Naproksen

Naproksen
INN: Naproxen

Naproksen'in 2D yapısı
Naproksen'in 3D top-çubuk modeli
Klinik verisi
Ticari adlar	Aleve, Apranax, Naprosyn, Synax, Relacton
AHFS/Drugs.com	Monografi
MedlinePlus	a681029
Lisans veri	US DailyMed: Naproxen US FDA: Naproxen
Gebelik kategorisi	AU: C ABD: C (30. haftadan önce), D (30. haftadan sonra)
Bağımlılık yükümlülüğü	Yok
Uygulama yolu	Oral, Rektal, Topikal
İlaç sınıfı	NSAİİ, Propiyonik asit türevi
ATC kodu	M01AE02 (DSÖ) M02AA12 (DSÖ) (Topikal), G02CC02 (DSÖ) (Jinekolojik)
Hukuki durum
Hukuki durum	AU: S2 (Eczane ilacı) (Düşük dozlar reçetesiz, yüksek dozlar reçeteli) CA: Düşük dozlar reçetesiz (British Columbia hariç bazı bölgelerde kısıtlı) UK: POM (Yalnızca reçeteyle) (Reçeteli, ancak dismenore için belirli dozlar eczane ilacı statüsünde olabilir) US: OTC (Düşük dozlar reçetesiz, yüksek dozlar Rx-only) Türkiye: Reçeteli (Normal Reçete)
Farmakokinetik veri
Biyoyararlanım	%95 (Oral)
Protein bağlanma	>%99 (albümine)
Metabolizma	Karaciğer (CYP2C9 ve CYP1A2)
Metabolitler	6-O-desmetilnaproksen
Etki başlangıcı	1 saat (Naproksen sodyum için 1-2 saat)
Eliminasyon yarı ömrü	12-17 saat
Etki süresi	12 saate kadar
Boşaltım	Böbrek (%95 idrarla)
Tanımlayıcılar
IUPAC adı (+)-(S)-2-(6-metoksinaftalen-2-il)propanoik asit
CAS Numarası	22204-53-1
PubChem CID	156391
DrugBank	DB00788
ChemSpider	137720
UNII	57Y76R9ATQ
KEGG	D00118
ChEBI	CHEBI:7476
ChEMBL	ChEMBL154
PDB ligand	NPX (PDBe, RCSB PDB)
CompTox Bilgi Paneli (EPA)	DTXSID4040686
ECHA Bilgi Kartı	100.040.747
Kimyasal ve fiziksel veriler
Formül	C14H14O3
Mol kütlesi	230.26 g/mol g·mol−1
3D model (JSmol)	İnteraktif görüntü
Erime noktası	152-154 °C (306-309 °F) Naproksen sodyum tuzlarının erime noktası daha yüksektir.
Suda çözünürlük	Suda çözünmez (düşük pH'ta), pH 6 ve üzerinde çözünür.
SMILES COc1cc2ccc(cc2cc1)[C@H](C)C(=O)O
InChI InChI=1S/C14H14O3/c1-9(14(15)16)10-3-4-12-8-13(17-2)6-5-11(12)7-10/h3-9H,1-2H3,(H,15,16)/t9-/m0/s1 Key:CMWTZPSULFXXJA-VIFPVBQESA-N

Naproksen, ağrı, ateş, enflamasyon ve sertlik tedavisinde kullanılan propiyonik asit sınıfından non-selektif bir nonsteroid antiinflamatuar ilaçtır (NSAİİ). Kimyasal yapı olarak bir propiyonik asit türevidir ve ibuprofen, ketoprofen ve fenoprofen ile aynı sınıfta yer alır.

Naproksen, siklooksijenaz (COX) enzimlerini inhibe ederek prostaglandin sentezini baskılar. Klinik pratikte romatoid artrit, osteoartrit, ankilozan spondilit, dismenore (adet sancısı), tendinit, bursit ve akut gut ataklarının tedavisinde yaygın olarak kullanılır.

Diğer NSAİİ'lere kıyasla daha uzun bir yarılanma ömrüne (yaklaşık 12-17 saat) sahiptir, bu da günde iki doz kullanım kolaylığı sağlar. Ayrıca yapılan geniş çaplı meta-analizler, naproksenin diğer NSAİİ'lere (özellikle diklofenak ve koksibler) kıyasla en düşük kardiyovasküler olay riskine sahip ilaç olduğunu göstermektedir.

Tıbbi kullanımlar

Naproksen, analjezik (ağrı kesici), antipiretik (ateş düşürücü) ve antiinflamatuar etkilere sahiptir. Başlıca kullanım alanları şunlardır:

• Romatolojik Hastalıklar: Romatoid artrit, osteoartrit, juvenil idiopatik artrit ve ankilozan spondilit semptomlarının giderilmesi.
• Kas-İskelet Sistemi: Burkulma, incinme, ortopedik cerrahi sonrası ağrı, tendinit ve bursit.
• Kadın Doğum: Primer dismenore (ağrılı adet görme) tedavisi.
• Nöroloji: Migren profilaksisinde ve akut migren ataklarının tedavisinde (bazen antiemetiklerle kombine olarak) kullanılır.
• Diğer: Akut gut ataklarında ağrı ve enflamasyonu azaltmak için yüksek dozlarda kullanılır.

Formülasyon Farkları

Piyasada genellikle "Naproksen" ve "Naproksen sodyum" olmak üzere iki formda bulunur:

• Naproksen: Midede çözünmesi ve emilmesi daha yavaştır, etkisi daha geç başlar ancak uzun sürer. Kronik durumlar için uygundur.
• Naproksen sodyum: Sodyum tuzu formu suda daha hızlı çözünür, dolayısıyla daha hızlı emilir ve plazma pik seviyesine daha çabuk ulaşır (yaklaşık 1-2 saat). Bu özellik, akut ağrı (örn. diş ağrısı, migren) tedavisinde avantaj sağlar.

Yan etkiler

Naproksenin yan etki profili, prostaglandin sentezinin inhibisyonu ile ilişkilidir.

Gastrointestinal Etkiler

En sık görülen yan etkiler gastrointestinal sistemle ilgilidir: dispepsi, mide yanması, bulantı ve karın ağrısı. COX-1 inhibisyonu mide mukozasını koruyan prostaglandinlerin (PGE2 ve PGI2) üretimini azalttığı için, uzun süreli kullanımda peptik ülser ve gastrointestinal kanama riski oluşturur. Bu riski azaltmak için genellikle bir proton pompası inhibitörü (PPI) ile birlikte reçete edilmesi önerilir.

Kardiyovasküler Güvenlik

Tüm NSAİİ'ler (aspirin hariç), kan basıncını yükseltebilir ve trombotik olay riskini artırabilir. Ancak, Coxib and traditional NSAID Trialists' (CNT) işbirliği tarafından yapılan kapsamlı bir meta-analiz, naproksenin yüksek dozlarda (günde 1000 mg) bile, diklofenak veya ibuprofen'e kıyasla miyokard enfarktüsü (kalp krizi) riskini artırmadığını veya riskin minimal olduğunu göstermiştir. Bu nedenle, kardiyovasküler risk faktörleri taşıyan hastalarda NSAİİ kullanımı zorunlu ise naproksen tercih edilen ajandır.

Renal (Böbrek) Etkiler

Prostaglandinler, böbrek kan akımının düzenlenmesinde, özellikle aferent arteriyolün vazodilatasyonunda rol oynar. Naproksen kullanımı bu mekanizmayı bozarak akut böbrek yetmezliği, sıvı tutulumu (ödem) ve hipertansiyonun kötüleşmesine yol açabilir. Kalp yetmezliği, karaciğer sirozu veya önceden mevcut böbrek hastalığı olan hastalar yüksek risk altındadır.

Kontrendikasyonlar ve Uyarılar

• Aspirin Duyarlılığı: Aspirin veya diğer NSAİİ'lerin kullanımı sonrası astım, rinit veya ürtiker öyküsü olan hastalarda (Samter triadı) kontrendikedir, çünkü çapraz reaksiyonla ölümcül bronkospazma yol açabilir.
• Koroner Arter Baypas Cerrahisi (CABG): CABG ameliyatı öncesi ve sonrasında ağrı tedavisi için kullanımı kontrendikedir.
• Gebelik: Gebeliğin 20. haftasından sonra kullanımı, fetal böbrek fonksiyon bozukluğuna ve oligohidramniyoza (amniyotik sıvı azlığı) neden olabilir. 30. haftadan sonra (3. trimester) kullanımı, fetüste ductus arteriosusun erken kapanmasına ve pulmoner hipertansiyona yol açabileceği için kontrendikedir.

İlaç Etkileşimleri

Naproksen, albümine yüksek oranda bağlandığı ve renal yolla atıldığı için çeşitli ilaçlarla etkileşime girer:

• ACE İnhibitörleri ve Diüretikler: NSAİİ'ler, ACE inhibitörlerinin ve diüretiklerin antihipertansif etkisini azaltabilir. Ayrıca "NSAİİ + Diüretik + ACE İnhibitörü/ARB" kombinasyonu ("Triple Whammy" olarak bilinir), akut böbrek yetmezliği riskini ciddi oranda artırır.
• Antikoagülanlar (Varfarin): Naproksen trombosit agregasyonunu inhibe ettiği ve mide mukozasına zarar verdiği için, varfarin veya yeni nesil oral antikoagülan kullanan hastalarda kanama riskini sinerjistik olarak artırır.
• Lityum: Naproksen, lityumun böbreklerden atılımını azaltarak plazma lityum düzeylerini %15-20 oranında artırabilir ve toksisiteye neden olabilir.
• Metotreksat: Metotreksatın tübüler sekresyonunu azaltarak toksisitesini artırabilir.

Farmakoloji

Farmakodinamik

Naproksen, araşidonik asit kaskadında görev alan siklooksijenaz-1 (COX-1) ve siklooksijenaz-2 (COX-2) izoenzimlerini reversibl (geri dönüşümlü) olarak inhibe eder. Antiinflamatuar etkisi büyük ölçüde COX-2 inhibisyonuna, gastrointestinal yan etkileri ve anti-trombosit özellikleri ise COX-1 inhibisyonuna bağlıdır.

Farmakokinetik

• Emilim: Oral uygulamadan sonra gastrointestinal sistemden hızla ve tamamen emilir. Biyoyararlanımı %95'tir.
• Dağılım: Plazma proteinlerine (özellikle albümine) %99 oranında bağlanır. Bu özellik, varfarin gibi proteine bağlanan diğer ilaçlarla etkileşim potansiyelini artırır.
• Metabolizma: Karaciğerde büyük ölçüde Sitokrom P450 sistemi (CYP2C9 ve kısmen CYP1A2) tarafından metabolize edilir.
• Atılım: Metabolitlerin yaklaşık %95'i idrarla atılır. Eliminasyon yarı ömrü (t1/2) 12 ila 17 saat arasındadır, bu da ilacın günde iki kez (BID) kullanılmasını mümkün kılar.