Sedad Hakkı Eldem

Sedad Hakkı Eldem
Sedad Hakkı Eldem
Doğum	31 Ağustos 1908; İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	7 Eylül 1988 (79 yaşında); İstanbul, Türkiye
Defin yeri	Zincirlikuyu Mezarlığı
Eğitim	İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi
Meslek	Mimar, akademisyen
Ebeveyn(ler)	İsmail Hakkı Eldem; Azize Hanım
Akraba(lar)	İbrahim Edhem Paşa (büyük dedesi); Osman Hamdi Bey (büyük dayısı); Sadi Eldem (kardeşi); Edhem Eldem (yeğeni); Fethi Okyar (eniştesi)
Ödüller	Türkiye Kültür ve Turizm Bakanlığı Özel Ödülü (1983); Ağa Han Mimarlık Ödülü (1986); Ulusal Mimarlık Ödülleri (Mimar Sinan Büyük Ödülü, 1988);

Sedad Hakkı Eldem (31 Ağustos 1908, İstanbul - 7 Eylül 1988, İstanbul), Türk mimar, akademisyen ve yazar. 20. yüzyılın önde gelen Türk mimarlarındandır. Osmanlı dönemi evleri ve 18. ve 19. yüzyıl saray ve köşkleri üzerinde yaptığı çalışmalar ve klasik Osmanlı mimarisi üzerine araştırmalar yaparak, mimari tasarımda geleneksel motiflerin yeniden kullanılmasına öncülük etmiştir.

Hayatı

Sedad Hakkı Eldem, Osmanlı üst sınıfına mensup bir ailenin çocuğu olarak 1908 yılında İstanbul'da doğdu. Babası diplomat İsmail Hakkı Bey, annesi Azize Galip Hanım'dır. Anne tarafından büyük dedesi, II. Abdülhamid devrinde Osmanlı sadrazamlığı yapmış Rum asıllı Osmanlı devlet adamı İbrahim Edhem Paşa'dır.^[1] İbrahim Edhem Paşa'nın oğularından biri olan dedesi İsmail Galip Bey Türkiye'de nümismatiğin kurucusu olarak bilinir; büyük dayılarından Osman Hamdi Bey Türk müzeciliğinin kurucusu olarak, Halil Ethem Bey ise jeoloji ilmine katkıları ile tanınan kişilerdir.

Diplomat olan babasının görev yerleri nedeniyle Sedad Hakkı Bey'in çocukluğu Cenevre, Münih ve Zürih gibi Avrupa şehirlerinde geçti. İlköğretimi Fransızca, liseyi ise Almanca okuyan Sedad Hakkı Eldem bu iki dile de oldukça hakim oldu. Münih'te lise öğrenimi gördüğü yıllarda devrin Avrupa mimarisi ve tanınmış mimarlarından etkilendi.^[2]

1924 yılında İstanbul'a döndü.^[3] Mimar Vedat Bey'in tavsiyesiyle, Sanâyi-i Nefîse Mektebinde mimarlık okudu ve bu kurumda Guilio Mongeri'nin öğrencisi oldu. Öğrencilik döneminde mimari desen çizim ile ilgilendi; Topkapı Sarayı'nın ayrıntılı krokileri ve Yeni Cami'nin cephe deseni üzerinde çalıştı.

Öğrenciliği sırasında Mongeri'nin bürosunda yardımcı eleman olarak çalıştı. 1926-1927 yıllarında Ankara'da bulundu ve Mongeri'nin gerçekleştirdiği Ziraat Bankası Genel Müdürlük Binası inşaatında görev aldı. Bu dönemde Ankara Kalesi içindeki eski evleri fotoğrafladı, inceleyip desenlerini çizdi. İstanbul'da şehrin yangından kurtulmuş semtlerindeki eski ev ve konakların da rölövelerini çizdi.

Sanâyi-i Nefîse Mektebindeki mimarlık eğitimini 1928'de tamamladı.^[4] Diploma projesi birincisi olduğu için staj yapmak üzere üç yıllık bir süre için Avrupa'ya gönderildi; Berlin ve Paris’teki mimarlık atölyelerinde staj görme imkanı buldu. 1930'da Sanâyi-i Nefîse Mektebinden gelen davet üzerine Türkiye'ye döndü.

1931'de Budapeşte Fuarı'nda Türk Pavyonu'nun inşa edilmesiyle mimarlık pratiği başladı.1932'de İstanbul'da kendi bürosunu açtı. Aynı yıl Akademi'ye atanmasıyla da akademik hayatı başladı. 1978'de emekli oluncaya kadar yapı, millî mimari, mimari proje, rölöve ve restorasyon dersleri verdi. Emekli olduktan sonra proje atölyelerindeki çalışmalarını sürdürdü.

Tarihi yapıların korunmasıyla ilgili olarak 1941-1945 arasında Eski Eserleri Muhafaza Encümeninde, daha sonradan 1962-1978 arasında Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulunda görev aldı.

II. Dünya Savaşı'ndan sonra kurulan ve ilk genel kurul toplantısını 1948'de Lozan'da yapan Uluslararası Mimarlar Birliği'nde (UIA) Türkiye'yi temsil etti. 1986'da Uluslararası Ağa Han Mimarlık Ödülü kazandı. 7 Eylül 1988'de İstanbul'da öldü ve cenazesi Zincirlikuyu Mezarlığına defnedildi.

Eserlerinden seçmeler

1932: Taksim Gezi Parkı bitişiğindeki Ceylan Apartmanı.^[5]
1932-1934: Tesisat-ı Elektrikiye Türk Anonim Şirketi (SATIE) binası
1934: Maçka'daki Firdevs Hanım Evi
1934: İnhisarlar Umum Müdürlük Binası, Ankara.
1934-1937: Yalova Termal Oteli^[6]
1937-1938: Ankara Gümrük ve Tekel Müdürlüğü
1942-1947: İstanbul Üniversitesi Fen ve Edebiyat Fakülteleri (Emin Onat ile birlikte), İstanbul.
1943-1945: Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi (Paul Bonatz ile birlikte), Ankara
1948: Maçka'da Taşlık Kahvesi, İstanbul.
1948: Emin Onat'la İstanbul Adalet Sarayı binası
1951-1955: Harbiye'deki Hilton Oteli, İstanbul.
1952: Safyurtlu Konutu II
1955-1959: Florya Tesisleri, İstanbul
1960-1968: Cinnah Caddesi'ndeki Hindistan Büyükelçilik Konutu (Orhan Çakmakçıoğlu ile), Ankara
1962-1964: Zeyrek'teki SSK Zeyrek Tesisleri,^[7] İstanbul
1963-1974: Pakistan Büyükelçiliği binası, Ankara.
1966-1968: Fındıklı'daki Akbank Genel Müdürlük binası, İstanbul.
1966-1975: Taksim'deki Atatürk Kitaplığı, İstanbul.
Vaniköy'deki Suna Kıraç yalısı, İstanbul
1971: Fındıklı'daki Aksigorta Genel Merkezi
1972-1974: Hamdi Şensoy'la birlikte Taksim Atatürk Kitaplığı
1975-1980: Tarabya'da Rahmi Koç evi, İstanbul
1979-1980:Ayazağa'da Alarko Ofis Blokları, İstanbul
1980-1988: Maslak'taki Alarko Holding büro binaları

Kitapları

Türk Evi Plan Tipleri (1954)
Köşkler ve Kasırlar I-II (1968-1974)
Türk Bahçeleri (1976)
Sadabad (1977)
İstanbul Anıları (1979)
Boğaziçi Anıları (1979)
Türk Evi-Osmanlı Dönemi I-II (1984-1987)

Konuyla ilgili yayınlar

100 Yılda İki Mimar: Emin Onat ve Sedad Hakkı Eldem Sempozyumu. İstanbul: Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi. 2010. ISBN 9944898880.
Duyan, Efe, (2021), Tame Modernism: The Manifestos of Sedad Hakkı Eldem and Orhan Veli Kanik 6 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Tasarım+Kuram, 17(34), 1-13, DOI: 10.14744/tasarimkuram.2021.53244
Duyan, Efe, (2020), İmkansız Sentez: SEDAT HAKKI ELDEM'İN ARKİTEKT YAZILARI, 6 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Çağdaş Mimarlık Araştırmaları: Kent, Tarih, Kuram, DAKAM Yayınları. ISBN 978-625-7034-12-8.

Kaynakça

^ Gurpinar, Dogan (25 Ekim 2013). Ottoman Imperial Diplomacy: A Political, Social and Cultural History (İngilizce). Bloomsbury Publishing. s. 126. ISBN 978-0-85772-312-3. 19 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2023.
^ Eyice, Semavi (1995). "ELDEM, Sedat Hakkı". TDV İslâm Ansiklopedisi. 20 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2023.
^ "Sedad Hakkı Eldem'i Anla(t)mak". 21 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Wilson, Christopher S. (Haziran 2009). "Representing National Identity and Memory in the Mausoleum of Mustafa Kemal Atatürk". Journal of the Society of Architectural Historians (İngilizce). 68 (2). Berkeley, Kaliforniya: University of California Press. s. 231. JSTOR 10.1525/jsah.2009.68.2.224.
^ Bayram, Sibel; Turgut, Duygu (2021). "İstanbul'daki Mısır, Ceylan ve NoXX Apartmanları: Plan ve Cephe Kurguları Üzerinden Bir Değerlendirme". Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi (MBUD). 6 (2): 509. ISSN 2548-0170. 20 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi20 Aralık 2023.
^ "Yalova Termal Oteli". Arkitera.com. 1 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2011.
^ "Sosyal Sigortalar Kompleksi". Arkitera.com. 1 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2011.

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Sedad Hakkı Eldem ile ilgili ortam dosyaları mevcuttur.

Sedad Hakkı Eldem (Biyografi), Arkitera.com

[1] Gurpinar, Dogan (25 Ekim 2013). Ottoman Imperial Diplomacy: A Political, Social and Cultural History (İngilizce). Bloomsbury Publishing. s. 126. ISBN 978-0-85772-312-3. 19 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2023.

[2] Eyice, Semavi (1995). "ELDEM, Sedat Hakkı". TDV İslâm Ansiklopedisi. 20 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2023.

[:0-3] "Sedad Hakkı Eldem'i Anla(t)mak". 21 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[4] Wilson, Christopher S. (Haziran 2009). "Representing National Identity and Memory in the Mausoleum of Mustafa Kemal Atatürk". Journal of the Society of Architectural Historians (İngilizce). 68 (2). Berkeley, Kaliforniya: University of California Press. s. 231. JSTOR 10.1525/jsah.2009.68.2.224.

[5] Bayram, Sibel; Turgut, Duygu (2021). "İstanbul'daki Mısır, Ceylan ve NoXX Apartmanları: Plan ve Cephe Kurguları Üzerinden Bir Değerlendirme". Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi (MBUD). 6 (2): 509. ISSN 2548-0170. 20 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi20 Aralık 2023.

[Arkitera1-6] "Yalova Termal Oteli". Arkitera.com. 1 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2011.

[SosyalSigortalar-7] "Sosyal Sigortalar Kompleksi". Arkitera.com. 1 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2011.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

g t d T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Özel Ödülü sahipleri
1979-1989	Yaşar Nabi Nayır (1979) Necip Fazıl Kısakürek (1980) Ekrem Akurgal (1981) verilmedi (1982) Sedad Hakkı Eldem (1983) Ahmet Adnan Saygun (1984) Süheyl Ünver (1985) Şefik Bursalı (1986) Esin Atıl (1987) Lütfi Ömer Akad (1988) Sami Güner (1989)
1990-1999	Zühtü Müridoğlu (1990) Karikatürcüler Derneği (1991) Yaşar Kemal (1992) Pertev Naili Boratav (1993) Fazıl Hüsnü Dağlarca (1994) Memet Fuat (1995) Mustafa Asım Köksal (1996) Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü (1997) Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (1998) Sakıp Sabancı (1999)
2000-2009	Çelik Gülersoy (2000) Rahmi M. Koç Müzesi (2001) Halil İnalcık (2002) Metin Erksan (2003) Nevzat Atlığ (2004) Turgut Cansever (2005) Sezai Karakoç (2006) Metin Sözen (2007) Çetin Altan(2008) Niyazi Sayın, Necdet Yaşar (2009)
2010-2019	Halet Çambel, Nimet Özgüç (2010) Ara Güler, Sıtkı Fırat, Sabit Kalfagil, İzzet Keribar (2011) Alparslan Babaoğlu, Salih Balakbabalar, Fatma Çiçek Derman, Cahide Keskiner, Hüseyin Öksüz, İslam Seçen (2012) Cüneyt Arkın, Nuri Pakdil, Müzeyyen Senar, Ahmet Yakupoğlu (2013) Gönül Ülkü Özcan, Celal Yılmaz, Beşir Ayvazoğlu, Kubbealtı Akademisi Kültür ve Sanat Vakfı (2014) Mehmet Özbek, Serdar Gökhan, Hakkı Acun, Ötüken Neşriyat (2015) Nesrin Sipahi, İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi, Kenan Işık, D. Mehmet Doğan, Cahit Koytak (2016) Safa Önal, Cüneyd Kosal, Nurhan Atasoy, Süleyman Uludağ, Baksı Müzesi (2017) Emin Ongan Üsküdar Mûsikî Cemiyeti, Ara Güler Müzesi (2018) Antakya Medeniyetler Korosu, Odunpazarı Modern Müze (2019)
2020-2029	Hisart Canlı Tarih ve Diorama Müzesi, İstanbul Grafik Sanatlar Müzesi, Mim Sanat Akademisi (2020) Afyonkarahisar Klasik Müzik ve Caz Derneği, Türk Edebiyatı Vakfı, Türk Kültürüne Hizmet Vakfı (2021) Ahi Kültürünü Araştırma ve Eğitim Vakfı, Kenan Yavuz Etnografya Müzesi, Gökyay Vakfı Satranç Müzesi (2022) Sadberk Hanım Müzesi, Anadolu El Sanatlarını Geliştirme ve Yaşatma Derneği, İbrahim Alimoğlu Müzik Müzesi (2023)