2013 Mısır askerî darbesi

2013 Mısır askerî darbesi
2013 Mısır askerî darbesi
Arap Kışı
	1 Ağustos 2013'te Rabaa Meydanı'nda darbe karşıtı gösteriler
Tarih	3 Temmuz 2013 (12 yıl önce)
Yer	Mısır
Hedef	Muhammed Mursi'yi devirip yeni bir hükümet kurmak
Sonuç	Mısır ordusu tarafından devrilen Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi Anayasa askıya alındı ve geçiş dönemi yol haritası ilan edildi; 2011 Mısır Devrimi'nden sonra başlayan demokratik geçiş süreci kesintiye uğradı, otoriter askeri yönetim geri döndü; Adli Mansur geçici cumhurbaşkanı oldu; 2014 Mısır başkanlık seçimleri yapılır ve General Abdel Fattah El-Sisi seçilerek cumhurbaşkanı olur.; Mursi dahil olmak üzere Müslüman Kardeşler liderleri ve üyelerinin tutuklanması ve gözaltına alınması; Müslüman Kardeşler yanlısı olarak algılanan medya kuruluşlarının kapatılması; Şura Konseyi'nin feshi; Sina Ayaklanması; Darbeye tepki olarak artan huzursuzluk ve istikrarsızlık; Mısır'ın Afrika Birliği'nden geçici olarak askıya alınması; 2014 Mısır başkanlık seçimleri yapıldı; Mursi ve diğer Müslüman Kardeşler üyeleri çeşitli suçlamalarla hapse atıldı; Müslüman Kardeşler'e yönelik baskı; Muhammed Mursi, 17 Haziran 2019 tarihinde mahkeme duruşması sırasında hayatını kaybetti;
Taraflar
Mısır; Müslüman Kardeşler Özgürlük ve Adalet Partisi; ; Mursi yanlısı protestocular Destekleyenler:; Türkiye; Katar	Mısır Silahlı Kuvvetleri Yüksek Konseyi Mısır Silahlı Kuvvetleri; El-Ezher Üniversitesi; Kıptî Ortodoks Kilisesi; Işık Partisi; Destekleyenler:; İsrail; Kuveyt; Suudi Arabistan; Birleşik Arap Emirlikleri
Öne çıkan kişiler
Muhammed Mursi; (Mısır Cumhurbaşkanı, Silahlı Kuvvetler Başkomutanı); Hişam Kandil; (Mısır Başbakanı); Muhammed Bedi; (Müslüman Kardeşler Örgütü lideri)	Abdülfettah es-Sisi; (Silahlı Kuvvetler Komutanı, Savunma Bakanı); Hüsnü Mübarek; (Mısır'ın eski cumhurbaşkanı); Ahmed et-Tayyib; (El-Ezher Büyük İmamı)
Kayıplar
Ölü	1.150+
Yaralı	4.000+

2013 Mısır Askerî Darbesi, Genelkurmay Başkanı Abdülfettah es-Sisi komutasındaki Mısır Silahlı Kuvvetlerinin ülkede devam eden protestolar sırasında hükûmet ve eylemcilere verdiği 48 saatlik uzlaşma süresinin dolması üzerine 3 Temmuz 2013 tarihinde ülke yönetimine yaptığı askerî darbedir.

Mısır genelinde on binlerce protestocu, Muhammed Mursi'nin devlet başkanı seçilmesinin birinci yıl dönümü olan 30 Haziran'da başkanlıktan acilen istifa etmesini istedi. İstifa talebinin nedenleri arasında Mursi'nin giderek otoriterleştiği ve laik kesimi veya hukukun üstünlüğünü aldırmaksızın İslamcı politikalar uyguladığı hakkındaki suçlamalar vardı.^[2]^[3]^[4] Genel olarak barışçıl başlayan gösteriler, farklı çatışmalarda beş Mursi karşıtının öldürülmesi ile şiddete dönüştü. Eş zamanlı olarak birçok Mısırlı da Kahire'nin Nasr semtinde Mursi'ye destek için toplanmıştı.

1 Temmuz sabahı Mursi karşıtı protestocular, Müslüman Kardeşler'in Kahire'deki genel merkezini bastı. Protestocular binanın camlarını taşa tutarken binadaki ofis ekipmanlarını ve belgeleri yağmaladı. Sağlık ve Nüfus Bakanlığı, örgütün Mukattam'daki genel merkezi civarında çıkan çatışmalarda ise sekiz kişinin öldüğünü duyurdu.^[5] Aynı gün, Mısır Silahlı Kuvvetleri hem hükûmete hem eylemcilere uzlaşmaları için 48 saatlik bir süre tanıdı ve aksi bir takdirde kendi yol haritasını uygulayacağını bildirdi.^[6] 3 Temmuz'da ise silahlı kişilerin Mursi yanlılarına açtığı ateş sonucu 16-18 kişi öldü, 200 kişi yaralandı.^[7]^[8]^[9]^[10] Aynı zamanda yönetim karşıtları ile Mursi yanlılarının protestoları da devam ediyordu.

Mursi, 2 Temmuz gününün geç saatlerinde yaptığı ve meydan okuyucu bir dil kullandığı konuşmasında meşruiyetinin demokratik seçimlerle devlet başkanı seçilmesinden kaynağını aldığını ve askeriyenin önerilerini reddettiğini ifade etti. Ayrıca askeriyeyi olaylarda taraf olmakla suçladı. Böylece ülkedeki olaylar siyasi ve anayasal bir açmaz hâlini almaya başladı. Verilen sürenin dolmasının ardından 3 Temmuz gününün ilerleyen saatlerinde ordu, Mursi'nin başkanlığının sona erdiğini,^[11]^[12] anayasanın askıya alındığını ve yeni başkanlık seçimlerinin en kısa zamanda gerçekleştirileceğini duyurdu. Anayasa Mahkemesi Başkanı Adli Mansur, geçici devlet başkanı olarak atandı ve geçici teknokrat bir hükûmet kurmakla görevlendirildi.^[11] Mursi, ev hapsine alınırken Müslüman Kardeşler yöneticilerinden bazıları gözaltına alındı, tutuklanarak cezaevine gönderildi. Müdahale açıklamasının ardından ülke genelinde gösteriler düzenlendi ve müdahaleye destek verenler ile karşı olanlar arasında çatışmalar yaşandı. Ayrıca El-Ezher Camii büyük imamı Ahmed et-Tayyib, Kıpti Patriği II. Tavadros ve muhalefet lideri Muhammed el-Baradey de müdahale bildirisinin ardından açıklamalarda bulundu.^[13]

Uluslararası camiadan müdahaleye verilen tepkiler çeşitlilik gösterdi.^[14] Arap Baharı'nın başladığı Tunus dışındaki Arap ülkelerinin bir kısmı müdahaleyi desteklerken diğer bir kısmı tarafsız bir duruş sergiledi. Diğer birçok devlet müdahaleyi kınadı veya endişelerini dile getirdi. ABD ise ölçülü bir şekilde tepki gösterdi. Mısır'ın Afrika Birliği'ndeki üyeliği askıya alındı. Nedeni üye devletlerin anayasal kurallarının kesintiye uğramasına dair birliğin ilgili yönetmeliğiydi. Medyada ise olayların adlandırılmasına yönelik tartışmalar genişçe yer buldu. Müdahale bazılarınca darbe,^[15]^[16]^[17]^[18]^[19]^[20] bazılarınca devrim olarak nitelendirildi.^[21]^[22]^[23]^[24] Müdahalenin ardından Mursi'ye destek için düzenlenen protestolar özellikle ağustos ayında şiddetli bir biçimde bastırıldı.^[25]

Arka plan

Şubat 2011'de, 18 gün süren kitlesel protestolar sonucu Hüsnü Mübarek'in yaklaşık 30 yıllık devlet başkanlığı sona ermişti. Haziran 2012'de Muhammed Mursi, başkanlık seçimlerini kazanarak Mısır'ın demokratik yollarla yönetime gelen ilk devlet başkanı oldu.^[26]^[27]

Kasım 2012'de Mursi'nin bazı düzenlemeleri içeren anayasal bildiriyi yayımlamasıyla ülke çapında protestolar başladı. Ardından, Wall Street Journal'ın haberine göre Mursi'yi görevden almanın yollarını tartışmak üzere muhalif siyasetçilerden Muhammed El Baradey, Amr Musa ve Hamdin Sabahi, yüksek rütbeli ordu mensuplarıyla gizli bir şekilde bir araya geldi.^[28]

28 Nisan 2013'te Mursi'yi 30 Haziran'da görevinden istifa ettirmek için 15 milyon imza toplanmasının amaçlandığı taban hareketi olan Temerrud başlatıldı. Hareketin yönetici çevreleri, tüm Mısır'da ve özellikle Kahire'deki El-İttihadiye Sarayı önünde barışçıl gösteriler için toplanma çağrısında bulundu.^[29] Hareket ayrıca Ulusal Kurtuluş Cephesi, 6 Nisan Gençlik Hareketi ve Güçlü Mısır Partisi tarafından desteklendi.^[30]^[31]

15 Haziran'da katıldığı bir konferansta Mursi, Suriye'ye dıştan müdahale çağrısı yaptı.^[32]

Olayların gelişimi

27 Temmuz

27 Temmuz sabahı güvenlik güçlerinin Rabiatül Adeviyye Camii ve civar caddelerde göstericilerin üzerine gerçek mermilerle ateş açması sonucu en az 200 kişi ölmüş, yüzlerce kişi yaralanmıştır.

14 Ağustos

Mısır ordusu, 14 Ağustos sabahı göstericilere ikinci kez gerçek mermiler ile müdahalede bulundu. Başkent Kahire'de Mısır Hükûmeti'ni deviren Mısır ordusu tarafından gerçekleştirilen müdahalede, Mısır Sağlık Bakanlığı'na göre en az 149 kişi, Müslüman Kardeşler Hareketi'ne göreyse en az 2 bin kişi öldü. Bağımsız kuruluşlar tarafından ise herhangi bir açıklama yapılmadı.

18-19 Ağustos

18 Ağustos günü tutuklanan kişilerin cezaevine nakli sırasında gerçekleşen olayda 36 kişi öldü. Devlet kanadından "kaçmaya çalıştıkları ve bir polisi rehin aldıkları" açıklaması gelirken Müslüman Kardeşler bunu bir "katliam" olarak değerlendirdi.^[33]^[34]

19 Ağustos günü Mısır'ın Sina bölgesinde iki polis aracına saldırı düzenlendi. Olayda 24 polis öldü.^[34]^[35]

Uluslararası tepkiler

27 Temmuz ve 14 Ağustos'ta gerçekleşen her iki müdahaleye de dünya kamuoyundan kınama mesajları geldi. ABD başkanı Barack Obama, olağanüstü hâli kınadı. Türkiye cumhurbaşkanı Abdullah Gül ise 'Silahla demokrasi olmaz' çağrısı yaparak dünya kamuoyunun sessizliğini bozmasını istedi. Birleşmiş Milletler ise sadece kınama mesajı yayımӀadı.

Kaynakça

Wikimedia Commons'ta 2013 Mısır askerî darbesi ile ilgili ortam dosyaları mevcuttur.

^ "BREAKING: Egypt's interim president dissolves Shura Council: State TV". Ahram Online. 5 Temmuz 2013. 24 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2013.
^ Patrick Kingsley (30 Haziran 2013). "Protesters across Egypt call for Mohamed Morsi to go". The Guardian. 27 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2013.
^ Hendawi, Hamza; Macdonald, Alastair (30 Haziran 2013). "Egypt protests: Thousands gather at Tahrir Square to demand Morsi's ouster". AP via Toronto Star. 3 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2013.
^ Spencer, Richard (1 Temmuz 2013). "Egypt protests: Army issues 48-hour ultimatum for agreement amid clashes". The Daily Telegraph. Kahire. 4 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2013.
^ "Egypt protesters storm Muslim Brotherhood headquarters". BBC News. 1 Temmuz 2013. 1 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2013.
^ "Mısır Ordusu'ndan 1 Temmuz muhtırası". Hürriyet. 1 Temmuz 2013. 4 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2013.
^ "Egypt: Deadly Clashes at Cairo University". 24 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2013.
^ "Gun attack on Cairo pro-Morsi rally kills 16: ministry". 3 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2013.
^ "Attack on pro-Morsi rally kills 16". 27 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2013.
^ "Morsi refuses to quit as Egypt army deadline looms". The times of Oman. 27 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2013.
^ ^a ^b "Morsy out in Egypt coup". CNN. 28 Haziran 2013. 4 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2013.
^ "Egyptian army suspends constitution". BBC News. 3 Temmuz 2013. 3 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2013.
^ "Elbaradei appointed as Egypt's interim PM". Al Jazeera. 6 Temmuz 2013. 22 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2013.
^ Egypt after the coup: Only the beginning of the beginning | Baker Institute Blog | a Chron.com blog 22 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Blog.chron.com (2013-07-17). Retrieved on 2013-08-14.
^ "Coup may give Egypt window to tackle economic problem". El-Arabiye. 5 Temmuz 2013. 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2013.
^ "26 dead, more than 850 wounded as post-coup violence hits Egypt". CNN. 5 Temmuz 2013. 16 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2013.
^ "Turkey 'strongly condemns' Egypt killings". Al Ahram. 7 Temmuz 2013. 16 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2013.
^ "Amid post-coup clashes, Egypt's Islamists split". USA Today. 5 Temmuz 2013. 16 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2013.
^ "Turkey's stance on Egypt coup 'shows its democratic maturity'". Hurriyet Daily News. 7 Temmuz 2013. 20 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2013.
^ "When is a military coup not a military coup? When it happens in Egypt, apparently". The Independent. 4 Temmuz 2013. 14 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2013.
^ "Revolution in Egypt, again". Deutsche Welle. 4 Temmuz 2013. 11 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2013.
^ "Mohamed Morsi ousted in Egypt's second revolution in two years". The Guardian. 3 Temmuz 2013. 26 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2013.
^ "Ahmed Said to Newsmax: Egyptian Uprising 'Big Revolution'". Newsmax. 5 Temmuz 2013. 21 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2013.
^ "Was Morsi's Ouster a Coup Or New Egyptian Revolution?". Al Monitor. 4 Temmuz 2013. 19 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2013.
^ "Arşivlenmiş kopya". 31 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2013.
^ Khalil, Ashraf (30 Haziran 2013). "Egypt: President Morsi's Ouster Angers Islamist Supporters". World.time.com. 17 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2013.
^ Lederman, Josh (2 Temmuz 2013). "Egypt's future uncertain, US takes cautious approach and urges quick return to elected govt". Edmontonjournal.com. 6 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2013.
^ "In Egypt, the 'Deep State' Rises Again". The Wall Street Journal. 12 Temmuz 2013. 14 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2013.
^ "Egypt's 'Rebel' campaign gathered 22 mn signatures, says spokesman". Ahram Online. 29 Haziran 2013. 30 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2013.
^ "Reactions vary to the Rebel movement's 30 June plans". Daily News Egypt. 5 Haziran 2013. 9 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2013.
^ "Strong Egypt Party supports protest on 30 June, opposes military coup". Ahram Online. 18 Haziran 2013. 18 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2013.
^ "Egyptian president cuts ties with Syria and calls for no-fly zone over country". The Guardian. Reuters. 15 Haziran 2013. 23 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2013.
^ "Mısır'da tutuklanan Mursi yanlılarına saldırı: 36 ölü". TRT. 18 Ağustos 2013. 15 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2013.
^ ^a ^b "Mısır'da iç savaşa doğru". NTVMSNBC. 19 Ağustos 2013. 20 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2013.
^ "Mısır'da polis aracına saldırı: 24 ölü". Hürriyet. 19 Ağustos 2013. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2013. ^{[ölü/kırık bağlantı]}

[1] "BREAKING: Egypt's interim president dissolves Shura Council: State TV". Ahram Online. 5 Temmuz 2013. 24 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2013.

[2] Patrick Kingsley (30 Haziran 2013). "Protesters across Egypt call for Mohamed Morsi to go". The Guardian. 27 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2013.

[3] Hendawi, Hamza; Macdonald, Alastair (30 Haziran 2013). "Egypt protests: Thousands gather at Tahrir Square to demand Morsi's ouster". AP via Toronto Star. 3 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2013.

[The_Daily_Telegraph-4] Spencer, Richard (1 Temmuz 2013). "Egypt protests: Army issues 48-hour ultimatum for agreement amid clashes". The Daily Telegraph. Kahire. 4 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2013.

[BBC_News_#2-5] "Egypt protesters storm Muslim Brotherhood headquarters". BBC News. 1 Temmuz 2013. 1 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2013.

[6] "Mısır Ordusu'ndan 1 Temmuz muhtırası". Hürriyet. 1 Temmuz 2013. 4 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2013.

[HRW-7] "Egypt: Deadly Clashes at Cairo University". 24 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2013.

[dawn-8] "Gun attack on Cairo pro-Morsi rally kills 16: ministry". 3 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2013.

[9] "Attack on pro-Morsi rally kills 16". 27 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2013.

[10] "Morsi refuses to quit as Egypt army deadline looms". The times of Oman. 27 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2013.

[autogenerated1-11] "Morsy out in Egypt coup". CNN. 28 Haziran 2013. 4 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2013.

[autogenerated2-12] "Egyptian army suspends constitution". BBC News. 3 Temmuz 2013. 3 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2013.

[13] "Elbaradei appointed as Egypt's interim PM". Al Jazeera. 6 Temmuz 2013. 22 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2013.

[14] Egypt after the coup: Only the beginning of the beginning | Baker Institute Blog | a Chron.com blog 22 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Blog.chron.com (2013-07-17). Retrieved on 2013-08-14.

[15] "Coup may give Egypt window to tackle economic problem". El-Arabiye. 5 Temmuz 2013. 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2013.

[16] "26 dead, more than 850 wounded as post-coup violence hits Egypt". CNN. 5 Temmuz 2013. 16 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2013.

[17] "Turkey 'strongly condemns' Egypt killings". Al Ahram. 7 Temmuz 2013. 16 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2013.

[18] "Amid post-coup clashes, Egypt's Islamists split". USA Today. 5 Temmuz 2013. 16 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2013.

[19] "Turkey's stance on Egypt coup 'shows its democratic maturity'". Hurriyet Daily News. 7 Temmuz 2013. 20 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2013.

[20] "When is a military coup not a military coup? When it happens in Egypt, apparently". The Independent. 4 Temmuz 2013. 14 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2013.

[21] "Revolution in Egypt, again". Deutsche Welle. 4 Temmuz 2013. 11 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2013.

[22] "Mohamed Morsi ousted in Egypt's second revolution in two years". The Guardian. 3 Temmuz 2013. 26 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2013.

[23] "Ahmed Said to Newsmax: Egyptian Uprising 'Big Revolution'". Newsmax. 5 Temmuz 2013. 21 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2013.

[24] "Was Morsi's Ouster a Coup Or New Egyptian Revolution?". Al Monitor. 4 Temmuz 2013. 19 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2013.

[25] "Arşivlenmiş kopya". 31 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2013.

[26] Khalil, Ashraf (30 Haziran 2013). "Egypt: President Morsi's Ouster Angers Islamist Supporters". World.time.com. 17 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2013.

[Lederman-27] Lederman, Josh (2 Temmuz 2013). "Egypt's future uncertain, US takes cautious approach and urges quick return to elected govt". Edmontonjournal.com. 6 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2013.

[28] "In Egypt, the 'Deep State' Rises Again". The Wall Street Journal. 12 Temmuz 2013. 14 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2013.

[29] "Egypt's 'Rebel' campaign gathered 22 mn signatures, says spokesman". Ahram Online. 29 Haziran 2013. 30 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2013.

[30] "Reactions vary to the Rebel movement's 30 June plans". Daily News Egypt. 5 Haziran 2013. 9 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2013.

[31] "Strong Egypt Party supports protest on 30 June, opposes military coup". Ahram Online. 18 Haziran 2013. 18 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2013.

[No-fly-zone-32] "Egyptian president cuts ties with Syria and calls for no-fly zone over country". The Guardian. Reuters. 15 Haziran 2013. 23 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2013.

[33] "Mısır'da tutuklanan Mursi yanlılarına saldırı: 36 ölü". TRT. 18 Ağustos 2013. 15 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2013.

[NTVMSNBC-1-34] "Mısır'da iç savaşa doğru". NTVMSNBC. 19 Ağustos 2013. 20 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2013.

[35] "Mısır'da polis aracına saldırı: 24 ölü". Hürriyet. 19 Ağustos 2013. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2013. ^{[ölü/kırık bağlantı]}

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

g t d 2012-2013'de Mısır'da siyasi olaylar
Olaylar	2013 Mısır askerî darbesi 2013 Mısır Katliamı Adeviyye protestoları
Diğer	Mısır Silahlı Kuvvetleri Ulusal Kurtuluş Cephesi Merkez Güvenlik Kuvvetleri

g t d Arap Baharı
"Eş-şaab yurid ıskat'en-nizam"
Ülkelere göre olaylar	Bahreyn Batı Sahra Cibuti Cezayir Fas Filistin 2011 2012 İran Huzistan Irak 2011 2012-13 İsrail sınırı Kuveyt Lübnan protestolar silahlı çatışma Libya iç savaş geçiş savaş sonrası mücadele Mısır devrim sonrası protestolar askerî darbe siyasi şiddet Moritanya Sudan Suriye Suudi Arabistan Tunus Umman Ürdün Yemen
Gruplar	Bahreyn: El Vefak Ulusal İslam Toplumu 14 Şubat Gençlik Koalisyonu Libya: Ulusal Kurtuluş Ordusu Geçici Ulusal Konsey Mısır: 6 Nisan Gençlik Hareketi Kefaya Müslüman Kardeşler Shayfeencom Değişim için Ulusal Dernek Ulusal Demokrat Parti Devrimci Sosyalistler Üçüncü Meydan Moritanya: 25 Şubat Hareketi Suriye: Arap Sosyalist Baas Partisi Bölgesel Komutanlık Ulusal Komutanlık Suriye Devrimci ve Muhalefet Güçleri Ulusal Koalisyonu Özgür Suriye Ordusu Suriye Devrimi Genel Komisyonu Suriye Ulusal Konseyi Demokratik Değişim için Ulusal Koordinasyon Komitesi Hizb ut-Tahrir Suudi Arabistan: Kadın sürücü hareketi CDHRAP Toplum için Gelişim ve Değişim Tunus: Anayasal Demokratik Canlanış Yemen: Yemen Kabileler İttifakı El-Islah Haşid Hutis Genel Halk Kongresi Hiraak
Önemli insanlar	Arap Baharı'nda kadın Bahreyn: Hamed bin İsa Al Halife Hasan Muşaima Ali Salman Ali Cevad el-Şeyh Birleşik Arap Emirlikleri: Halife bin Zayed El Nahyan Muhammed bin Raşid Al Mektum BAE Beşlisi Cezayir: Abdülaziz Buteflika Ahmed Uyahya Fas: VI. Muhammed Abbas el-Fasi Libya: Muammer Kaddafi Seyfülislam Kaddafi Mustafa Abdül Celil Mahmud Cibril Muhammed el Nabus Mısır: Hüsnü Mübarek Ömer Süleyman Muhammed Hüseyin Tantavi Ahmed Nazif Ahmed Şefik Vail Guneym Kemal Ganzuri Halid Muhammed Said Gihan İbrahim İsam Şeref Muhammed el-Baradey Muhammed Mursi Hişam Kandil Besim Yusuf Adli Mansur Moritanya: Muhammed Veled Abdülaziz Mulay Veled Muhammed el-Ağtaf Sudan: Ömer el-Beşir Hasan el Turabi Suudi Arabistan: Abdullah bin Abdülaziz Âl-i Suud Halid el Cuhani Manal el Şerif Suriye: Beşşar Esad Muhammed Naci el-Utri Adil Sefer Riyad Ferid Hicab Vail Nadir el-Halki Mahir Esad Burhan Galyun Muaz el-Hatib Hamza Ali el Hatip Tunus: Zeynel Abidin Bin Ali Muhammed Gannuşi Munsif Merzuki Fuad Mebazaa El-Beci Kaid es-Sibsi Hammadi Cibali Muhammed Buazizi Şükrü Beleyid Ürdün: II. Abdullah Maruf el-Bahit Samir Rifai Yemen: Ali Abdullah Salih Abdurabbu Mansur el-Hadi Tevekkül Karman Abdül Mecid el Zindani Ali Muhsin al Ahmar Sadık el Ahmar
Etki	İşgal hareketi ABD Arnavutluk Azerbaycan 2011 2013 Beyaz Rusya Birleşik Krallık Burkina Faso Çin Ermenistan 2011 Gürcistan 2011 2012 Hindistan 2011 2012 Iran Irak Kürdistanı İsrail İspanya Maldivler Mali Meksika 2011 2012 Portekiz Rusya Türkiye 2011-12 2013 Yunanistan
BM Kararları	65/265 1970 1973 2009 2014 2016 2042 2043 2056 2059
Uluslararası tepkiler	Bahreyn Libya iç savaş askerî müdahale Muammer Kaddafi'nin ölümü Mısır Suriye Tunus Yemen
Yurtiçi tepkiler	Libya yurtiçi tepkiler devlet tepkisi Mısır Suriye
Ülkelerine göre kronolojiler	Bahreyn Libya Mısır Suriye Suudi Arabistan Yemen
Kategori · Commons · Wikiquotes

g t d 1991'den beri yaşanmış darbeler, kendi kendine darbeler ve darbe girişimleri
Darbeler ve darbe girişimleri listesi ülkesine göre 2010'dan beri
1990'lar	Mali (1991)^c Lesotho (1991)^c Tayland (1991)^c Sovyetler Birliği (1991) Haiti (1991)^c Gürcistan (1991–1992)^c Venezuela (1992) Peru (1992)^‡^c Sierra Leone (1992)^c Cezayir (1992) Guatemala (1993)^‡ Azerbaycan (1993)^c Rusya (1993)^‡^c Libya (1993) Burundi (1993) Nijeria (1993)^c Gambiya (1994)^c Lesotho (1994)^‡ Azerbaycan (1995) Katar (1995)^c São Tomé ve Príncipe (1995) Irak (1996) Burundi (1996)^c Nijer (1996)^c Katar (1996) Kamboçya (1997)^c Türkiye (1997)^c Zambiya (1997) Lesotho (1998) Kongo Cumhuriyeti (1998) Nijer (1999)^c Pakistan (1999)^c Fildişi Sahili (1999)^c
2000'ler	Fiji (2000)^c Ecuador (2000)^c Burundi (2001) Orta Afrika Cumhuriyeti (2001) Venezuela (2002) Orta Afrika Cumhuriyeti (2003) Moritanya (2003) Filipinler (2003) Gine-Bissau (2003) São Tomé ve Príncipe (2003) Çad (2004) Haiti (2004)^c Ekvador Ginesi (2004) Moritanya (2005)^c Filipinler (2006) Çad (2006) Tayland (2006)^c Madagaskar (2006) Fiji (2006)^c Laos (2007) Filipinler (2007) Türkiye (2007) Doğu Timor (2008) Moritanya (2008)^c Gine (2008)^c Madagaskar (2009)^c Honduras (2009)^c
2010'lar	Nijer (2010)^c Guinea-Bissau (2010)^c Ekvador (2010) Madagaskar (2010) Demokratik Kongo Cumhuriyeti (2011) Bangladeş (2011) Papua Yeni Gine (2012) Mali (2012)^c Malavi (2012) Gine-Bissau (2012)^c Fildişi Sahili (2012) Sudan (2012) Orta Afrika Cumhuriyeti (2012–13) Benin (2013) Libya (Nisan 2013) Komorlar (2013) Çad (2013) Mısır (2013)^c Libya (Ekim 2013) Güney Sudan (2013) Libya (2014) Tayland (2014)^c Lesotho (2014) Gambiya (2014) Yemen (2014–15)^c Sri Lanka (2015) Burundi (2015) Burkina Faso (2015) Türkiye (2016) Burkina Faso (2016) Karadağ (2016) Libya (2016) Gambia (2016–2017)^‡ Zimbabve (2017)^c Ekvador Ginesi (2017) Yemen (2018)^c Sri Lanka (2018)^‡ Gabon (2019) Sudan (2019)^c Etiyopya (2019)
2020'ler	Mali (2020)^c Orta Afrika Cumhuriyeti (2021) Myanmar (2021)^c Ermenistan (2021) Nijer (2021) Çad (2021^c Mali (2021)^c Tunus (2021)^‡ Gine (2021)^c Sudan (Eylül 2021) Sudan (Ekim 2021)^c Burkina Faso (Ocak 2022)^c Burkina Faso (Eylül 2022)^c Gine-Bissau (2022) São Tomé ve Príncipe (2022) Peru (2022)^‡ Gambiya (2022) Sudan (2023) Nijer (2023)^c Gabon (2023)^c Burkina Faso (2023) Sierra Leone (2023) Gine-Bissau (2023) Kongo Demokratik Cumhuriyeti (2024) Bolivya (2024) Güney Kore (2024)^‡ Benin (2025)
^c Başarılı darbe · ^‡ Kendi kendine darbe · Darbe girişimleri için herhangi bir işaret kullanılmamıştır