Tambov Ayaklanması
Tambov Ayaklanması veya Antonovşina, 1920-21 yıllarında Rus İç Savaşı sürerken Bolşeviklere karşı yapılan köylü ayaklanması. Ayaklanma Moskova'nın 450 km güneydoğusundaki Tambov ve Voronej oblastlarında çıkmıştır. Ayaklanmanın lideri konumundaki kişi Rus İmparatorluğu Çarlık Ordusunda subay olan ve Aziz George Nişanına sahip P.M. Tokmakov'dur. Sovyet tarihçiler ayaklanmayı yanlış olarak SR partisi üyesi Aleksandr Antonov'a bağlayarak Antonov İsyanı veya Antonovşina olarak adlandıracaklardır. Antonov ayaklanmanın liderlerinden ise de onunla beraber mücadele eden diğer liderler de mevcuttu.[1]
Arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]İç savaş döneminde Bolşeviklerin sanayi şehirlerinin ve Kızıl Ordu askerlerinin aç kalmasını engellemek üzere baş vurduğu ve Savaş Komünizmi uygulamaları arasında yer alan buğday zoralımı (prodrazvyorstka) ayaklanmanın esas çıkış sebebidir. 1920 yılında her bölgenin vermesi gereken buğday miktarı 18 milyon puddan[a] 27 milyona çıkartılır. Köylüler zaten kendi kullanımları dışında kalan buğdaya el konacağını bildikleri için üretim miktarını düşürmüşlerdi. Bolşeviklerin koydukları devlet kotasını doldurmak ise açlıktan ölmekle aynı anlama gelmekteydi.
İlk kıvılcım
[değiştir | kaynağı değiştir]Uygulamaya karşı ilk direniş 19 Ağustos 1920 günü küçük bir köy olan Khitrovo'da yaşanır. Burada Kızıl Ordu birlikleri tarafından yapılan buğday zoralımı sırasında yapılan yağmaya karşı direniş başlar. Köylülerin kurdukları ordunun adı Mavi Ordu'dur[b] Ayaklanma diğer köylü ayaklanmalarının tersine siyasi bir örgüt olan Çalışan Köylüler Birliği (Soyuz Trudovogo Krestyanstva) isimli örgüt tarafından idare edilir. Tambov'daki ayaklanmanın ardından Sovyet iktidarının devrildiği ilan edilir ve Sovyet iktidarını tanımadığı için Bolşevikler tarafından kapatılan Kurucu Meclis'in yeniden açılması ve tüm toprakların halka dağıtılması talep edilir.
Ayaklanma
[değiştir | kaynağı değiştir]Aleksandr Antonov, Sol SR üyesi bir devrimcidir. 1917 yılında Bolşeviklerle ittifak yapan grubunun hattını izlemiş ancak 1918 yılında kırda yapılan buğday zoralımlarını görünce Bolşeviklere cephe almıştır. Tambov bölgesinde köylüler arasında başlattığı örgütlenmeyle neredeyse bir halk kahramanı olmuştur.
Ekim 1920'ye gelindiğinde Bolşevik karşıtı köylü ordusu 50 bin sayısına ulaşır. Bu rakama Kızıl Ordudan kaçıp köylülere katılanlar da dahildir. Köylü ordusu oldukça başarılı olacak, hatta Tambov bölgesindeki Çeka'ya kadar sızacaktır. Ocak 1921'de köylü ayaklanmaları Samara, Saratov, Tsaritsyn, Astrahan'a kadar yayılır. Bu dönemde köylü ordusunun toplamı 70 bini bulacak ve Kızıl Ordu saldırılarına karşı koyar duruma gelecektir.
Mayıs 1921'e gelindiğinde Tambov bağımsızlığını ilan eder. Karay-Saltyki köyünden yapılan toplantıda Tambov Cumhuriyetinin devlet başkanı olarak Shendiapin seçilir. Durumun ciddiyetini gören Bolşevik Merkez Komitesi Tambov eyaletindeki köylü ayaklanmasının bastırılması için olağanüstü toplanarak kararlar alır. Sovyet-Polonya Savaşı sona erdiği ve Beyaz Ordu komutanlarından Pyotr Vrangel'n ayaklanması bastırıldığı için Kızıl Ordu artık tüm kuvvetiyle bölgeye yoğunlaşır. 100 bin asker ve özel Çeka birlikleri bölgeye gönderilir. Topçu birlikleri ve zırhlı trenler saldırılarda kullanılır. Kızıl Ordu, Mihail Tuhaçevski ve Vladimir Antonov-Ovseyenko önderliğinde saldırır. Köylü ordusu yenilecek[c] ve bölgedeki köylü nüfusu enterne edilecektir. Ayaklanma 2 yılı içinde artık tamamen bastırılmıştır. Antonov 1922 yılında öldürülecektir. Ayaklanma ve ardından toplama kamplarında toplam 240 bin kişinin öldüğü tahmin edilmektedir[2]
Değerlendirme
[değiştir | kaynağı değiştir]Tambov Ayaklanması, Bolşeviklerin buğday zoralımı başta olmak üzere savaş komünizmi uygulamalarının kaldırılmasının başta gelen sebeplerindendir. 1921 yılı başlarında patlak veren Kronstadt Ayaklanmasından sonra toplanan 10. Parti Kongresi NEP politikalarının uygulanmaya başlanmasına karar verecektir.
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Pud (Rusçası: пуд) 16,38 kg karşılığındaki ağırlık ölçüsü. 1924 yılında kullanımdan kaldırılmıştır.
- ^ Rus İç Savaşında tarafların orduları farklı renklerle ifade edilir: Bolşevikler Kızılordu, anti-Bolşevik monarşi yanlıları Beyaz Ordu, anarşistlerin Siyah Ordusu.
- ^ Özellikle köylü ordusunun yoğun ormanlık bölgeye saklandığı kimi yerlerde Kızılordu tarafından kimyasal silah kullanıldığı iddia edilmektedir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Bunlardan birisi olarak Pyotr Mihayloviç Tokmakov (1875-1921) (Rusça: Токмаков, Пётр Михайлович) sayılabilir. Bakınız: Erik C. Landis, Bandits and Partisans: The Antonov Movement in the Russian Civil War, University of Pittsburgh Press 2008 s.110
- ^ B.V.Sennikov, Tambov rebellion and liquidation of peasants in Russia, Publisher: Posev, 2004, ISBN 5-85824-152-2
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]
