animals to People". www.cdc.gov. 16 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2016.
- ^ a b "Avian Influenza Low Pathogenic H5N1 vs. Highly Pathogenic H5N1". United States Department of Agriculture. 23 July 2015
- ^ "H5N1 avian influenza: Timeline of major events" (PDF). World Health Organization. 13 Aralık 2011. 28 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Ocak 2022.
- ^ Abolnik, Celia (June 2014). "A current review of avian influenza in pigeons and doves (Columbidae)" (PDF). Veterinary Microbiology. 170 (3–4): 181-196. doi:10.1016/j.vetmic.2014.02.042. hdl:2263/39832 . ISSN 0378-1135. PMID 24667061.
- ^ a b Human infection with avian influenza A(H7N9) virus – China, WHO, Disease outbreak news, 17 January 2017.
- ^ "Kus Gribi". Draligus.com. 12 Haziran 2011. 23 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2016.
- ^ AA. "Fransa'da 2 milyona yakın ördek kuş gribi nedeniyle itlaf edildi". Hürriyet. 31 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2021.
- ^ [2] 29 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Resmî Gazete, 3285 Sayılı Hayvan Sağlığı ve Zabıtası Kanununun 4 üncü Maddesine Göre Tespit Edilen İhbarı Mecburi Hastalıklar Hakkında Tebliğ (Tebliğ No: 2007/32)
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- kusgribi.gov.tr7 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
 | Veteriner tıp ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
