Soğuk filtreleme
Soğuk filtreleme, viski yapımında kalıntıları gidermek için kullanılan bir yöntemdir. Soğuk filtrelemede, viski 5–10 °C (41–50 °F) arasına soğutulur ve ince bir adsorpsiyon filtresinden geçirilir. Bu çoğunlukla kozmetik nedenlerle yapılır — bulanıklığı gidermek için — ancak birçok viski içicisi tarafından birçok damıtımevi arasındaki farkı belirleyen detayları ortadan kaldırarak tadı bozduğu düşünülmektedir. Bu, yalnızca %46,3'ün altında alkol içeren şişelenmiş viskiler için gereklidir çünkü bulanıklık bu konsantrasyonda veya üzerinde oluşmaz.[1]
Benzer bir teknik bira filtreleme işleminde de kullanılır.[2]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Viski üretiminde soğuk filtreleme uygulaması çok eskilere dayanmaz. Elde edilen kayıtlardan ilk soğuk filtreleme işleminin 1933 yılında, İskoçya'da, viski şişelenmesinden hemen önce uygulandığı bilinmektedir.[3] Ancak 2000'li yıllara gelindiğinde soğuk filtrelemenin bulanıklığı giderdiğini ancak viskinin lezzetini, değiştirdiğini, baskın karakterlerin azalmasına yol açtığı fark edildi.
İlk olarak 2016 yılında Burn Strewart damıtımevinin başharmancısı Ian MacMillan, şirketi, tüm tek malt viskilerin (Bunnahabhain, Deanston, Tobermory ve Ledaig) alkol oranını %46,3'e çıkarmaya ve aynı zamanda soğuk filtrasyon uygulamasını sonlandırmaya ikna etmişti.[1]
MacMillan'ın daha önce filtre plakalarında bırakılan, aroma ve doku bakımından zengin 'yağlı ve gresli' maddeye ilişkin açıklaması ikna edici - ancak aynı zamanda bu geçişin etkilerinin Burn Stewart maltlarında diğerlerine göre daha belirgin olabileceğini de kabul etmektedir.[1]
Bruichladdich ve Arran damıtımevleri, MacMillan düşüncesinin tutkulu savunucularıdır, ancak diğer yandan bazı kör tadım çalışmaları, sürecin lezzet üzerinde -uzman tadımcılar için bile- çok az etkisi olduğunu öne sürmektedir.
Bazı damıtımevleri bu işlemi kullanmamakla övünür. Soğuk filtre uygulanmamış viski genellikle daha "doğal", "otantik" veya "eski moda" olarak reklamı yapılır.
Örneğin, Aberlour Damıtımevi'nin belirgin aromalı A'bunadh viskisi,[4] Laphroaig'in Quarter Cask şişeleri,[5] Kilchoman'ın Machir Bay'i[6] ve Springbank damıtımevi'nin tüm viskileri[7] soğuk filtre uygulanmamıştır ve bu şekilde reklamı yapılır. Ayrıca, Scotch Malt Whisky Society[8] gibi, soğuk filtre uygulanmadan çok çeşitli damıtımevlerinden şişelemeler sağlayan bir dizi uzman viski tedarikçisi de vardır.
'Soğuk filtrelenmemiş' sıfatının, içki kalitesi üzerindeki etkisi ne olursa olsun, günümüzde artık oldukça kullanışlı bir pazarlama taktiği haline geldiği kesinlikle doğrudur.[1]
Yöntem
[değiştir | kaynağı değiştir]Soğuk filtreleme, viskinin şişedeyken, servis edildiğinde, soğutulduğunda veya su veya buz eklendiğinde bulanıklaşmasını önler ve şişelerde tortu oluşmasını engeller. Sıcaklığı yeterince düşürerek bazı yağ asitlerinin, proteinlerin ve esterlerin (damıtma işlemi sırasında oluşan) çökelmesini ve filtrede tutulmasını sağlar. Viskiler genellikle 5–10 °C'ye (41–50 °F) kadar soğutulur.[9] Bazı üreticiler viskinin bulanıklaşmaya daha az eğilimli olması için -10 °C'ye kadar soğuturlar.[10]
Soğuk filtreleme sürecini etkileyen faktörler arasında sıcaklık, kullanılan filtre sayısı ve viskinin filtrelerden geçirildiği hız yer alır. Süreç ne kadar yavaşsa ve ne kadar çok filtre kullanılırsa o kadar çok damıtık toplanır ancak maliyeti artar.
Bu işlem genellikle viskinin tadını etkiler, örneğin, lezzetin karmaşıklığına, inceliğine ve dumanlılığına katkıda bulunan turba parçacıklarını giderir.
Kimya
[değiştir | kaynağı değiştir]Belirli bir sıcaklığın altına soğutulmuş filtrelenmemiş viskiler, bazı yağ asidi esterlerini süspansiyondan çıkarabilir. İskoç viskisinde bunlar genellikle etil dodekanoat ve etil heksadekonatın kümeleşmeleridir. Soğuk filtreleme, bunları ve etil palmitoleatı viskiden uzaklaştırır, ancak etil dodekanoatın tamamen uzaklaştırılması, bir içkinin karakterine olumlu katkıda bulunma eğiliminde olduğundan pek arzu edilmez.[9]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d "Chill filtration: is it bad for whisky? | Scotch Whisky". scotchwhisky.com (İngilizce). 17 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2024.
- ^ Dept, Editorial (12 Haziran 2023). "What is Unfiltered Beer?". The Beer Connoisseur® (İngilizce). 17 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2025.
- ^ "Teinture et polissage". Charles MacLean. Whisky magazine. Kasım 2019. 18 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2024.
- ^ "12 Days of Whiskey: Day 1". Esquire (İngilizce). 6 Aralık 2012. 6 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2024.
- ^ "Buy Laphroaig Quarter Cask Whisky Online | Laphroaig". www.laphroaig.com (İngilizce). Erişim tarihi: 8 Aralık 2024.
- ^ "Machir Bay | Award Winning Peated Single Malt | Kilchoman". Kilchoman Distillery (İngilizce). 21 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2024.
- ^ "Whisky". Springbank (İngilizce). 9 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2024.
- ^ "Scotch Malt Whisky Society". smws.com. Erişim tarihi: 8 Aralık 2024.
- ^ a b Miller, Gregory H. (2019). Whisky Science: A Condensed Distillation. Cham: Springer International Publishing AG. ISBN 978-3-030-13732-8.
- ^ "Chill-Filtration - Whisky.com". www.whisky.com. 15 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2024.
