Sezai Karakoç
| Sezai Karakoç | |
|---|---|
 | |
| Doğum | Ahmet Sezai 22 Ocak 1933 Ergani, Diyarbakır, Türkiye |
| Ölüm | 16 Kasım 2021 (88 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Defin yeri | Şehzade Camii Haziresi |
| Meslek | |
| Dil | Fransızca • Türkçe |
| Eğitim | Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi |
| Dönem | Cumhuriyet Dönemi |
| Edebî akım | İkinci Yeni |
| Önemli eser | Monna Rosa |
| Önemli ödülleri | Türkiye Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülleri T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü |
Etkilendikleri | |
Ahmet Sezai Karakoç (22 Ocak 1933, Ergani, Diyarbakır - 16 Kasım 2021, İstanbul), Türk şair, yazar, düşünür ve siyasetçi.[1]
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Babası Yasin Bey olup I. Dünya Savaşı'nda Kafkasya Cephesi'nde çarpışırken Ruslara esir düşmüştür. Babası orta halli bir tüccardı. Dedesi Hüseyin Bey de Plevne Savaşı'na katılmış, Gazi Osman Paşa'nın teşekkürünü kazanmıştır. Annesinin ismi ise Emine idi ve ev hanımıydı. Ahmet Sezai Karakoç[2] İlkokul eğitimini 1938-1944 yılları arasında Ergani'de tamamladı. 1944 yılında sınavlara girip Maraş Ortaokulu'nda parasız yatılı olarak okumaya hak kazandı. 1947-1950 yılları arasında lise eğitimini yine parasız yatılı olarak Gaziantep Lisesi'nde tamamladı. Lise eğitimi boyunca Felsefe dersine ilgi duydu ve Felsefe okumaya karar verdi. Üniversite eğitimi için İstanbul'a geldi. Babası onun ilahiyat fakültesinden mezun olmasını istiyordu. İmkanları dahilinde eğitimine devam edebileceği yatılı tek bölüm Siyasal Bilgiler Fakültesi idi. Üniversite sınavlarına hazırlanırken kazanamama ihtimalini de göz önüne alarak her ihtimale karşı Felsefe bölümüne kayıt yaptırdı.[3]
Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesini kazanarak başladığı yüksek öğrenimini 1955'te fakültenin Maliye Bölümünden mezuniyetle tamamladı. Altan Öymen'le aynı dönemdendi. Mecburi hizmet sebebiyle Maliye Bakanlığında Hazine Genel Müdürlüğü Dış Tediyeler Muvazenesi bölümüne atandı.
Daha sonra Maliye Müfettişliği sınavına girdi ve sınavı kazandı. 11 Ocak 1956'da müfettiş yardımcılığı görevine başladı. 1959 yılında İstanbul'da gelirler kontrolörü oldu. Bir ara Ankara'ya çağrılıp Yeğenbey Vergi Dairesi'nde görevlendirildiyse de kısa bir müddet sonra yine İstanbul'daki görevine döndü. Görevi icabı Anadolu'yu çok gezdi ve birçok il ve ilçeyi inceleme, tanıma fırsatı buldu. 1960-1961 yıllarında yedek subay olarak yaptığı askerlik görevinden sonra İstanbul'daki görevine kaldığı yerden devam etti. 1965'ten 1973'e kadar birçok kez istifa etti. 1973'ten bu yana da hiçbir resmî görev almadı.
Şairin nüfus kaydında doğum günü 22 Ocak olarak görülmekle beraber kendi gerçek doğum gününün Mayıs ayı içerisinde olduğunu belirtmektedir.[4]
İstanbul'da Diriliş Yayınları ve "Diriliş" dergisini kurdu. 1990 yılında "güller açan gül ağacı" amblemiyle Diriliş Partisini kurdu. Yedi yıl partinin genel başkanlığını yürüttü. Ancak bu parti 19 Mart 1997'de üst üste iki genel seçime girmediği için kapatıldı. 2006 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü ile ödüllendirildi. Bakanlığa, ödülün para kısmının kültür sanat işlerine harcanmasını, diğer kısmınınsa posta ile bildirdiği adrese yollanmasını rica ettiği bir mektup yolladı. 2007 yılında Yüce Diriliş Partisini kurdu ve partinin genel başkanlık görevini yürütmüştür. 2007 yılının Nisan ayından ölümüne kadar her cumartesi akşamları, Yüce Diriliş Partisi İstanbul İl Başkanlığında değerlendirme konuşmaları yapmıştır. Bu konuşmalar partinin internet sitesinden canlı olarak yayınlanmıştır. Karakoç, 2011 yılında Cumhurbaşkanlığı Edebiyat Ödülü'ne layık görüldü fakat kendine verilen plaket ve para ödülünü reddederek bu ödülü almaya gitmedi.
Ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]
16 Kasım 2021'de yaşlılığa bağlı geçirdiği kalp krizi sebebiyle İstanbul'daki evinde öldü.[5] 17 Kasım günü Şehzadebaşı Camisi'nde kılınan ikindi namazını müteakip aynı caminin haziresine defnedildi.[6]
Şiir hayatı-anlayışı
[değiştir | kaynağı değiştir]Karakoç, şiirle ilgili görüşlerini yazmaya başladığı dönemlerden itibaren şiir anlayışını da yazmıştır. Bu konudaki düşüncelerini "Edebiyat Yazıları" adını verdiği 3 kitapta toplayan Karakoç'un Türk şiirinde son derece özgün bir yeri vardır. Onun şiiri metafizik bir şiirdir. Türk şiiri geleneksel yapısı itibarıyla aslında metafizik bir şiirdir. Ancak bu özellik Tanzimat'tan sonra değişir. Sadece Abdülhak Hamit'te metafizik bir ürperti söz konusu olur. Onunla tekrar başlayan bu anlayış Cumhuriyet'in ilk yıllarında Necip Fazıl Kısakürek'te ve Ahmet Kutsi Tecer'de kendini gösterir. Bunlardan başka Yahya Kemal ve Asaf Halet Çelebi'de de metafizik anlayış görülür. Fakat bu metafizik unsurlar adı geçen hiçbir şairin şiir anlayışını açıklamaz, anlatmaz.
YTÜ Öğretim Görevlisi Yrd. Doç. Dr. Ali Yıldız'ın tespitiyle Türk şiirini metafizik bir esasa oturtan şair Sezai Karakoç'tur. Karakoç bunu modern şiirin diliyle yapmıştır. O, Batı edebiyatını da iyi incelemiş bir şairdir. Modern sanattaki soyutlamanın İslam anlayışına uygun olduğu düşüncesindedir ve şiirlerini bu yönde geliştirmiştir.
"Edebiyat Yazıları I" kitabındaki ilk yazı metafizik ile ilgilidir. Bu, hangi kavramlara önem verdiğini göstermesi bakımından önemlidir.
Karakoç geleneksel şiire de yaklaşır ancak dili farklıdır. O, modern şiirin diliyle şiirlerini yazmıştır. Poetikasını anlattığı ikinci yazı soyutlama ile ilgilidir. Nitekim modern sanat genel anlamda soyutlamaya dayanır. Ona göre şair, şiiri soyutlamada bırakırsa eksik bırakmış olur, tamamlanması için şairin tekrar somutlaştırması yani soyutlaştırdığı şeyi tekrar yeni bir bağlama oturtması gerekir. Bunu da Diriliş kavramına bağlar.
Dostu Cemal Süreya, ona, yarattığı mistik şiir tarzından ötürü "Sezo" diyordu ve onu, "Mehmet Akif ve Necip Fazıl karışımı şair" olarak tanımlıyordu.[7]
Sezai Karakoç, şairin genel çizgilerini, "pergünt üçgeni" dediği üç ilkeyle anlatır. Peer Gynt, Norveçli yazar Henrik İbsen’in en ünlü oyunlarından biridir. Karakoç, Pergünt’ün, hayatında bu ilkeleri yaşadığını belirtir ve bu ilkeleri şiire tatbik eder:
- Şair, kendi kendi olmalı: "Şairin kendi kendi olabilmesinin biricik yolu, değişmek, başkalaşmaktır."
- Şair, kendine yetmeli: "Eserinin tohumunu ve geliştirecek iklimini, şairin kendi varlığından alması anlamına gelir yeterlilik ilkesi. Yâni fildişi kuleyi biz dışına çeviriyoruz; evren şaire bir fildişi kule olmalı; şafakta kaybettiği güvercinleri, şair, bir ikindide bulabilmeli."
- Şair, kendinden memnun olmalı: "Eserin şairini sevinçle titretmesi demek bu. Şair, eserini sevmeli. Onu okşamalı, ama yaramazlıklarına da göz yummamalı. Beğenmediği davranışlarını gücendirmeden ona anlatmalı onu kendini düzeltmeye kandırmalı ve bunu da inandırmalı. Ona 'Beni andırıyor, ah, beni o' demeli." Memnunluk ilkesinin temeli, sevinçtir. Yaşama sevinci değil “yaşatma sevinci”dir.
Eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Şiir
- Şiirler I (Monna Rosa)
- Şiirler II (Şahdamar-Körfez-Sesler)
- Şiirler III (Hızırla Kırk Saat)
- Şiirler IV (Taha'nın Kitabı, Gül Muştusu)
- Şiirler V (Zamana Adanmış Sözler)
- Şiirler VI (Ayinler/Çeşmeler)
- Şiirler VII (Leylâ ile Mecnun)
- Şiirler VIII (Ateş Dansı)
- Şiirler IX (Alınyazısı Saati)
- Gün Doğmadan (Toplu Şiirler)
- Çeviri Şiir
- Batı Şiirlerinden
- İslâmın Şiir Anıtlarından
- Deneme
- Edebiyat Yazıları I Medeniyetin Rüyası Rüyanın Medeniyeti Şiir
- Edebiyat Yazıları II Dişimizin Zarı...
- Edebiyat Yazıları III Eğik Ehramlar
- Düşünce
- Ruhun Dirilişi
- Kıyamet Aşısı
- Çağ ve İlham I-II-III-IV
- İnsanlığın Dirilişi
- Diriliş Neslinin Âmentüsü
- Yitik Cennet
- Makamda
- İslâmın Dirilişi
- Gündönümü
- Diriliş Muştusu
- İslâm
- İslâm Toplumunun Ekonomik Strüktürü
- Düşünceler I-II
- Dirilişin Çevresinde
- Fizikötesi Açısından Ufuklar ve Daha Ötesi I-II-III
- Yapı Taşları ve Kaderimizin Çağrısı I-II
- Samanyolunda Ziyafet
- Unutuş ve Hatırlayış
- Varolma Savaşı
- Çağdaş Batı Düşüncesinden
- Çıkış Yolu I-II-III
- İnceleme
- Yunus Emre
- Mehmet Âkif
- Mevlânâ
- Tiyatro
- Piyesler I
- Armağan
- Hikâye
- Hikâyeler-I Meydan Ortaya Çıktığında
- Hikâyeler-II Portreler
- Günlük yazılar
- Farklar
- Sütun
- Sûr
- Gün Saati
- Gür
- Röportaj
- Tarihin Yol Ağzında
- Unutuş ve Hatırlayış
- Çıkış Yolu I
- Çıkış Yolu II
- Çıkış Yolu III
- Belgesel
- Gün Doğmadan
Ödüller
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Sözlüğü, Türk Edebiyatı İsimler. "Sezai Karakoç". teis.yesevi.edu.tr. 20 Şubat 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2025.
- ^ "Sezai Karakoç Biyografi". biyografi.info. 8 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2020.
- ^ "Sezai Karakoç Kimdir? Sezai Karakoç'un Kısaca Hayatı, Eserleri (Kitapları), Sözleri Ve Şiirleri". Hürriyet. 25 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2021.
- ^ "Sezai Karakoç 79 yaşında". Fayrap. 11 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2014.
- ^ "Sezai Karakoç vefat etti". TRT Haber. 16 Kasım 2021. 16 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2021.
- ^ "Ünlü şair Sezai Karakoç son yolculuğuna uğurlandı". Haber Türk. 17 Kasım 2021. 17 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2021.
- ^ HIZLAN, Doğan. "Sezai Karakoç'un ardından". Hürriyet. 18 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2022.
- Türkiye Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü sahipleri
- Türkiye Kültür ve Turizm Bakanlığı Özel Ödülü sahipleri
- 1933 doğumlular
- 2021'de ölenler
- Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesinde öğrenim görenler
- Diyarbakır ili doğumlu siyasetçiler
- Diyarbakır doğumlu yazarlar
- Ergani doğumlular
- İkinci Yeni şairleri
- Türk İslamcılar
- 20. yüzyıl Türk şairleri
- 21. yüzyıl Türk şairleri
- Şehzade Camii Haziresi'ne defnedilenler
- Millî Gazete kişileri