Tramvay
Tramvay, genel olarak yerleşim yerleri içerisinde insan taşımacılığında kullanılan, kara yolunda tekerlekleri raylar üzerinde hareket eden toplu ulaşım aracıdır.[1] Trenlerin aksine raylar sokaklara döşenebilir ve diğer taşıtlar bu yollardan geçebilirler. Tramvay hattı tramvay veya hafif raylı sistemlerde kullanılır. Tramvay hattı, aracın çeşitli çalışma ortamlarına uyum sağlamak için farklı ray profili'ne sahip olabilir. Çoğu tramvaylar elektrik gücüyle çalışır. At veya petrol ile çalışan tramvaylar da vardır. Tramvayların çift katlı tramvay, tramvay-tren, lastik tekerlekli tramvay, alçak tabanlı tramvay gibi türleri bulunmaktadır.
20. yüzyılın ortalarında birçok tramvay sistemi dağıtıldı, yerini otobüsler, troleybüsler, otomobiller veya metro aldı.
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Tramvaylar, raylar üzerinde yürüdükleri halde önceleri atlarla çekilmekte idi, 19. yüzyılın son 20 yılında ilk başarılı elektrikli tramvay denemeleri yapıldı ve kullanılmaya başladı[2]. Karayolu demiryolları, büyük ölçüde Amerikan şehirlerindeki sokakların kötü asfaltlanması nedeniyle Amerika'da gelişti. Baltimore'da 1828 tarihlerinde çalışan bir karayolu demiryolunun kayıtları vardır.[3] Yolların durumu onları at otobüsleri için uygunsuz hale getirdi. Kıta Avrupası'ndaki ilk kalıcı tramvay hattı 1855 yılında Alphonse Loubat tarafından Paris'te açıldı. Güney Amerika'da ilk tramvay 1858'de Şili'nin Santiago kentinde açıldı. Avustralya'daki ilk tramvaylar 1860 yılında Sidney'de açıldı. Afrika'nın ilk tramvay seferleri 8 Ocak 1863'te İskenderiye'de başladı.[4] Asya'daki ilk tramvaylar 1869'da Batavia'da (şimdiki Cakarta) açıldı. Osmanlı'da ilk atlı tramvay seferi 3 Eylül 1872 tarihinde İstanbul'da şimdiki Kasımpaşa ve Şişhane semtlerinin kesişimindeki Azapkapı-Ortaköy güzergâhında kullanıldı[2]. Frank J. Sprague tarafından havai tellerden elektrik toplamak için tramvaylarda havai tramvay sisteminin geliştirilmesinin ardından at arabalarının yerini büyük ölçüde elektrikle çalışan tramvaylar aldı. Yaylı tramvay direği, tel boyunca ilerlemek için bir tekerlek kullanıyordu. 1887'nin sonlarında ve 1888'in başlarında Sprague, tramvay sistemini kullanarak Richmond, Virginia'da ilk başarılı büyük elektrikli karayolu demiryolu sistemini kurdu. İlk mekanik tramvaylar buharla çalıştırılıyordu. Genel olarak iki tip buharlı tramvay vardı. İlki ve en yaygın olanı küçük bir buharlı lokomotifti. Tramvaylar için bir başka hareket sistemi de hareketli bir çelik halatla sabit bir hat boyunca çekilen teleferikti. Saint Petersburg yakınlarındaki Sestroretsk'te[2] işletilen dünyanın ilk elektrikli tramvay hattı, 1875'te mucit Fyodor Pirotsky[2] tarafından icat edildi ve test edildi. İkinci tanıtım amaçlı tramvay, Siemens & Halske tarafından 1879 Berlin Sanayi Fuarı'nda sunuldu. Kalıcı hizmet için kullanılan ilk kamu elektrikli tramvayı, 1881'de açılan Almanya'nın Berlin yakınlarındaki Lichterfelde'deki Gross-Lichterfelde tramvayıydı[2]. Pirotsky ile temasa geçen Ernst Werner von Siemens tarafından inşa edildi.[5] Bu, dünyanın ticari açıdan başarılı ilk elektrikli tramvayıydı. Başlangıçta raylardan akım çekiyordu[2] ve 1883'te havai tel takılmıştı.
Bölgeye göre
[değiştir | kaynağı değiştir]Türkiye
[değiştir | kaynağı değiştir]Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
-
-
Viyana'daki tramvaylar dünyadaki var olan en büyük tramvay ağlarındandır. -
Tramvayın içinde oturan küçük bir kız
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Karayolları Trafik Yönetmeliği". mevzuat.gov.tr. 3 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2021.
- ^ a b c d e f "Albay Pirotsky".
- ^ "Tram - History and Types of Trams". www.trainhistory.net. 15 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2024.
- ^ "History of Light Rail — LRTA". lrta.info. 11 Kasım 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2024.
- ^ "First Electric Tram - Siemens 1881 in Lichterfelde". Engre. 15 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2024.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]
 | Ulaşım ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |