Józef Piłsudski

Józef Klemens Piłsudski
Józef Klemens Piłsudski
Polonya devlet başkanı; İkinci Polonya Cumhuriyeti devlet başkanı
	Görev süresi; 14 Kasım 1918 - 11 Aralık 1922
Başbakan	Ignacy Daszyński, Jędrzej Moraczewski, Ignacy Jan Paderewski, Leopold Skulski, Władysław Grabski, Wincenty Witos, Antoni Ponikowski, Artur Śliwiński, Julian Nowak
Yerine geldiği	Bağımsızlık; (Kral Naipliği Konseyi)
Yerine gelen	Gabriel Narutowicz; (Devlet Başkanı)
Polonya Başbakanı; 20. İkinci Polonya Cumhuriyeti Başbakanı
	Görev süresi; 15 Ağustos 1930 - 4 Aralık 1930
Başkan	Ignacy Mościcki
Yerine geldiği	Walery Sławek
Yerine gelen	Walery Sławek
Polonya Başbakanı; 15. İkinci Polonya Cumhuriyeti Başbakanı
	Görev süresi; 2 Ekim 1926 - 27 Haziran 1928
Başkan	Ignacy Mościcki
Yerine geldiği	Kazimierz Bartel
Yerine gelen	Kazimierz Bartel
Kişisel bilgiler
Doğum	5 Aralık 1867; Zułów (Litvanca: Zalavas), Litvanya, Rus İmparatorluğu
Ölüm	12 Mayıs 1935 (67 yaşında); Varşova, Polonya
Partisi	Yok (eskiden PPS)
Evlilik(ler)	Maria Piłsudska;; Aleksandra Piłsudska
Dini	Katolik
İmzası
Askerî hizmeti
Bağlılığı	Polonya
Branşı	Polonya Kara Kuvvetleri
Hizmet yılları	1914-1923, 1926-1935
Rütbesi	Mareşal
Çatışma/savaşları	I. Dünya Savaşı

Józef Klemens Piłsudski (['juzɛf piw'sutski]^ⓘ, 5 Aralık 1867; Zułów, Rus İmparatorluğu [bugünkü Litvanya] - 12 Mayıs 1935; Varşova, Polonya), İkinci Polonya Cumhuriyeti'nin ilk devlet başkanı (1918-1922). İki savaş arası dönemde (1918-1939) Polonya ve Avrupa siyaset sahnesindeki en önemli kişilerden birisi olmuştur. Polonya'nın, 1795'ten 1918'e kadar devam etmiş Avusturya, Rusya ve Prusya arasındaki paylaşımına son vererek ülkenin tekrar bağımsızlığını kazanmasını sağlayan ulusal babası olarak görülüyor.^[1]^[2]^[3] Hatırası Polonya'da bir kişi kültü haline gelmiştir.

I. Dünya Savaşı'nda Polonya Lejyonları'nı kurdu, 1918'de Polonya'nın yeniden bağımsızlığına öncülük etti ve 1920 Polonya-Sovyet Savaşı'nda "Varşova Muharebesi" zaferini kazandı. 1926-1935 arasında fiilen ülkeyi yönetti. "Polonya'nın Kurucusu" ve "Mareşal" unvanlarıyla anılır.

Erken Yaşam ve Sürgün (1867-1892)

Zułów [en]'ta (günümüzde Litvanya) soylu ancak yoksul bir Polonya-Litvanyalı ailede doğdu. Gençliğinde Rus karşıtı edebiyatla tanıştı. 1887'de Çar III. Aleksandr'a suikast planına adı karıştığı gerekçesiyle (Proleter Parti [en] üyeliği nedeniyle) 5 yıl Sibirya'ya sürüldü. Bu dönemde sosyalist fikirleri benimsedi.^[4]

Devrimci Mücadele (1893-1914)

1893'te Polonya Sosyalist Partisi [en]'ne (PPS) katıldı. 1904'te PPS Devrimci Fraksiyonu [en]'nu kurdu ve silahlı mücadeleyi başlattı. 1908'de Askeri Devrimci Birlik [en]'i (ZWC) kurarak ilk Polonya yeraltı ordusunu oluşturdu. 1912'de Polonya Askeri Örgütü (POW) [en] lideri oldu.^[5]

I. Dünya Savaşı ve Bağımsızlık (1914-1918)

Polonya Lejyonları: Avusturya-Macaristan desteğiyle I. Tugay [en]'ı kurdu (1914). Ancak Almanların Polonya'yı kukla devlet ilan etmesi üzerine 1917'de tutuklandı (Magdeburg Hapishanesi [en]). Bağımsızlık İlanı: Kasım 1918'de serbest kalıp Varşova'ya döndü. 11 Kasım 1918'de Polonya Devleti'nin Geçici Lideri ^[6] ilan edildi.

Polonya-Sovyet Savaşı (1919-1921)

Sovyet ilerleyişini durdurmak için Ukrayna ile ittifak [en] kurdu. Ağustos 1920'de Varşova Muharebesi'nde Kızıl Ordu'yu yenerek "Vistül Mucizesi"ni yarattı. 1921'de imzalanan Riga Antlaşması’yla doğu sınırları çizildi. Piłsudski, Ukrayna'nın kaybedilmesini eleştirdi.

İktidar Dönemi ve Sanacja Rejimi (1926-1935)

Mayıs Darbesi [en] (1926): Parlamenter krize tepki olarak askerî düzenle iktidarı ele geçirdi. Resmi unvanı olmamasına rağmen Milli Savunma Bakanı ve Genelkurmay Başkanı sıfatıyla yönetti. Sanacja [en] (İyileştirme): Yolsuzluk ve siyasi kutuplaşmaya karşı otoriter reformlar başlattı. Muhalefeti bastırdı, anayasayı askıya aldı (1935'te yeni anayasa).^[7]

Ölüm ve Miras

1935'te karaciğer kanserinden öldü. Cenazesi Kraków'daki Wawel Katedrali'ne defnedildi. Milliyetçilerce "ulusal kahraman", sol kesimce "diktatör" olarak anılır. Bağımsız Polonya'nın sembolü kabul edilir.^[8]

Kaynakça

^ Drozdowski & Szwankowska 1995, ss. 9–11.
^ Lerski 1996, s. 441.
^ Held 1992, s. 249.
^ Dyrcz-Freeman, Dobrochna; Jędrzejewicz, Wacław; Jedrzejewicz, Waclaw (1983). "Józef Piłsudski, 1867-1935: Życiorys". The Slavic and East European Journal. 27 (4): 499. doi:10.2307/307415. ISSN 0037-6752.
^ Linch, Amy (20 Nisan 2009). "Piłsudski, Józef (1867–1935)". The International Encyclopedia of Revolution and Protest: 1-3. doi:10.1002/9781405198073.wbierp1181.
^ "Piłsudski, Józef Klemens". Brill’s Digital Library of World War I. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2025.
^ Ajnenkiel, Andrzej (1992), The Establishment of a National Government in Poland, 1918, Palgrave Macmillan UK, ss. 133-14331 Mayıs 2025
^ Martin, Jocelyn S. (9 Mayıs 2022), From Dictator to Hero, Routledge, ss. 63-8331 Mayıs 2025

Bibliyografya

Drozdowski, Marian Marek; Szwankowska, Hanna (1995). "Przedmowa". Pożegnanie Marszałka: Antologia tekstów historycznych i literackich (Lehçe). Varşova: Towarzystwo Miłośników Historii—Komisja Badań Dziejów Warszawy Instytutu Historii PAN: Oficyna Wydawnicza "Typografika". ISBN 978-83-86417-18-6.
Lerski, Jerzy Jan (1996). Historical Dictionary of Poland, 966–1945. Editing and emendations by Piotr Wróbel and Richard J. Kozicki. Westport, Conn.: Greenwood Press. ISBN 978-0-313-26007-0.
Held, Joseph (1992). The Columbia History of Eastern Europe in the Twentieth Century. New York: Columbia University Press. ISBN 978-0-231-07697-5.

Wikimedia Commons'ta Józef Piłsudski ile ilgili ortam dosyaları mevcuttur.

Siyasi görevi
Önce gelen: Yeni makam	Polonya Devlet Başkanı 1918–1922	Sonra gelen: Gabriel Narutowicz
Önce gelen: Kazimierz Bartel	Polonya Başbakanı 1926–1928	Sonra gelen: Kazimierz Bartel
Önce gelen: Walery Sławek	Polonya Başbakanı 1930	Sonra gelen: Walery Sławek

[DroSzwa95_911-1] Drozdowski & Szwankowska 1995, ss. 9–11.

[FOOTNOTELerski1996[httpsbooksgooglecomidQTUTqE2difgCpgPA441_s._441]-2] Lerski 1996, s. 441.

[FOOTNOTEHeld1992[httpsbooksgooglecombooksid5O5NkwX-NnYCpgPA249_s._249]-3] Held 1992, s. 249.

[4] Dyrcz-Freeman, Dobrochna; Jędrzejewicz, Wacław; Jedrzejewicz, Waclaw (1983). "Józef Piłsudski, 1867-1935: Życiorys". The Slavic and East European Journal. 27 (4): 499. doi:10.2307/307415. ISSN 0037-6752.

[5] Linch, Amy (20 Nisan 2009). "Piłsudski, Józef (1867–1935)". The International Encyclopedia of Revolution and Protest: 1-3. doi:10.1002/9781405198073.wbierp1181.

[6] "Piłsudski, Józef Klemens". Brill’s Digital Library of World War I. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2025.

[7] Ajnenkiel, Andrzej (1992), The Establishment of a National Government in Poland, 1918, Palgrave Macmillan UK, ss. 133-14331 Mayıs 2025

[8] Martin, Jocelyn S. (9 Mayıs 2022), From Dictator to Hero, Routledge, ss. 63-8331 Mayıs 2025

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

g t d Polonya başbakanları
Polonya Krallığı (1916-1918)	Kucharzewski Ponikowski Kanty Steczkowski Świeżyński Wróblewski
Polonya Cumhuriyeti (1918-1939)	Daszyński Moraczewski Paderewski Skulski Grabski Witos Ponikowski Śliwiński Nowak Sikorski Witos Grabski Skrzyński Witos Bartel Piłsudski Bartel Świtalski Bartel Sławek Piłsudski Sławek Prystor Jędrzejewicz Kozłowski Sławek Zyndram-Kościałkowski Składkowski
Sürgündeki Polonya hükümeti (1939-1990)	Sikorski Mikołajczyk Arciszewski Bór-Komorowski Tomaszewski Odzierzyński Hryniewski Mackiewicz Hanke Pająk Zawisza Muchniewski Urbański Sabbat Szczepanik
Polonya Halk Cumhuriyeti (1944-1989)	Osóbka-Morawski Cyrankiewicz Bierut Cyrankiewicz Jaroszewicz Babiuch Pińkowski Jaruzelski Messner Rakowski Kiszczak Mazowiecki
Polonya Cumhuriyeti (1989-)	Mazowiecki Bielecki Olszewski Pawlak Suchocka Pawlak Oleksy Cimoszewicz Buzek Miller Belka Marcinkiewicz Kaczyński Tusk Kopacz Szydło Morawiecki Tusk

g t d Polonya devlet başkanları
Polonya Cumhuriyeti (1918-1939)	Józef Piłsudski Gabriel Narutowicz Stanisław Wojciechowski Ignacy Mościcki
Polonya sürgün hükümeti (1939-1990)	Władysław Raczkiewicz August Zaleski Stanisław Ostrowski Edward Raczyński Kazimierz Sabbat Ryszard Kaczorowski
Polonya Halk Cumhuriyeti (1944-1990)	Bolesław Bierut Aleksander Zawadzki Edward Ochab Marian Spychalski Józef Cyrankiewicz Henryk Jabłoński Wojciech Witold Jaruzelski
Polonya Cumhuriyeti (1990-)	Wojciech Witold Jaruzelski Lech Wałęsa Aleksander Kwaśniewski Lech Kaczyński Bronisław Komorowski (geçici) Bogdan Borusewicz (geçici) Grzegorz Schetyna (geçici) Bronisław Komorowski Andrzej Duda Karol Nawrocki