Kiev Knezliği
| 879-1240 | |||||||||||||||
.svg) Arma
| |||||||||||||||
 Kiev Knezliği haritası (1054'te I. Yaroslav'nın ölümünden sonra). | |||||||||||||||
| Başkent | Kiev | ||||||||||||||
| Yaygın dil(ler) | Eski Doğu Slavcası | ||||||||||||||
| Hükûmet | Mutlak monarşi | ||||||||||||||
| |||||||||||||||
• Veche | Üst kamara | ||||||||||||||
| Alt kamara | |||||||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Para birimi | Grivna | ||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Günümüzdeki durumu | |||||||||||||||
Kiev Knezliği (Eski Doğu Slavcası: Роусь, romanize: Rusĭ veya роусьскаѧ землѧ, romanize: rusĭskaę zemlę, "Rus' ülkesi"; Belarusça: Кіеўвская Русь, Rusça: Киевская Русь; Ukraynaca: Київська Русь) (Rus, bir İskandinav halkı olan Rus'tan hareketle adlandırılır)[1] veya Kiev Dükalığı, Vareg prensi Rurik tarafından kurulan Rurik Hanedanı'nın hükümdarlığı altında 9. yüzyılın sonlarından 13. yüzyılın ortalarına kadar varlığını sürdüren bugünkü Ukrayna topraklarında kurulan bir federasyondu. Bu devlet Belarus, Rusya ve Ukrayna'nın atası sayılır. Ukraynalılar Kiev Knezliğinin devamıdır ve Slavların ataları olarak bilinmektedir.[2]
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Rus kimliği, Slav kabileleri ile Normanların karışması sonucu, Kiev Knezliği döneminde ortaya çıkmıştır.[3]
Kuruluşu
[değiştir | kaynağı değiştir]Kiev Knezliği ya da tarih yazımında sıklıkla kullanılan adıyla Kievan Rus’, 9. yüzyılın sonunda Slav kabileleri ile İskandinav kökenli Vareg gruplarının siyasi ve kültürel etkileşimi sonucunda ortaya çıkan, Orta Çağ Doğu Avrupa’sının en etkili devletlerinden biridir. Knezliğin kökeni, genellikle Rurik Hanedanı’nın ilk temsilcilerine dayandırılır; ancak devletin gerçek anlamda güç kazanması, Kiev merkezli siyasi yapılanmanın bölgedeki kabileleri tek otorite altında toplamaya başlamasıyla ilişkilendirilir. Modern Ukrayna, Belarus ve Rus uluslarının erken tarihsel oluşumları, büyük ölçüde bu knezlik dönemine dayandırılır.[4]
Kiev Knezliği’nin erken siyasi yapısı, hem Slav kabile geleneklerinin hem de Vareg savaşçı aristokrasisinin bir arada bulunduğu bir modeldi. Bu yapı, knezliğin geniş ticaret ağlarına ve savaşçı baskın gücüne dayanarak hızla zenginleşmesini sağladı. Kiev, kısa sürede Baltık’tan Karadeniz’e uzanan ticaret yollarının kavşağı hâline geldi. Bizans İmparatorluğu, İskandinav dünyası, Volga Bulgarları ve Kafkasya ile kurulan ticari ilişkiler, knezliğin ekonomik temelini oluşturan en önemli unsurlardan biri oldu. Bu dönemde Kiev, hem ticaret hem diplomasi bakımından Doğu Avrupa’nın merkezi olarak görülüyordu.[5]
Yükselişi
[değiştir | kaynağı değiştir]Knezliğin siyasi tarihinde belirleyici bir dönüm noktası, genellikle Kiev knezi Oleg’in 882’de Kiev’i ele geçirmesiyle ilişkilendirilir. Oleg’in yönetimi, knezliğin Novgorod-Kiev hattı üzerinde birleşik bir devlet yapısına kavuşmasını sağladı. Bu merkezi otorite, Yaroslav, Igor ve Olga gibi hükümdarların dönemlerinde daha da güçlendi. Özellikle Olga’nın Konstantinopolis ile diplomatik ilişkiler yürütmesi ve Kiev’in vergi sistemini düzenlemesi, knezliğin kurumsal yapısına erken katkılardan sayılır.
Kiev Büyük Knezi I. Svyatoslav'ın Peçenekler tarafından öldürülmesinin ardından çıkan taht kavgasını kazanan oğlu I. Yaropolk'un 973 ile 980 yılları arasındaki hükümdarlığı döneminde Ruslar ile Peçenekler arasında dostluk ilişkisi başladı. Hatta Peçenekler, Rus knezlerinin kendi aralarındaki mücadelelerinde de yer almaya başladılar. Kiev Knezliği de diğer knezlikler içinde en büyüğü idi.[6]
10. yüzyıl sonu ve 11. yüzyıl başı, Kiev Knezliği’nin klasik “altın çağ”ı olarak değerlendirilir. Vladimir’in 988’de Bizans ritüeline bağlı Hristiyanlığı devlet dini ilan etmesi, knezliğin hem kültürel hem de siyasal yönelimini köklü biçimde değiştirdi. Hristiyanlığın kabulü, Kiev topraklarında yazılı kültürün, mimari üretimin, hukuksal yapıların ve kilise örgütlenmesinin gelişmesini sağladı. Aynı zamanda Bizans ile kurulan akrabalık ve ittifak ilişkileri, knezliğin diplomatik gücünü artırdı.[7]
Hristiyanlığın kabulü
[değiştir | kaynağı değiştir]Hristiyanlığı benimseyen ilk Kiev Büyük Knezi olan I. Vladimir'in 1015 yılında ölümü ile başlayan taht kavgaları sonunda, önce yeğeni I. Svyatopolk, 4 yıl sonra ise oğullarından "Bilge" olarak anılan I. Yaroslav, kardeşlerine üstün gelerek tahta çıktı. Zaten Yaroslav, 1015 yılında babasının ölümünün ardından 1015-1019 yılları arasındaki dönemde Novgorod'un başkan yardımcılığını yürütüyordu. I. Svyatopolk Kiev'deki iktidarını sağlamlaştırmak için Yaroslav'ın kardeşlerinden üçünü öldürdü. Bunun üzerine Yaroslav, Veliki Novgorod çevresindeki Novgorodların aktif desteğiyle ve Viking paralı askerlerinin yardımıyla, Svyatopolk'u yenip 1019'da Kiev Büyük Knezi oldu.[8] Vladimir’in ardından tahta geçen Yaroslav “Bilge”, knezliğin en parlak dönemlerinden birine damgasını vurdu. Onun döneminde Rus Yasası olarak bilinen Russkaya Pravda düzenlendi ve knezliğin hukuki temelleri modern bir forma kavuşturuldu. Kiev’de Ayasofya Katedrali’nin inşası, kültürel üretimin ivmelenmesi ve knezliğin Avrupa kraliyet aileleriyle kurduğu evlilik bağları, devletin uluslararası nüfuzunu artırdı. Yaroslav’ın yönetimi, Kiev’in yalnızca bölgesel bir güç değil, aynı zamanda Avrupa siyasetinin önemli bir aktörü olarak konumlanmasını sağlayan bir dönem oldu.[9] Kiev Knezliği’nin zayıflama süreci 12. yüzyılda belirgin hâle geldi. Yaroslav’ın ölümünden sonra uygulanan bölünmüş miras sistemi, knezlik aileleri arasında rekabeti artırdı ve Kiev merkezli otoritenin çevre knezlikler üzerindeki kontrolü giderek zayıfladı. Novgorod, Vladimir-Suzdal, Galich ve diğer bölgesel knezlikler bağımsız politikalar izlemeye başladı. Bu da knezliğin bütünlüğünü sarsan temel etkenlerden biri oldu. Ayrıca Peçenekler, Kumanlar (Kıpçaklar) ve diğer bozkır topluluklarının sürekli akınları, Kiev çevresindeki tarım ekonomisinin zarar görmesine yol açtı ve devlet gelirlerini zayıflattı.
Kiev Knezliği’nin kültürel mirası, Ortodoks Hristiyanlık, Slav yazı gelenekleri, el yazmaları, hukuk metinleri, kilise mimarisi ve sözlü destanlar üzerinden günümüze kadar ulaşmıştır. Orta Çağ Doğu Avrupa’sında kimlik, devlet yapısı ve siyasi kültürün oluşması açısından knezliğin rolü modern tarihçiliğin en önemli araştırma alanlarından biri olmaya devam etmektedir.
Dağılması
[değiştir | kaynağı değiştir]13. yüzyılın ortalarında Moğol istilaları, Kiev Knezliği için yıkıcı bir darbeye dönüştü. 1240’ta Kiev’in Batu Han tarafından ele geçirilip tahrip edilmesi, knezliğin tarihsel varlığını fiilen sona erdirdi. Moğol hakimiyeti sonrasında bölgedeki siyasi merkez kuzeye, özellikle Vladimir-Suzdal ve ardından Moskova Prensliği’ne kaydı. Bu değişim, ilerleyen yüzyıllarda Moskova Rusyası’nın yükselişine zemin hazırladı. Buna rağmen Kiev Knezliği, Rus, Ukrayna ve Belarus tarih yazımlarında ortak bir kök devlet olarak görülür. Ukraynalı tarihçiler knezliği Ukrayna devlet geleneğinin başlangıcı olarak değerlendirirken, Rus tarihçiliği Kiev’i Rus devlet fikrinin ilk aşaması olarak kabul eder. Belarus tarihçiliği ise knezliği Doğu Slav halklarının ortak tarihsel mirası olarak yorumlar.[10]
.jpg)
Moğolların baskıları sonucunda Kiev Knezliği parçalanıp, Altın Orda Devleti'ne bağlı prensliklere ayrıldı. 15. yüzyılın sonlarında Moskova Knezleri, eski Kiev topraklarının bazı kısımlarını ele geçirmeye başladı ve (egemenliğin bir toplumun elinden alınıp başka bir topluma verilmesi anlamına gelen) Orta Çağ teorisi translatio imperiiye göre kendilerini Kiev Knezliği'nin tek yasal mirasçısı ilan ettiler.
Ukraynalı tarihçiler ve akademisyenler Kiev Knezliği'ni, Ukrayna devletinin ilk kurucu devleti olarak görürler. Rus tarihçiler ise Kiev Knezliği'ni, Rus tarihinin ilk dönemi olarak benimserler.[11] Kiev Knezliği’nin kültürel mirası, Ortodoks Hristiyanlık, Slav yazı gelenekleri, el yazmaları, hukuk metinleri, kilise mimarisi ve sözlü destanlar üzerinden günümüze kadar ulaşmıştır. Orta Çağ Doğu Avrupa’sında kimlik, devlet yapısı ve siyasi kültürün oluşması açısından knezliğin rolü modern tarihçiliğin en önemli araştırma alanlarından biri olmaya devam etmektedir.
| Ukrayna tarihi |
 Bu madde bir dizinin parçasıdır |
|
Diğer konular |
| Rusya tarihi |
|---|
 |
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Kiev Knezliği". Dünya Tarihi Ansiklopedisi. 1 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2022.
- ^ "Who are Ukrainians? | TRT World". www.trtworld.com. 7 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2022.
- ^ Özkan, Nevzat (2007). Türk dilinin yurtları. Akçağ Yayınları. ss. 153, 365. ISBN 9789753384360. Erişim tarihi: 11 Şubat 2018.
PDF
- ^ Franklin, Simon; Shepard, Jonathan; The Emergence of Rus 750–1200, Longman.
- ^ Obolensky, Dimitri; The Byzantine Commonwealth, Blackwell.
- ^ Özaydın, Abdülkerim (2008). Prof. Dr. Işın Demirkent anısına. Dünya Yayınları. ss. 226, 760. ISBN 9789753043861. Erişim tarihi: 11 Şubat 2018.
- ^ Herrin, Judith; Byzantium: The Surprising Life of a Medieval Empire, Princeton University Press.
- ^ "Yaroslav I (prince of Kiev) - Encyclopædia Britannica". Britannica.com. 22 Mayıs 2014. 29 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2014.
- ^ Martin, Janet; Medieval Russia 980–1584, Cambridge University Press.
- ^ Plokhy, Serhii; The Origins of the Slavic Nations, Cambridge University Press.
- ^ Plokhy, Serhii (2006). The Origins of the Slavic Nations: Premodern Identities in Russia, Ukraine, and Belarus (PDF). New York: Cambridge University Press. ss. 10-15. ISBN 978-0-521-86403-9. 6 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Nisan 2010.
For all the salient differences between these three post-Soviet nations, they have much in common when it comes to their culture and history, which goes back to Kievan Rus', the medieval East Slavic state based in the capital of present-day Ukraine.
.svg)
