1995 Azerbaycan darbe girişimi

1995 Azerbaycan darbe girişimi
Tarih	13-17 Mart 1995
Bölge	Azerbaycan geneli
Sonuç	Başarısız
Taraflar
Özel Amaçlı Polis Birimi; Destek:; Ülkü Ocakları;	Azerbaycan Cumhurbaşkanı ; Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri; Destek:; Türkiye
Komutanlar ve liderler
Rövşen Cevadov (ölü); Mahir Cavadov	Haydar Aliyev; Sefer Abiyev; Ramil Usubov Süleyman Demirel
Kayıplar
11 Güvenlik Teşkilatı mensubu öldürüldü. 710 kişi tutuklandı.	22 asker; 7 sivil; 1 polis
	Cuntacıların püskürtülmesi sırasında 22 asker, 7 sivil, 1 polis ve 8 cuntacı öldü. 105 kişi yaralandı. Çatışmalar sırasında Ruşen Cevadov öldürüldü.

1995 Azerbaycan Darbe Girişimi, 13-17 Mart tarihleri arasında Özel Amaçlı Polis Birimi Komutanı Albay Rövşen Cevadov yönetiminde ordu içindeki bir grup Azerbaycan askeri tarafından yapılan darbe girişimidir. Amaç, Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev'den ülke hâkimiyetini almak ve önceki Cumhurbaşkanı Ebulfez Elçibey'i iktidara getirmektir. Ancak Türkiye Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, darbe girişiminden önce Türkiye'de darbeyi destekleyen unsurları haberdar etmek için Aliyev'i telefonla arayarak bilgilendirmiştir.^[5] 17 Mart 1995 tarihinde Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri cuntacıların askerî kampını kuşatmış, çıkan çatışmada Cevadov ölü olarak ele geçirilmiştir.

Arka plan

1996'daki Susurluk kazasından sonra Türkiye'de ortaya çıkan bilgilere göre Türkiye'deki bazı unsurların darbeyi desteklediği ortaya çıkmıştır. Millî İstihbarat Teşkilatının Susurluk kazası raporuna göre Haydar Aliyev'e yönelik darbeyi, Tansu Çiller'in onayı ile dönemin Türk Cumhuriyetleri ve Akraba Toplulukları ile Koordinasyondan Sorumlu Devlet Bakanı Ayvaz Gökdemir, Emniyet Genel Müdürü Mehmet Ağar, İbrahim Şahin ve Korkut Eken planlamış ancak MİT'in olayı Süleyman Demirel'e bildirmesi^[6] ve cumhurbaşkanının da Aliyev'i haberdar etmesi ile darbe girişimi başarısızlığa uğramıştır. Dönemin Türkiye Hükûmeti iddiaları reddetti.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ Murinson, Alexander (2009). Turkey's Entente with Israel and Azerbaijan: State Identity and Security in the Middle East and Caucasus. Routledge. s. 126. ISBN 978-0-415-77892-3. The attempted coup of April–May 1995 against Heydar Aliyev engineered by a coalition of Turkish ultra-nationalists, members of Boz Kurtlar organization, and Azerbaijani opposition leaders...
^ de Waal, Thomas (2003). Black Garden: Armenia and Azerbaijan Through Peace and War. New York: New York University Press. ss. 251-2. ISBN 978-0-8147-1945-9.
^ Aydın Hasan (19 Şubat 1998). "İşte Bakü Darbesi". Milliyet. 5 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2016.
^ "Report on fact-finding mission til Azerbaijan" (PDF) (İngilizce). 1 Şubat 2002. 28 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Ekim 2022.
^ "Azerbaycan Darbe Girişiminde Ülkücü Mafya-Çiller Parmağı". 21 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2016.
^ Ertuğrul Özkök (1 Mart 2002). "Bir darbe girişiminin perde arkası". Hürriyet.

Bibliyografya

de Waal, Thomas (2003). Black Garden: Armenia and Azerbaijan Through Peace and War. New York: New York University Press. ISBN 978-0-8147-1945-9.

[1] Murinson, Alexander (2009). Turkey's Entente with Israel and Azerbaijan: State Identity and Security in the Middle East and Caucasus. Routledge. s. 126. ISBN 978-0-415-77892-3. The attempted coup of April–May 1995 against Heydar Aliyev engineered by a coalition of Turkish ultra-nationalists, members of Boz Kurtlar organization, and Azerbaijani opposition leaders...

[2] Waal, Thomas (2003). Black Garden: Armenia and Azerbaijan Through Peace and War. New York: New York University Press. ss. 251-2. ISBN 978-0-8147-1945-9.

[3] Aydın Hasan (19 Şubat 1998). "İşte Bakü Darbesi". Milliyet. 5 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2016.

[4] "Report on fact-finding mission til Azerbaijan" (PDF) (İngilizce). 1 Şubat 2002. 28 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Ekim 2022.

[5] "Azerbaycan Darbe Girişiminde Ülkücü Mafya-Çiller Parmağı". 21 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2016.

[6] Ertuğrul Özkök (1 Mart 2002). "Bir darbe girişiminin perde arkası". Hürriyet.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

g t d Azerbaycan'da askerî müdahaleler
Darbe	15 Mayıs Darbesi
Darbe girişimleri	1993 Azerbaycan Darbesi 1994 Azerbaycan darbe girişimi 1995 Azerbaycan darbe girişimi 1999 Azerbaycan darbe girişimi
Darbe girişimi iddiaları/davaları	2005 Azerbaycan darbe iddiaları 2015 Azerbaycan darbe iddiaları

g t d 1991'den beri yaşanmış darbeler, kendi kendine darbeler ve darbe girişimleri
Darbeler ve darbe girişimleri listesi ülkesine göre 2010'dan beri
1990'lar	Mali (1991)^c Lesotho (1991)^c Tayland (1991)^c Sovyetler Birliği (1991) Haiti (1991)^c Gürcistan (1991–1992)^c Venezuela (1992) Peru (1992)^‡^c Sierra Leone (1992)^c Cezayir (1992) Guatemala (1993)^‡ Azerbaycan (1993)^c Rusya (1993)^‡^c Libya (1993) Burundi (1993) Nijeria (1993)^c Gambiya (1994)^c Lesotho (1994)^‡ Azerbaycan (1995) Katar (1995)^c São Tomé ve Príncipe (1995) Irak (1996) Burundi (1996)^c Nijer (1996)^c Katar (1996) Kamboçya (1997)^c Türkiye (1997)^c Zambiya (1997) Lesotho (1998) Kongo Cumhuriyeti (1998) Nijer (1999)^c Pakistan (1999)^c Fildişi Sahili (1999)^c
2000'ler	Fiji (2000)^c Ecuador (2000)^c Burundi (2001) Orta Afrika Cumhuriyeti (2001) Venezuela (2002) Orta Afrika Cumhuriyeti (2003) Moritanya (2003) Filipinler (2003) Gine-Bissau (2003) São Tomé ve Príncipe (2003) Çad (2004) Haiti (2004)^c Ekvador Ginesi (2004) Moritanya (2005)^c Filipinler (2006) Çad (2006) Tayland (2006)^c Madagaskar (2006) Fiji (2006)^c Laos (2007) Filipinler (2007) Türkiye (2007) Doğu Timor (2008) Moritanya (2008)^c Gine (2008)^c Madagaskar (2009)^c Honduras (2009)^c
2010'lar	Nijer (2010)^c Guinea-Bissau (2010)^c Ekvador (2010) Madagaskar (2010) Demokratik Kongo Cumhuriyeti (2011) Bangladeş (2011) Papua Yeni Gine (2012) Mali (2012)^c Malavi (2012) Gine-Bissau (2012)^c Fildişi Sahili (2012) Sudan (2012) Orta Afrika Cumhuriyeti (2012–13) Benin (2013) Libya (Nisan 2013) Komorlar (2013) Çad (2013) Mısır (2013)^c Libya (Ekim 2013) Güney Sudan (2013) Libya (2014) Tayland (2014)^c Lesotho (2014) Gambiya (2014) Yemen (2014–15)^c Sri Lanka (2015) Burundi (2015) Burkina Faso (2015) Türkiye (2016) Burkina Faso (2016) Karadağ (2016) Libya (2016) Gambia (2016–2017)^‡ Zimbabve (2017)^c Ekvador Ginesi (2017) Yemen (2018)^c Sri Lanka (2018)^‡ Gabon (2019) Sudan (2019)^c Etiyopya (2019)
2020'ler	Mali (2020)^c Orta Afrika Cumhuriyeti (2021) Myanmar (2021)^c Ermenistan (2021) Nijer (2021) Çad (2021^c Mali (2021)^c Tunus (2021)^‡ Gine (2021)^c Sudan (Eylül 2021) Sudan (Ekim 2021)^c Burkina Faso (Ocak 2022)^c Burkina Faso (Eylül 2022)^c Gine-Bissau (2022) São Tomé ve Príncipe (2022) Peru (2022)^‡ Gambiya (2022) Sudan (2023) Nijer (2023)^c Gabon (2023)^c Burkina Faso (2023) Sierra Leone (2023) Gine-Bissau (2023) Kongo Demokratik Cumhuriyeti (2024) Bolivya (2024) Güney Kore (2024)^‡ Benin (2025)
^c Başarılı darbe · ^‡ Kendi kendine darbe · Darbe girişimleri için herhangi bir işaret kullanılmamıştır

g t d Türk milliyetçiliği
İdeoloji	Anadoluculuk İttihatçılık Irkçılık Kemalizm Altı Ok Kıbrıs Türk milliyetçiliği Turancılık Türkçülük Türk-İslam sentezi Ulusalcılık Ülkücülük
Oluşumlar	Türk Ocakları Ülkü Ocakları Kuvâ-yi Milliye Müdâfaa-i hukuk cemiyetleri Türkiye Gençlik Birliği 9 Eylül Cephesi Türk İntikam Tugayı Türk Mukavemet Teşkilatı Kara Çete Rüzgâr Birliği
Düşünürler	Namık Kemal Ziya Gökalp Yusuf Akçura Ömer Seyfettin Mehmet Emin Yurdakul Orhan Seyfi Orhon Hüseyinzade Ali Turan Ahmet Ağaoğlu Mehmed Emin Resulzade Mustafa Çokay Zeki Velidi Togan Mustafa Kemal Atatürk Necip Asım Yazıksız Nihal Atsız Munis Tekinalp Reha Oğuz Türkkan Alparslan Türkeş Oktay Sinanoğlu İskender Öksüz Muhsin Yazıcıoğlu Şükrü Saracoğlu Yusuf Halaçoğlu Talat Paşa Enver Paşa Ali Suavi Numan Çelebicihan Rıza Nur I. Eftim Nejdet Sançar Peyami Safa Mahmut Esat Bozkurt Attilâ İlhan Gökçe Fırat
Olaylar	Ermeni mallarına el konması Bâb-ı Âli Baskını Adana Katliamı Yerleşim isimlerinin değiştirilmesi Başka dillerden alınan sözcüklerin değiştirilmesi Rum Kırımı Samsun tehcirleri Ermeni Kırımı ve Reddi Süryani Kırımı Türk Kurtuluş Savaşı Elza Niyego Olayı Vatandaş Türkçe konuş! Vagon-Li Olayı Öğrenci andı 1934 Trakya Pogromu 1934 İskân Kanunu Soyadı Kanunu Zilan Katliamı Dersim Katliamı Yirmi Kur'a Nafıa Askerleri Varlık Vergisi Irkçılık-Turancılık Davası Sabahattin Ali suikastı İstanbul Pogromu Erenköy Direnişi Kıbrıs Harekâtı Sağ-sol çatışması Kanlı 1 Mayıs 16 Mart Katliamı Malatya Katliamı Piyangotepe Katliamı Bahçelievler Katliamı Maraş Katliamı Çorum Katliamı Balgat Katliamı Kemal Türkler suikastı 1995 Azerbaycan darbe girişimi Türk Ceza Kanunu'nun 301. maddesi Hayvan isimlerinin değiştirilmesi Hrant Dink suikastı
Mottolar	"Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir" "Her Türk asker doğar" "Ne mutlu Türk'üm diyene" "Türkiye Türklerindir" "Şehitler ölmez vatan bölünmez" "Ya istiklâl ya ölüm" "Ya Taksim Ya Ölüm" "Vatandaş Türkçe konuş!"
Diğer	16 Büyük Türk Devleti Atatürk Devrimleri Atatürk kişi kültü Güneş-Dil Teorisi Öz Türkçe Soyadı Kanunu Taksim Türkleştirme Türk Tarih Tezi