Aqua vitae
Aqua vitae (Latince: "yaşam suyu") veya aqua vita, etanolün (alkolün) yoğunlaştırılmış sulu çözeltisi için kullanılan eski bir isimdir.[1] Bu terimler, düzeltme yapılmayan zayıf etanol için de kullanılmaktaydı.[2] Orta Çağ ve Rönesans döneminde kullanımı yaygındı, ancak kökeni muhtemelen çok daha eskilere dayanmaktadır. Bu Latince terim, antik Roma tarafından fethedilen tüm topraklarda ve halklarda çok çeşitli lehçe biçimlerinde görülmektedir. Terim, başlarda damıtılmış alkol için kullanılırken, bugün artık tüm damıtılmış alkolden yapılmış alkollü içecek türleri için genel bir isimdir.[3]
Aqua vitae, sıklıkla yerel olarak üretilen önemli damıtılmış içkilere uygulanan terimlerin etimolojik kökenidir.[4] Örnekler arasında viski (Galce uisce beatha'dan)[5], Fransa'da eau de vie,[6] İtalya'da acquavite ve İskandinavya'da akvavit,[7] Polonya'da okowita, Ukrayna'da оковита (okovyta), Belarus'ta акавіта (akavita) ve güney Rus lehçelerinde яковита (yakovita ) yer alır.[8][9][10]
İskoçya'da maltlanmış arpadan aqua vitae (viski) üretimine dair en eski yazılı kayıt, 1494 tarihli Hazine Kayıtları'ndaki bir giriştir.[11][12]
Belgenin orijinal yazısı:
| “ | "Et per liberacionem factam fratri Johanni Cor per preceptum compotorum rotulatoris, ut asserit, de mandato domini regis ad faciendum aquavite infra hoc compotum, viii bolle brasii" | „ |
—Exchequer Roll, 1494 | ||
Türkçesi:
| “ | Ve denetçinin emriyle kardeş/rahip John Cor’a yapılan ödemeyle, Kral’ın emriyle, hesap dönemi içinde aquavite yapılması gerektiği için, 8 top malt. | „ |
—Hazine Kayıtları, 1494 | ||
Günümüzdeki ölçülere göre 8 top malt, yaklaşık 400 şişe viski üretmeye yetecektir.[11]
Viski literatürünün çoğu, Kardeş/Rahip John Cor'un Fife'daki Lindores Manastırı'nda yaşayan bir Tironensian rahibi olduğunu ileri sürse de, tarihçiler ve viski meraklıları bu bağlantının nasıl ve ne zaman kurulduğunu ortaya çıkarmak için uzun yıllar harcadılar.[11]
Drew McKenzie Smith'in 20 yılı aşkın araştırmasından sonra, onun gerçekten Lindores Abbey'de bulunduğuna dair yaygın varsayımı destekleyecek bir kanıt ağırlığına sahibiz. Drew'un John Cor'dan bahsettiği en eski yazılı kayıt, yakınlardaki Falkland'dan 16. yüzyıla dayanan bira ve damıtıcılar olan Bonthrone'lu Newtons'un 1950 tarihli bir şirket raporundandır.[11]
Bu, H. Charles Craig'in 1994'te yazdığı ve Friar John Cor'un Lindores Manastırı'ndan olduğu iddiasını tekrarlayarak başlayan yetkili kitap "The Scotch Whisky Industry Record"tan[13] kırk yıldan fazla bir süre öncesine dayanıyor ve bu, dünyanın dört bir yanındaki önde gelen viski yazarlarının pek çok kitabında ve yüzlerce viski web sitesi ve blogunda tekrarlandı.[11]
Drew, İskoçya Ulusal Arşivleri, St Andrew's Üniversitesi Kütüphanesi'ndeki Özel Kayıtlar Departmanı ve İskoçya Ulusal Kütüphanesi ile birlikte çalışarak, Friar John Cor'un, Newburgh'lu (manastırın etrafında kurulan küçük bir kasaba) John Kawe, Baillie ile aynı kişi olduğu ve söz konusu dönemde (1494/5) birçok kez Lindores Manastırı'na yerleştirilebileceği varsayımını güçlü bir şekilde destekleyen bilgileri derledi.[11]
İskoç Tarih Derneği tarafından 1903 yılında hazırlanan “Lindores Manastırı Tüzüğü”nden alınmış ve Dr. Alexander Laing tarafından 1876 yılında hazırlanan “Lindores Manastırı ve Newburgh Kasabası” adlı eserde tekrarlanmıştır.[11]
| “ | 'No.6 Sasine'nin Newburgh kasabasında bir kira kontratından Sir John Malcoumsone lehine üç şilinlik yıllık kira için belgesi. 24 Eylül 1511 …bunun üzerine bahsi geçen JOHN KAWE, yukarıda adı geçen bailie, miras yoluyla kazanılabilir durumu ve bunun el koyma hakkını Sir John Malcumsone'a verdi. Londoris Manastırı'nda taş kadranın yakınında, sabah saat on birde veya oradan yapılmıştır…. | „ |
—The Chartluary of Lindores Abbey, 1876 | ||
Şartnamedeki bu madde yerel dille yazılmıştır ve isimlerin genellikle fonetik olarak çeşitli şekillerde yazıldığı, dolayısıyla Cor/Kawe olduğu bilinen bir gerçektir.[11]
Lindores Başrahibi (o zamanlar Andrew Cavers) Newburgh Baillies (resmi görevli)'lerini atadı ve onlar Başrahibin "Para Adamları"ydı, bilgili insanlardı, Manastırın mali işlerine güvenebilirdi. Örneğin Başrahibi Henry Orme bir Bailie'ydi, bu yüzden John Cor/John Kawe'nin kraliyet ailesi ile yapılacak bir mali işlemde anılmasının ve bunun da Hazine Kaydı'na kaydedilmesinin makul olduğu varsayılabilir.[11]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "aqua vitae". 17 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Ottley, William Campbell (1826). A dictionary of chemistry and of mineralogy as connected with it (İngilizce). Murray. 10 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2024.
- ^ The Art of Cookery in the Middle Ages. Terence Scully (İngilizce). Univ of Rochester Pr. 1995. s. 159. 27 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2024.
- ^ Ward, Artemas (1911). The grocer's encyclopedia . The Library of Congress. New York, [The James Kempster printing company].
- ^ "whiskey | Etymology of whiskey by etymonline". www.etymonline.com (İngilizce). 12 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2024.
- ^ Arşivlenmiş kopya (İngilizce), 6 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi3 Ekim 2024
- ^ Lichine, Alexis (1987). Fifield, William (Ed.). Alexis Lichine's new encyclopedia of wines & spirits. 5. ed., rev. New York: Knopf. ISBN 978-0-394-56262-9.
- ^ "Aqua vitae nedir?". Iwsa. 7 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2024.
- ^ "Definition of AQUA VITAE". www.merriam-webster.com (İngilizce). 24 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2024.
- ^ "Dictionary.com | Meanings & Definitions of English Words". Dictionary.com (İngilizce). 18 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2024.
- ^ a b c d e f g h i Sweet, Dehra. "Friar John Cor". Lindores Abbey Distillery (İngilizce). 6 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2024.
- ^ A-Z of Whisky. Gavin D. Smith (İngilizce). Neil Wilson Pub Ltd. 2009. 17 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2024.
- ^ H. Charles Craig (1994). The Scotch whisky industry record. Internet Archive. Index Publishing.