Turku
| Turku Åbo | |
|---|---|
Turku şehri | |
 | |
 Bayrak  Arma | |
  Turku Turku'nun Finlandiya'daki konumu | |
| Ülke |  Finlandiya |
| Bölge | Güneybatı Finlandiya |
| İdare | |
| • Belediye başkanı | Minna Arve (KOK) |
| Yüzölçümü | |
| • Şehir | 249.12 km² |
| Nüfus (2017) | |
| • Şehir | 188.584 |
| • Yoğunluk | oto/km² |
| • Metropol | 315,751 |
| Zaman dilimi | UTC+02.00 (DAS) |
| • Yaz (YSU) | UTC+03.00 (DAYS) |
Resmî site www.turku.fi | |
Turku (İsveççe: Åbo), Finlandiya'nın Güneybatı Finlandiya bölgesinin merkezi olan şehirdir. Şehir, ülkenin güneybatısında Aura Nehri ve Takımada Denizi'nin kıyısında yer almaktadır. Finlandiya'nın en eski şehri olup aynı zamanda 1809'dan 1812'ye kadar ülkenin başkentiydi. Nüfusu 31 Ağustos 2017 tarihi itibari ile 188,584 olup[2] Finlandiya'nın beşinci büyük şehridir.
13. yüzyılda Aura Nehri'nin kuzeydoğusunda kurulan Turku, yıllarca Finlandiya'nın en önemli kenti iken, 19. yüzyıl başlarında bu ününü Helsinki'ye kaptırmıştır. Bu da iki şehir arasında bir rekabete dönüşmüştür. Günümüzdeyse Turku Finlandiya'nın 'ikinci kenti' olarak kabul edilmektedir. Finlandiya'nın en yoğun ve ilk limanı Turku Limanı ve ilk üniversitesi (bugünkü Helsinki Üniversitesi) yine bu şehirdedir. Fince ve İsveççeden sonra en çok konuşulan diller Rusça (%1.3), Arapça (%0.6) dır.
Turku, uzun tarihi nedeniyle, birçok önemli etkinliğin yeri olmuştur ve kapsamlı olarak Finlandiya tarihini etkilemiştir. Estonya'nın başkenti Tallinn ile birlikte Turku 2011 Avrupa Kültür Başkenti seçilmiştir. 1996'da Finlandiya'nın Noel Şehri ilan edildi.[3]
Kökenbilimi
[değiştir | kaynağı değiştir]Şehrin Turku adı eski slav lehçelerinde var olan tǔrgǔ yani pazar yeri anlamından gelmektedir.[4] Turku ismi hâlâ bazı fin deyimlerinde pazar yeri anlamında kullanılmaktadır.[5]
Fin dilinde bu adın kullanımı o bölgeye ait kurumlar ve diğer yer adları bahsedilirken Turun şeklindedir. Bu da Türkçedeki ilgi ekine benzer bir şekilde "Turku'nun" anlamına yakın bir kullanımdır. Bu sebeple örneğin şehrin adını taşıyan üniversite olan Turku Üniversitesi fincede Turun yliopisto şeklinde yani Turku'nun Üniversitesi ya da İngilizce adıyla University of Turun şeklinde anılmaktadır.[6]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Turku, resmî olarak 13. yüzyılda kurulmuş olup bölgedeki arkeolojik bulgular Taş Devri'ne kadar uzanmaktadır.[7] 1300 yılında Turku Katedrali inşa edildi.[8]
Orta Çağ'da Turku, Turku Piskoposluğu'nun bulunduğu yerdi. Turku resmî olarak başkent olmamasına karşın Dük ve Finlandiya Genel Valisi'nin kısa ömürlü kurumlarının merkeziydi. Sigismund'a karşı savaşın ardından, şehirde katliam yaşanmıştır. 1640'ta şehirde Finlandiya'daki ilk üniversitesi olan Turku Kraliyet Akademisi kuruldu. Turku, 1676'da Finlandiya Meclisinin toplantı yeri oldu.
Finlandiya'nın Finlandiya Savaşı'nın ardından Rus İmparatorluğu'na geçmesiyle Turku 1809'da yeni kurulan Finlandiya Grandüklüğü'nün kısa bir süre başkenti olup Rusya'dan uzak olması nedeniyle 1812'de başkent Helsinki'ye taşındı. 1827'de çıkan büyük bir yangın şehri neredeyse tamamen yok etti. Yangından sonra, yeni başkent Helsinki'yi de tasarlayan Alman mimar Carl Ludvig Engel, yeni ve daha güvenli bir şehir planı hazırladı. Turku, yirmi yıl boyunca Finlandiya'nın en büyük şehri olarak kaldı.
20. yüzyılda Turku, Jarmo Virmavirta gibi tarihçiler tarafından "Finlandiya'nın Batı'ya açılan kapısı" olarak adlandırıldı. Şehir, diğer Batı Avrupa ülkeleri ve şehirleriyle, özellikle de 1940'lardan bu yana Botniya Körfezi boyunca Stokholm'le iyi bağlantıları bulunmaktaydı.
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Turku, Finlandiya'nın güneybatı ucunda Aura Nehri ve Botniya Körfezi'nin kıyısında yer almaktadır. Turku, Aura Nehri'nin her iki kıyısına yayılmış 245 km²'lik bir alanı kaplamaktadır. Şehir merkezi ise nehrin her iki yakasında nehrin ağzına yakın bir yerde bulunmaktadır.
Turku yaklaşık 300,000'den fazla toplam nüfusu ile Finlandiya'nın üçüncü büyük kentsel alanıdır.
Turku, dokuz semt ve 78 mahalleye ayrılmakta olup bunların idari bir işlevi bulunmamaktadır.
İklim
[değiştir | kaynağı değiştir] Turku iklimi 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
| En yüksek sıcaklık (°C) | 8,5 | 10,2 | 15,8 | 24,5 | 30,0 | 32,0 | 35,9 | 32,6 | 27,8 | 18,9 | 11,6 | 10,6 | 35,9 |
| Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | −1,7 | −2,1 | 2,0 | 8,8 | 15,5 | 19,5 | 22,3 | 20,5 | 14,9 | 8,8 | 3,0 | −0,1 | 12,8 |
| Ortalama sıcaklık (°C) | −4,4 | −5,2 | −1,6 | 4,0 | 10,2 | 14,4 | 17,5 | 16,0 | 11,0 | 5,9 | 0,8 | −2,6 | 10,0 |
| Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | −7,3 | −8,3 | −4,9 | −0,2 | 4,8 | 9,3 | 12,6 | 11,6 | 7,2 | 3,2 | −1,6 | −5,6 | 1,8 |
| En düşük sıcaklık (°C) | −35,5 | −35,2 | −32,8 | −21 | −6,6 | −2,2 | 1,8 | 0,2 | −6,9 | −15 | −22,3 | −33,8 | −35,5 |
| Ortalama yağış (mm) | 61 | 42 | 43 | 32 | 39 | 59 | 79 | 80 | 64 | 78 | 76 | 70 | 723 |
| Kaynak: Finlandiya Meteoroloji Enstitüsü[9] | |||||||||||||
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]Turku ekonomisi ağırlıklı olarak Turku Limanı ve diğer hizmet odaklı endüstriler üzerinde yoğunlaşmaktadır. Şehir ayrıca ünlü bir yüksek teknoloji merkezi olan Turku Bilim Parkı'nda biyoteknoloji ve bilgi teknolojisi alanlarında faaliyet gösteren 300'den fazla şirkete ev sahipliği yapmakta ve ayrıca iş sektörüyle yakından çalışan çeşitli yükseköğrenim kurumlarına ev sahipliği yapmaktadır.
Turku'da gıda üreticisi HKSCan ile fast food zinciri Hesburger'in genel merkezleri yer almaktadır.
Kültür
[değiştir | kaynağı değiştir]Turku'daki kültürel mekanlar arasında birçok tiyatro, sinema ve sanat galerisi ile bir şehir filarmoni orkestrası bulunmaktadır. Kentin kültür merkezi, özellikle her yıl Temmuz ayında Orta Çağ Pazarı olmak üzere düzenli etkinlikler gerçekleştirmektedir. Turku aynı zamanda Finlandiya'nın resmi Noel kentidir ve Finlandiya'daki Noel Barışı her yıl 24 Aralık'ta Brinkkala Salonu balkonundan ilan edilmektedir.
Turku 2011 yılında Avrupa Kültür Başkenti olmuştur.
Eğitim
[değiştir | kaynağı değiştir]
Turku, Finlandiya'nın diğer şehirlerinden daha uzun bir eğitim geçmişine sahiptir. Ülkenin ilk üniversitesi olan Turku Kraliyet Akademisi (günümüz Helsinki Üniversitesi) 1640 yılında Turku'da kurulmuştur. Turku Üniversitesi, Finlandiya'nın ikinci büyük üniversitesi olup Åbo Akademi ise Finlandiya'nın tek İsveççe eğitim yapan üniversitesidir. Turku Uluslararası Okulu, aynı zamanda Helsinki Uluslararası Okulu ile birlikte ülkedeki iki uluslararası okuldan biridir.
Turku Uygulamalı Bilimler Üniversitesi, Finlandiya'nın ikinci en büyük teknik üniversitesidir. Ayrıca Novia Uygulamalı Bilimler Üniversitesi ile Diaconia Uygulamalı Bilimler Üniversitesi'nin şehirde kampüsleri bulunmaktadır.
Spor
[değiştir | kaynağı değiştir]Turku'nun SM-liiga'da oynayan HC TPS adında bir buz hokeyi takımı ile Veikkausliiga'da oynayan FC Inter Turku ve Ykkönen'de oynayan Turun Palloseura adlarında iki futbol takımı bulunmaktadır.
Ulaşım
[değiştir | kaynağı değiştir]
Turku büyüklüğüne göre ortalama bir şehiriçi otobüs hattına sahiptir. Bunun yanında şehirde 1972 yılına kadar tramvay hattı da bulunmaktaydı. Günümüzde yeni bir hafif raylı sistem inşa edilmesi planlanmaktadır.[10]
Şehre, Turku Ana Demiryolu İstasyonu, Turku Limanı ile Turku Havalimanı hizmet vermektedir.
Kardeş şehirler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Aarhus, Danimarka (1946'dan beri)
Bergen, Norveç (1946'dan beri)
Göteborg, İsveç (1946'dan beri)
Sankt-Peterburg, Rusya (1953'ten beri)
Gdańsk, Polonya (1958'den beri)[11]
Köstence, Romanya (1963'ten beri)
Rostock, Almanya (1963'ten beri)
Varna, Bulgaristan (1963'ten beri)- Köln, Almanya (1967'den beri)
Szeged, Macaristan (1971'den beri)
Bratislava, Slovakya (1976'dan beri)[12]
Floransa, İtalya (1992'den beri)
Tientsin, Çin (2000'den beri)
Tartu, Estonya (2008'den beri)
Elbasan, Arnavutluk
Turku'nun aşağıdaki şehirler ile işbirliği anlaşması bulunmaktadır.
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Aurajokinäkymä pohjoiseen -
Aurajokinäkymä yöllä -
Jokirantaa kesällä -
Yliopistonkadun kävelykatu -
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Pinta-alat kunnittain (Excel)" (Fince). Maanmittauslaitos. 1 Ocak 2017. 4 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2017.
- ^ a b "Ennakkoväkiluku sukupuolen mukaan alueittain, elokuu 2017" (Fince). Tilastokeskus. 31 Ağustos 2017. 20 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2017.
- ^ "Christmas City » Turku, the Finnish Christmas City". www.turku.fi. 16 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2017.
- ^ "Keskiaika - Suomen kaupungit keskiajalla". Katajala.net. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2011.
- ^ "Svenska Akademiens ordbok - SAOB". Svenska Akademien. 17 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2011.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2014.
- ^ Aki Pihlman (13 Eylül 2006). "Varhainen Turku rakennettiin pellolle" (Fince). 13 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2017.
- ^ Andrew Spicer (2012). Lutheran Churches in Early Modern Europe. Ashgate Publishing, Ltd. s. 314. ISBN 978-0-7546-6583-0. 22 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2017.
- ^ "Normal period 1981-2010". Erişim tarihi: 12 Ekim 2012.
- ^ Laaksonen, Mikko. "Raitiovaunulla Naantaliin, Kaarinaan, Runosmäkeen, Varissuolle?". raitio.org (Fince). Finnish Tramways Society. 7 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2017.
- ^ "Gdańsk Official Website: 'Miasta partnerskie'" (Lehçe ve İngilizce). www.gdansk.pl. 23 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2017.
- ^ "Partner (Twin) towns of Bratislava". Bratislava-City.sk. 28 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2017.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
|
Vikisözlük'te tanımlar |
|
Commons'ta dosyalar |
- Resmî site
- Turun Seudun Karttapalvelu26 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Turku Ylen elävässä arkistossa9 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Lonely Planet - Turku[ölü/kırık bağlantı]
- VirtualTurku - Turku 360-derecelik fotoğrafları20 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Turku şehrin web-kamera
- Turku2011- hanke27 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Turku2011 tanıtım videosu22 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Turku İngilizce tanıtım videosu
|
Raisio, Rauma, Pori | Rusko | Lieto, Hämeenlinna, Tampere |
| |||
| Naantali | 
|
Salo, Espoo, Helsinki | |||||
 Turku 
| |||||||
| |||||||
| Länsi-Turunmaa, Mariehamn | Kaarina | Sauvo |
