Kodein
 | |
| Klinik verisi | |
|---|---|
| Uygulama yolu | Oral, rektal, subkutan, intramuskular |
| Farmakokinetik veri | |
| Biyoyararlanım | %90 Oral |
| Eliminasyon yarı ömrü | 2,5-3 saat |
| Tanımlayıcılar | |
| |
| CAS Numarası | |
| PubChem CID | |
| DrugBank | |
| CompTox Bilgi Paneli (EPA) | |
| ECHA Bilgi Kartı | 100.000.882 |
| Kimyasal ve fiziksel veriler | |
| Formül | C18H21NO3 |
| Mol kütlesi | 299,364 |
Kodein (metilmorfin), afyondan elde edilen ve analjezik (orta şiddetli ağrılar için),antitussif ve antidiyareik özellikleri olan ve narkotik adlı ilaç sınıfına dahil olan bir opioiddir.[1][2][3] Kodein sülfat ve kodein fosfat olarak pazarlanmaktadır.[3] Avrupa'da ise daha çok klorhidratı (kodein hidroklorür) olarak pazarlanır. Molekül DSÖ'nün Temel İlaçlar Listesi'nde yer almaktadır.
Kodein ham afyonda en fazla %0,5 oranında bulunur.[3] Doğal olarak elde edilen kodein ilaç sanayisinde yeterli olmadığı için morfinin o-metillendirilmesiyle elde edilir. Morfinin metillendirilmesi ilk defa Grimaux tarafından metil iyodür (CH3I) ile yapılmıştır.[3] Reaktif olarak CH3I, dimetil sülfat, diazometan ve trimetilfenil amonyum klorür denenmiş, en etkili reaktifin trimetilfenil amonyum klorür olduğu bulunmuştur. Bunu elde etmek için dimetil anilin otoklavda mutlak alkollü ortamda metil klorür (CH3Cl) ile 100-120 oC'de metillendirilir.
Morfinden daha zayıf bir narkotik olup alışkanlık yapma derecesi de azdır. Bu yüzden çok kullanılan bir uyuşturucudur.[3] Ağrı dindirme etkisi aspirinden çok yüksektir. Analjezik etkisi morfine göre daha azdır. Ancak iyi bir öksürük dindiricidir. Uyuşturma etkisi 2-3 saat kadardır. Öksürük azaltma etkisi de olup, astımlı kimseler için tehlikelidir. Kodeinin alışkanlık yapma derecesi daha az olmakla beraber, morfin ve eroin alanlar bunları bulamadıklarında kodeine başvururlar. Kodeinin toksik etkisi de nispeten azdır.[3] Tıpta kullanılış sebebi, merkezî sinir sistemini etkileyerek öksürük refleksini ortadan kaldırma tesiridir. Bu yüzden bazı kuru öksürüklerde, doktorun lüzum görmesiyle geçici olarak kullanılabilir. Diğer ağrı kesicilere katılarak daha kuvvetli etki elde etmek için de kullanılmaktadır.
Kodeinde 5,6,9,13 ve 14 numaralı karbonlar asimetriktir. Alkoldeki %2'lik çözeltisi polarize ışığı sola çevirir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Hospitals, Medicover. "Kodein: Kullanımları, Yan Etkileri, Etkileşimleri ve Önlemleri". www.medicoverhospitals.in. 22 Şubat 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2025.
- ^ "codeine - kodein | Psikoloji Sözlüğü". www.psikolojisozlugu.com. 22 Şubat 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2025.
- ^ a b c d e f "Kodein Fosfat Şurubu: Dozaj, Yan Etkiler ve Riskler". www.medicoverhospitals.in. Erişim tarihi: 14 Ocak 2025.
 | Farmakoloji ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |