Parmenion
| Parmenion Grekçe: Παρμενίων | |
|---|---|
| Doğum | MÖ 400 |
| Ölüm | MÖ 330 (69–70 yaşında) Ekbatan, Medya, Makedonya |
| Bağlılığı | Makedonya |
| Hizmet yılları | MÖ 356 - 330 |
| Rütbesi | General (strategos) |
| Komutası | Pezhetairos |
| Çatışma/savaşları | |
| Çocukları | Philotas, Nikanor |
| Akrabaları | Asander (abisi), Agathon (abisi), Attalus |
Parmenion (ayrıca Parmenio olarak da bilinir; Grekçe: Παρμενίων; d. yaklaşık MÖ 400; ö. MÖ 330 Ekbatan), Philotas'ın oğlu olup tıpkı babası gibi Makedonya Kralı II. Filip ve Büyük İskender'in hizmetinde bir Makedon generaliydi.[1][2] Bir soylu olan Parmenion, Filip'in baş askeri teğmeni ve İskender'in strategosu (askeri generali) oldu. Oğlu Philotas'ın ihanet suçundan hüküm giymesinin ardından suikasta uğradı.[3][4]] Kardeşleri Asander ve Agathon da İskender'in Makedonya'sının önde gelen üyeleri oldular.[5][6]
II. Filip dönemindeki askeri hizmeti
[değiştir | kaynağı değiştir]II. Filip'in hükümdarlığı sırasında, Parmenion MÖ 356'da İliryalılar üzerinde büyük bir zafer kazandı.[7] On yıl sonra, Parmenion güney Tesalya kasabası Halos'u yerle bir etti. MÖ 346'da Atina ile barış yapmak üzere atanan Makedon delegelerden biriydi ve MÖ 342'de Eğriboz'daki Makedon etkisini denetlemek için bir orduyla gönderildi.[1]
MÖ 336'da II. Philip, Parmenion'u, Amyntas, Andromenes ve Attalus ile birlikte 10.000 kişilik bir orduyla Anadolu'ya, batı kıyısında ve adalarda yaşayan Yunanları Pers egemenliğinden kurtarmak için hazırlıklar yapması amacıyla gönderdi. Başlangıçta her şey yolunda gitti. Anadolu'nun batı kıyısındaki Yunan şehirleri, Filip'in öldürüldüğü ve yerine genç oğlu İskender'in geçtiği haberi gelene kadar isyan etti. Makedonyalılar, Filip'in ölümünden dolayı morallerini bozdular ve ardından Magnesia yakınlarında Rodoslu paralı asker Memnon komutasındaki Persler tarafından yenildiler.[8][9]
İskender dönemindeki askeri hizmeti
[değiştir | kaynağı değiştir]İskender, MÖ 336'da Ekim ayında Makedonya'da kral olarak tanınmasına rağmen, tahta çıkmasına Parmenion'un ordusunda bir general olan Attalus karşı çıktı. Buna karşılık Parmenion, Attalus'un kayınpederi olmasına rağmen generali idam ettirdi.[10] Ancak Parmenion, İskender'in tahta çıkışının sorunsuz olması için bunun gerekli bir eylem olduğunu fark etti. Sonuç olarak, İskender, özellikle Parmenion'un en deneyimli generali olması ve büyük bir orduya komuta etmesi nedeniyle Parmenion'a minnettar kaldı.[11]
Sonuç olarak, İskender tarafından Parmenion'un birçok akrabası Makedon ordusunda kilit pozisyonlara yerleştirildi.[3] En küçük oğlu Nikanor, Kalkan Taşıyıcılar olarak bilinen piyade alayının komutanı oldu, damadı Coenus bir falanks taburuna komuta ederken, Nikanor adında başka bir akrabası da Makedonya'nın Yunan müttefiklerinden oluşan donanmanın amirali oldu.[12] Parmenion'un arkadaşı Amyntas ve kardeşi Asander da kilit pozisyonlara yerleştirildi. Parmenion'un en büyük oğlu Philotas, Makedonya'nın savaşlardaki en etkili silahı olan 1.800 süvariden oluşan Yoldaş süvariler birliğinin komutanı oldu. Parmenion, Philip'in altında sahip olduğu aynı pozisyon olan İskender'in ikinci komutanı oldu.
Pers İmparatorluğuna karşı seferler
[değiştir | kaynağı değiştir]MÖ 334'te İskender, takviye kuvvetlerle birlikte Anadolu'da Parmenion'a katılır ve böylece İskender'in Pers İmparatorluğu'na karşı seferi başlar. Ardından gelen büyük savaşlarda Parmenion sol kanada komuta ederken, İskender'in kendisi sağ kanada komuta eder.[2][11][13] Bu sırada Kilikya, Lidya, Hellespont Frigyası ve diğer bölgelerin Pers satrapları, Daskyleion yakınlarındaki Zeleia'da toplanmışlardı. İki ordu Granicus Nehri yakınlarında karşılaşır. Çoğu antik kaynak, Parmenion'un İskender'e saldırmamasını tavsiye ettiğini ve hemen saldırmanın İskender'in kendi fikri olduğunu kabul eder.
Parmenion'un, komutanının yenilikçi stratejilerine karşı bir denge unsuru olarak hareket ettiği ve geleneksel stratejiyi ustaca formüle ettiği söylenir. Örneğin, Flavius Arrianus'un Anabasis Alexandri adlı eserine göre, Granikos Muharebesi'nde Parmenion, ordunun bütün gün yürümüş olması nedeniyle saldırıdan önce dinlenme önerir ve ihtiyatlı bir yol sunar. Ancak bu önerisi kral tarafından göz ardı edilir. İskender, bu tavsiyeye rağmen nehri geçerek saldırır ve yine de bir zafer kazanır;[14] ancak Diodorus Siculus, Arrian'ı açıkça İskender'in tavsiyeyi kabul ettiğini belirterek çelişmektedir. Yunanların başlangıçta püskürtüldüğü, ardından Perslere karşı gizlice ilerleyip gece nehri geçtikleri öne sürülmektedir. Bu durum, ertesi sabah Pers süvarilerini Yunanlara karşı ilk olarak sahaya çıkardı ve o dönemin anlatılarında bildirildiği gibi, ayrıntılı bir yenilgiye yol açtı. Her halükarda, Makedonyalılar genel savaşı kazanmasına rağmen, İskender'in savaş sırasında yaşadığı kıl payı yenilgi, İskender'in gençlik aceleciliğini azaltmış olabilir, çünkü sonraki altı ay kadar bir süre boyunca Küçük Asya'daki Yunan şehirlerini kurtarırken çok dikkatli davrandı ve saldırganlığının bu şekilde azalması, kıl payı bir yenilgiyle daha uyumludur.
Savaştan sonra Parmenion, Hellespontos Frigyası'nın başkenti olan Pers kalesi Daskyleion'u ele geçirir. Daha sonra Magnesia ve Tralleis'i zapt eder. Kardeşi Asander'e Lidya'yı yönetme sorumluluğu verilir.
Bu sırada İskender, Sardis, Efes, Milet ve Halikarnas dahil olmak üzere Anadolu'daki Yunan şehirlerini özgürleştirir. MÖ 334-333 kışında kral, Likya'dan geçti. Aynı zamanda Parmenion, batıdan Orta Anadolu'yu işgal ederek kalan Pers birliklerini püskürttü ve bölgeyi işgal etti.[15] İki kuvvet, MÖ 333'te Nisan ayında Frigya'nın başkenti Gordion'da karşılaştı. Birleşik ordu daha sonra doğuya, Kilikya'ya doğru ilerledi ve burada Parmenion Tarsus şehrini ele geçirir.
İskender, III. Darius'a Sochi ovalarında saldırmayı planlıyordu. Ancak Pers kralı büyük ordusuyla Amanos Dağları'nı aşmış, İssos'u ele geçirmiş ve ardından tek Makedon ikmal hattını kesmişti. İki kuvvet arasındaki savaş, MÖ 333'te Kasım ayında İssos'un güneyinde gerçekleşir. Makedonyalılar, Pers ordusunun çok daha büyük olmasına rağmen galip gelir; bunun temel nedeni Parmenion'un Pers saldırısını püskürtmeyi başarmasıydı. Bu, İskender'e bir karşı saldırı başlatma fırsatı verir.
Parmenion'un, MÖ 332'de Gaugamela Savaşı'nda Darius'un toplanmış üstün güçlerine karşı bir gece saldırısı önerdiği belirtilmiştir; İskender bunu, Darius'un birliklerini gece boyunca hazır tutacağı ve Makedonyalıların gündüz savaş için dinlenmeleri halinde onlara bir avantaj sunacağı şeklinde yorumlamıştır. Savaş sırasında Parmenion, süvarilerin hızlı ilerleyişiyle İskender'in açtığı bir boşluktan zarar gören sol kanattaki Pezhetairos'a liderlik etti.[11] Plutarkhos'un Paralel Yaşamlar adlı eserinde, Darius'un kaçışının Parmenion'un "ağır ve etkisiz"[16] liderliğinden, hatta İskender'in başarılarını kıskanmasından kaynaklandığı da öne sürülmektedir.
Parmenion, Babil'in fethine kadar önemli bir etki ve komutan olmaya devam etti. Sol kanadı komuta eden istikrarlı bir lider, genel Makedon planı ve savaş felsefesi açısından kritik öneme sahipti ve kralın kesin darbeyi vurmasını sağlıyordu.[11]
Suikast
[değiştir | kaynağı değiştir]Drangiana'nın fethinden sonra İskender'e, Parmenion'un oğlu Filotas'ın hayatına karşı bir komploya karıştığı bildirilir. Philotas, ordu tarafından mahkum edilir ve idam cezasına çarptırılır.[14] İskender, babasının yaşamasına izin vermesi durumunda ortaya çıkabilecek sonuçlardan korkarak, Parmenion'un öldürülmesi için Medya'ya emir gönderdi.[2][3][17] Parmenion'un komploya herhangi bir şekilde karıştığına dair hiçbir kanıt yoktur, ancak kendisine savunma fırsatı verilmez.[1] İskender'in savunmasına gelince, hoşnutsuz bir Parmenion ciddi bir tehdit oluşturabilirdi, özellikle kendi ordusuna komuta etmesi, prestij açısından yalnızca İskender'den sonra gelmesi ve İskender'in hazinesinin ve ikmal hatlarının yakınında konuşlanmış olması nedeniyle.[18] Ayrıca, Filotas'ın ailesinin reisi olarak Parmenion, kendisiyle bağlantısını gösteren bir kanıt olmamasına rağmen, oğlunun eylemlerinden sorumlu tutulacaktı. Bu nedenle İskender hızla hareket eder ve Parmenion'u öldürmek için Kleandros ve Sitalces'i en kısa yoldan çölde yarışan develerle gönderir. İskender'in emrinin haberi Parmenion'a ulaşmadan, iki subay gelir ve Parmenion'u bıçaklayarak öldürür.
Kardeşi Asander, bu olaydan sonra kısa bir süre mahkemede sıkıntı çekecek, ancak daha sonra İskender'in imparatorluğunda yeniden önem kazanacaktı.[6]
Kurgusal eserlerde
[değiştir | kaynağı değiştir]Parmenion, David Gemmell'in "Lion of Macedon" ve "Dark Prince" adlı kitaplarında ana karakterdir.[19]
Robert Rossen'in yönettiği 1956 yapımı "Alexander the Great" filminde Parmenion'u İrlandalı aktör Niall MacGinnis canlandırmıştır.[20]
Terence Rattigan'ın "Adventure Story" adlı oyununun 1961 televizyon uyarlamasında Parmenion'u William Devlin oynamıştır.[21]
1999 yapımı "G2" filminde Parmenion, Büyük İskender'in kılıç taşıyıcısının Moğol rakibi olarak tasvir edilir ve 2003 yılında onunla birlikte yeniden doğarak bin yıllık bir çatışmayı çözmeye çalışır.[22]
Oliver Stone'un yönettiği 2004 yapımı "Alexander" filminde Parmenion (John Kavanagh tarafından canlandırılmıştır), güvenilir ancak muhafazakar bir komutan olarak tasvir edilir ve biraz marjinalize edilir. Filmde, oğlunun idam edildiğini bildiren mektuplarını okuduktan hemen sonra (tarihsel olarak doğru olduğu gibi, Kleandros ve Sitalces tarafından haberi almadan önce değil) Kara Kleitos ve Antigonus tarafından öldürüldüğü gösterilir.[23]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c Önceki cümlelerden bir veya daha fazlası artık kamu malı olan bir yayından alınan metni içeriyor: Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Parmenio". Encyclopædia Britannica. 20 (11. bas.). Cambridge University Press. s. 853.
- ^ a b c Smith, William (1902) [1849]. A Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology (İngilizce). 3. University of California: John Murray.
- ^ a b c Sanchez, Juan Pablo (27 Eylül 2018). "How suspicion and intrigue eroded Alexander's empire". History Magazine. National Geographic. 27 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2019.
- ^ Upbin, Bruce (10 Ocak 2011). "How Great a General was Alexander?". Forbes (İngilizce). Erişim tarihi: 25 Ağustos 2020.
- ^ Smith, William (26 Ekim 2005) [1867]. "Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology, page 65 (v. 1)". Archived from the original on 26 Ekim 2005. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2020.
- ^ a b Gabriel, Richard A. (31 Mart 2015). The Madness of Alexander the Great: And the Myth of Military Genius (İngilizce). Pen and Sword. ISBN 978-1-4738-5236-5.
- ^ Hammond, N.G.L. (1966). "The Kingdoms in Illyria circa 400-167 B.C." The Annual of the British School at Athens. 61: 239-253. doi:10.1017/S0068245400019043. JSTOR 30103175. 10 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi2 Mart 2021.
- ^ Briant, Pierre (2002). From Cyrus to Alexander: A History of the Persian Empire (İngilizce). Eisenbrauns. s. 817. ISBN 9781575061207. 21 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2025.
- ^ Heckel, Waldemar (2008). Who's Who in the Age of Alexander the Great: Prosopography of Alexander's Empire (İngilizce). John Wiley & Sons. s. 205. ISBN 9781405154697. 8 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2025.
- ^ Carney, Elizabeth Donnelly (2000). Women and Monarchy in Macedonia (İngilizce). University of Oklahoma Press. ISBN 978-0-8061-3212-9.
- ^ a b c d Hanson, Victor Davis (18 Aralık 2007). Carnage and Culture: Landmark Battles in the Rise to Western Power (İngilizce). Knopf Doubleday Publishing Group. ISBN 978-0-307-42518-8.
- ^ Heckel, Waldemar (26 Ekim 2005) [1992]. The Marshals of Alexander's Empire (İngilizce). Taylor & Francis. ISBN 978-1-134-94265-7.
- ^ Smith, William (1880). Oarses-Zygia (İngilizce). Ohio State University: J. Murray.
- ^ a b Bowden, Hugh (24 Temmuz 2014). Alexander the Great: A Very Short Introduction (İngilizce). OUP Oxford. ISBN 978-0-19-101636-3.
- ^ Tritle, Lawrence A. (16 Ekim 2013) [1997]. The Greek World in the Fourth Century: From the Fall of the Athenian Empire to the Successors of Alexander (İngilizce). Taylor & Francis. ISBN 978-1-134-52474-7.
- ^ Plutarch, ., & Perrin, B. (1967). Plutarch's Lives. Cambridge, Mass: Harvard University Press.
- ^ Roisman, Joseph; Yardley, J.C. (19 Aralık 2011). Ancient Greece from Homer to Alexander: The Evidence (İngilizce). John Wiley & Sons. ISBN 978-1-118-30095-4.
- ^ Baynham, Elizabeth (1998). Alexander the Great: The Unique History of Quintus Curtius (İngilizce). University of Michigan Press. ISBN 978-0-472-10858-9.
- ^ Gemmell, David (8 Haziran 2011). Lion of Macedon (İngilizce). Random House Publishing Group. ISBN 978-0-307-79763-6.
- ^ Alexander the Great (1956) - IMDb25 Ağustos 2020
- ^ Adventure Story (TV Movie 1961) - IMDb25 Ağustos 2020
- ^ G2 (1999 film) - IMDb
- ^ Alexander (2004) - IMDb25 Ağustos 2020
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Livius, Parmenion, Jona Lendering
- [https://www.amazon.co.uk/gp/product/0674992601 Flavius Arrianus, Anabasis Alexandri
- 2004 film IMDB'de.
| Otorite kontrolü |
|
|---|
