Mirim Çelebi
Mirim Çelebi | |
|---|---|
| Doğum | 1450 İstanbul |
| Ölüm | 1525 İstanbul |
| Vatandaşlık | Osmanlı İmparatorluğu |
| Eğitim | Medrese |
| Kariyeri | |
| Dalı | Matematik, Gökbilim |
| Etkilendikleri | Ali kuşçu, Harezmi, Batlamyus |
| Etkiledikleri | Takiyüddin |
Mirim Çelebi (1450 - 1525, Edirne), Osmanlı zamanında yaşamış Türk matematikçi ve gökbilimcisi.
Osmanlı Devleti'nde matematik ve astronomi alanında döneminin en büyük otoritesi kabul edilir.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]Mirim Çelebi, adıyla tanınan Mahmud bin Mehmed, birçok astronom ve matematikçi yetiştirmiş bir ailedendir. Annesi Osmanlı alimlerinden Hocazâde Muslihuddin Efendi'nin kızı; babası Ali Kuşçu ile Bursalı Kadızade Rumi'nin torunudur.
Babası Kutbüddin Muhammed, Fatih devrinde Ali Kuşçu ile birlikte İstanbul'a gelip Hocazade'denin kızı ile evlenmiş ve Bursa'da Manastır Medresesi'nde müderris iken erken yaşta ölmüştü.[1] Mirim Çelebi'yi anne tarafından dedesi Hocazâde Muslihuddin Efendi yetiştirdi. Eğitimini İstanbul'da tamamladı.[2] Dönemin önemli bilimadamlarından dersler alan Çelebi; matematik ve astronomi konularında başarı gösterdi.[3]
Gelibolu ve Edirne'de müderrislik yaptıktan sonra Bursa'da Manastır Medresesi'nde görev yaptı. Özellikle matematik ve astronomi alanında döneminin en büyük otoritesi oldu.[1] II. Bayezid tarafından saraya davet edildi. Gökbilimde gözlem yönteminin gelişip yaygınlaşması için çaba gösterdi. II. Bayezid'in isteği üzerine Uluğ Bey'in Zic'ine Farsça olarak Düstürü'l-amel ve tashihü'l-cedvel adında şerhi yazdı (1499). Çelebi eserde konuları çok çeşitli şekillerde anlatmış, örneğin bir derecelik yayın Sinüs'ünü hesaplamak için gayet anlaşılır biçimde beş ayrı çözüm yolu göstermiştir.
1508'de Anadolu kazaskerliğine getirildi. Yavuz Sultan Selim'in tahta çıkışından sonra bu görevden ayrıldı. Yavuz Sultan Selim'in ısrarları sonucunda dedesi Ali Kuşçu'nun gök bilimi konusundaki Fethiye adlı yapıtını yorumladı. Astronomi konusunda El-Makasit adlı yapıtı da vardır.
Astronomi dışında optik ile de ilgilendi. Gökkuşağı ve hale konusunda yazdığı Kavs-i Kuzah ve el-Hale" adlı risalesi onun optik alanındaki bir eseridir.[3]
Kanuni Sultan Süleyman tarafından 1522-1523 tarihinde ikinci defa Anadolu kazaskerliği görevine getirildi; bir süre sonra yeniden görevden ayrılıp Edirne'ye yerleşti ve bu şehirde öldü.[3] Tunca kıyısındaki Kasım Paşa Camisi'nin haziresine defnedildi.[1]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c Fazlıoğlu, İhsan. "Mîrim Çelebi" (PDF). Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 30, Yıl 2005. 17 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2018.
- ^ Kahya, Esin. "Ondördüncü ve Onbeşinci Yüzyıllarda Bursa'daki Bilimsel Hayatın Kısaca Değerleindirilmesi ve Bilimsel Çalışmalardan Bazı Örnekler". VIII. Uluslararası Türkiye'nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi Kongresi (18-21 Haziran 1998) Bildiri Kitabı. 17 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2018.
- ^ a b c Topdemir, Hüseyin Gazi. "Mirîm Çelebi'nin Gökkuşağı ve Hâlenin Oluşumu Adlı Optik Kitabı Üzerine Bir Değerlendirme" (PDF). Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Sayı 13, Yıl 2002. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2018.