Otobüs
Otobüs, sürücü dahil 17 kişiden fazla yolcu kapasitesi olan motorlu kara taşıtıdır. Ortalama araba veya furgonlardan önemli ölçüde daha fazla yolcu taşımak üzere tasarlanmıştır. Otobüslerin kapasitesi 300 yolcuya kadar çıkabilir, ortalama bir otobüs genellikle 30 ile 100 arasında yolcu taşır.
En yaygın tip, daha büyük yükler taşıyan çift katlı otobüs, körüklü otobüs, daha küçük yükler taşıyan midibüsler ve minibüsler, tek katlı otobüs'tür. Şehirlerarası otobüs daha uzun mesafeli hizmetler için kullanılır.
Şehir içi toplu taşıma otobüsleri ve şehirler arası otobüsler gibi birçok otobüs türü ücretlidir. İlkokul veya ortaokul otobüsleri, orta öğretim sonrası eğitim kampüsü ve servis otobüsleri gibi diğer türler ücretsizdir. Birçok yargı bölgesinde, otobüs şoförleri, normal bir sürücü belgesinin ötesinde özel bir büyük araç ruhsatı gerektirir.
Otobüsler, toplu taşıma otobüs servisi, şehirlerarası otobüs servisi, öğrenci taşımacılığı, özel kiralama veya turizm için kullanılabilir. Promosyon otobüsleri otobüs reklamı ve siyasi kampanyalar için kullanılabilir ve diğerleri, tur araçları da dahil olmak üzere çok çeşitli amaçlar için özel olarak işletilir.
1820'lerden itibaren atlı otobüsler, ardından 1830'larda buharlı otobüsler ve 1882'de elektrikli troleybüsler kullanıldı. İlk içten yanmalı motorlu otobüsler veya motorlu otobüsler 1895'te kullanıldı. Son zamanlarda, hibrit elektrikli otobüsler, yakıt hücreli otobüsler ve elektrikli otobüslerin yanı sıra sıkıştırılmış doğalgaz veya biyodizel ile çalışan otobüslere ilgi artıyor. 2010'lardan itibaren, otobüs üretimi giderek küreselleşiyor ve yeni tasarımlar tüm dünyada ortaya çıkıyor.
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]İlk otobüsler 1662 yılında Paris'te ortaya çıkmıştır. Atla çekilen bu araçlara sıradan insanların binmesi yasaklanmış ve bu hak sadece zenginlere verilmişti. Bu araçların yaygınlaşması 1820'li yıllarda yine Paris'te olmuştur. Latince herkes için anlamına gelen omnibüs adıyla işletmeye konulan atlı otobüslerin bir müddet sonra ismindeki "omni" kısmı çıkarılıp "bus" şeklinde kısaltılmıştır. Adı, Nantes'ın bir banliyösü olan Richebourg'da Stanislas Baudry adlı bir Fransız mısır değirmeni sahibi tarafından 1823'te başlatılan bir toplu taşıma hizmetinden geliyordu.
Buharla çalışan otobüslerle yapılan düzenli şehirlerarası otobüs seferleri, 1830'larda İngiltere'de Walter Hancock ve Sir Goldsworthy tarafından öncülük edildi. İlk mekanik tahrikli omnibüs 22 Nisan 1833'te Londra sokaklarında göründü.
Otobüsün gelişimine paralel olarak, tipik olarak tramvay direği ve katener'den beslenen elektrikli troleybüsün icadı oldu. Siemens kardeşler, İngiltere'den Carl Wilhelm Siemens ve Almanya'dan Ernst Werner von Siemens, troleybüs konseptinin geliştirilmesinde işbirliği yaptı. Bu tür ilk araç olan Electromote, kardeşi Dr. Ernst Werner von Siemens tarafından yapıldı ve 1882'de Halensee, Almanya'da halka sunuldu.
Max Schiemann, 1901'de Almanya'da Dresden yakınlarında bir yolcu taşıyan troleybüs açtı. Bu sistem sadece 1904 yılına kadar işletilmesine rağmen, Schiemann standart troleybüs akım toplama sistemini geliştirmişti. İlk günlerde, birkaç başka akım toplama yöntemi kullanıldı. Leeds ve Bradford, 20 Haziran 1911'de Büyük Britanya'da troleybüsleri hizmete sokan ilk şehirler oldular.
Almanya'nın Siegerland kentinde, 1895'te 1893 Benz Viktoria'dan geliştirilen altı kişilik bir motorlu vagon kullanarak iki yolcu otobüsü hattı kısa bir süreliğine, ancak kârsız bir şekilde çalıştı.
Aynı model Benz omnibüslerini kullanan başka bir ticari otobüs hattı, 1898'de Galler'in Llandudno çevresindeki kırsal alanda kısa bir süreliğine çalıştı.
Almanya'nın Daimler-Motoren-Gesellschaft şirketi de 1898'de en eski motorlu otobüs modellerinden birini üretti ve ilk olarak 23 Nisan 1898'de Londra sokaklarında Motor Traction Company'ye çift katlı bir otobüs sattı.[1]
Araç, maksimum 18 km/sa (11,2 mph) hıza sahipti, aşağıda kapalı bir alanda ve yukarıda bir açık hava platformunda 20 yolcuya kadar ağırladı.[2] Bu otobüsün başarısı ve popülaritesi ile DMG, Londra'daki şirketlere, ayrıca 1899'da Stockholm ve Speyer'e daha fazla otobüs satarak üretimi genişletti. Daimler Motors Corporation ayrıca İngiliz şirketi Milnes ile ortaklığa girdi ve 1902'de pazar standardı haline gelen yeni bir çift katlı otobüs geliştirdi.
İlk seri üretilen otobüs modeli, Frank Searle tarafından tasarlanan ve London General Omnibus Company tarafından işletilen LGOC B tipi çift katlı otobüstü. 1910'da hizmete girdi ve on yılın sonunda neredeyse 3.000 adet üretildi.
Hızla ABD'de önemli bir otobüs üreticisi haline gelen Yellow Coach Manufacturing Company, 1923'te John D. Hertz tarafından Chicago'da kuruldu. General Motors, 1925'te çoğunluk hissesini satın aldı ve adını Yellow Truck and Coach Manufacturing Company olarak değiştirdi. Daha sonra 1943'te GM Kamyon ve Otobüs Bölümünü oluşturmak için hisselerin bakiyesini satın aldılar.[3]
1829 yılında atlı otobüsler Londra'da işlemeye başlamıştır. Üç atla çekilen bu otobüslerin 22 kişilik oturacak yerleri vardı. Ancak at pislikleriyle şehri kirleten atlı otobüsler tramvayların ve benzin motorlarının geliştirilmesiyle önemini yitirdi.[4] 1895 yılında Almanya'da sekiz yolcu taşıyabilen benzin motorlu otobüsler ortaya çıktı. 1904 yılında Londra'da benzinle çalışan ilk çift katlı otobüs kullanıldı ve 8 yıl içinde tümüyle atlı otobüslerin yerini aldı, Londra çevresinde bir süre buharlı otobüsler işletildiyse de 1918 yılına kadar benzin motorlu otobüslere yerlerini bırakarak tamamen yok oldular.[5]
Modeller 20. yüzyılda genişledi ve 1950'lerden itibaren tam boyutlu otobüslerin çağdaş biçiminin yaygın olarak tanıtılmasına yol açtı. 1950'lerde geliştirilen AEC Routemaster öncü bir tasarımdı ve bu güne kadar Londra'nın bir simgesi olmaya devam ediyor.[6] Yenilikçi tasarım, hafif alüminyum ve İkinci Dünya Savaşı sırasında uçak üretiminde geliştirilen teknikleri kullandı. Yeni bir ağırlık tasarrufu sağlayan entegre tasarımın yanı sıra, ilk kez bir otobüsten bağımsız ön süspansiyon, hidrolik direksiyon, tam otomatik şanzıman ve hidrolik fren ile tanıtıldı.
Elektrikli otobüs
[değiştir | kaynağı değiştir]
Elektrikli otobüs şehir içinde fosil yakıtlı otobüsten hem daha sağlıklı hem daha ucuz olduğundan, fosil yakıtlı otobüs kullanımının azalması bekleniyor.[7][8][9][10]
Yapılandırma
[değiştir | kaynağı değiştir]
Otobüsler başlangıçta önde bir motor ve arkada bir giriş ile yapılandırıldı. Tek kişilik operasyona geçişle birlikte, birçok üretici, önde tek kapılı veya birden fazla kapılı motorlu tasarımlara geçti. Alçak tabanlı tasarıma geçiş, ortadan motorlu tasarımı neredeyse tamamen ortadan kaldırdı, ancak bazı otobüslerde hala ortadan monte motorlar var. Önden motorlu otobüsler, Amerikan okul otobüsleri, bazı minibüsler ve daha az gelişmiş ülkelerdeki otobüsler olabilir. Çoğu otobüsün iki dingili vardır, körüklü otobüslerin üç dingili vardır.[11]
Kılavuzlu otobüsler, belirlenmiş kılavuz yollarda hareket etmelerini sağlamak için teknoloji ile donatılmıştır. Otobüs durağında kontrollü hizalamaya ve geleneksel yollara veya otobüs şeridine göre kılavuzlu şeritlerin daha az yer kaplamasına izin verir. Rehberlik mekanik, optik veya elektromanyetik olabilir.
Diğer otobüs türleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Körüklü otobüs
- Çift körüklü
- Kombine otobüs
- Kesit minibüs şasisi
- Alt köprülü çift katlı otobüs
- Yüksek tabanlı otobüs
- Alçak tabanlı otobüs
- Çok akslı otobüs
- Üstü açık otobüs
- Sert otobüs
- Süperbüs
- Tek katlı otobüs
- Kar otobüsü
- Römork otobüsü
- Havaalanı otobüsü
- Zırhlı otobüs
- Kampanya otobüsü
- Mobil otobüs
- Belediye otobüsü
- Şehirlerarası otobüs
- Parti
- Polis
- Troleybüs
- Metrobüs
- Okul otobüsü
- Yolcu otobüsü
- Şehir otobüsü
- Eğitim otobüsü
- Tur otobüsü hizmeti
- Turist otobüsü
- Çevrimiçi elektrikli araç
- Kapasitör elektrikli araç
- Pil elektrikli otobüs
- Yakıt hücresi
- Jirobüs
- Güneş enerjili otobüs
- Yürüyen otobüs
- Transit Yükseltilmiş Otobüs
Resimler
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Londra'da kullanılan çift katlı otobüs -
Körüklü bir otobüs -
Suriye'de kullanılan otobüslerden biri -
Samsun'da seyyar tuvalet otobüsü -
Mercedes-Benz marka eski model bir otobüs
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "1898: The world's first bus series launched by Daimler – a milestone for passenger transport". 26 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2022.
- ^ "A Brief History of Buses". 8 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2022.
- ^ "History of Buses in Public Transportation". 9 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2022.
- ^ "The History of the Bus". 8 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2022.
- ^ "History of the Bus Transport". 8 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2022.
- ^ "A short history of London's buses". 19 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2022.
- ^ "İlk yüzde 100 milli elektrikli otobüs TEMSA Avenue ev yola çıktı". 19 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2017.
- ^ "More fully electric buses to run in London in drive to clean up air". 16 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2017.
- ^ "İzmir'in elektrikli otobüsleri geldi". 22 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2017.
- ^ "Proterra CEO'su: "Elektrikli otobüsler 10 yıl içinde pazara hakim olabilir."". 19 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2017.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2025.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta otobüs ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
