Atatürk Devrimleri

1930'da Kanada'da yayımlanmış bir karikatür: Québec'te bir kadın, Türk kadınlarının oy hakkına sahip olduğunu öğrenir. Québecli kadınlar 25 Nisan 1940'ta oy kullanma hakkını kazandı.

Atatürk Devrimleri'ni betimleyen bir resim. Sağdan sola doğru: Yunan işgaline karşı zafer; fesin terki; tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması; yeni Türk alfabesinin kabulü; Türk Kanunu Medenisi'nin kabulü.

Atatürk Devrimleri ya da Atatürk İnkılâpları (Atatürk Reformları, Kemalist Devrim, Türk Devrimi, Cumhuriyet Devrimi vb. adlarla da anılır), I. Dünya Savaşı'ndan sonra çokuluslu Osmanlı Devleti'nin Türk laik ulus devletine dönüşmesiyle sonuçlanan, Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu ve ilk cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk'ün kişiliği, önerileri, girişimleri ile gerçekleştirilmiş toplumsal, kültürel, yasal ve iktisadi bir dizi düzenlemenin genel adıdır.

Kimi kaynaklara göre devrimler, 1919'da ülkenin İtilaf Devletleri'ne teslim olmasından sonra Anadolu'daki direniş hareketinin Mustafa Kemal tarafından örgütlenmesiyle başlamıştır. Kimileri ise millî bir meclisin toplanıp vergi ve vatana ihanete ilişkin kanunlar yayımlaması, sonrasında ise anayasal nitelikte Teşkîlât-ı Esâsiye'yi yayımlamasını devrimlerin başlangıcı kabul eder.

I. Dünya Savaşı'nın ertesinde ülkenin işgaline karşı direnmekle sınırlı bir kitle hareketi dışında eski rejimin yıkımını tetikleyen herhangi bir başkaldırı ya da kitle hareketi mevcut değildi. 1923'e kadar eski rejimin içerisindeki bir grup, ikinci bir iktidar merkezi yaratıp toplumsal dokuyu yavaş yavaş değiştirerek iktidara yerleşmiştir ve bundan ötürü 1919-1923 arası dönem "pasif devrim" olarak adlandırılır. İktidarın ele geçirilip geleneksel aristokrasinin ortadan kaldırılmasıyla merkezi millî devlet güçlendirilmiş; daha sonra sanayi başlatılmıştır.

Atatürk Devrimleri'nin tarihsel bir süreç olarak, Osmanlı Devleti'nde 1839 yılında başlayıp 1876'da Birinci Meşrutiyet'in ilanı ile son bulan Tanzimat Dönemi'ndeki yenilik ve modernleşme hareketlerinin devamı olduğu görüşü yaygındır. Ancak Mustafa Kemal Atatürk, meşrutiyet aydınlarının hedefleriyle yetinmemiş; modernistlerin önerdiği Latin harflerine geçiş, Batı'dan yurttaşlık yasası alınması, medreselerin ve tekkelerin kapatılması önerilerinin ötesine geçerek cumhuriyetin ilanı, hilafetin kaldırılması, laiklik ve kadınlara siyasal haklar tanınması devrimlerini de hayata geçirmiştir.

Atatürk rehberliğinde gerçekleştirilen birtakım devrimler, Müslüman toplumlardaki muhafazakâr ve İslamcı çevrelerce eleştirildi ve din karşıtı uygulamalar olmakla suçlandı. Pakistan'ın ilk dışişleri bakanı Muhammed Zafirullah Han, 1951'de Pakistan başbakanının talimatı üzerine Türkiye'ye resmî bir ziyarette bulundu. Kendisi anılarında Atatürk sonrası Türkiye'yi şöyle anlatmaktadır: "Atatürk devriminden sonra, İslam ülkelerinin genel kanısı, Türkiye'de dini değerlere saygısızlık ediliyor şeklindeydi. Ama benim gördüklerim bunun tam tersiydi ve söylentilerin sadece bir itham olduğunu gördüm."

Amacı

Atatürk 30 Ağustos 1925 tarihli Kastamonu konuşmasında devrimlerin amacını; "Türk milletinin son asırlarda geri kalmasına neden olan bütün kurumları kaldırarak yerine milletin karakterine, şartlara ve çağın gereklerine uygun ve ilerlemeyi sağlayacak yeni kurumlar kurmak ve Türkiye'yi çağdaş medeniyetler seviyesine çıkartmaktır." şeklinde ifade etmiştir.

Atatürk'ün yaptığı devrimlerle bugünkü çağdaş Türk toplum düzeni oluşmuş oldu. Çağdaş devlet düzeninde temel alınan esaslar çağın ilerleyen devletlerindeki ilerlemeyi sağlayan sistemleri bir devrimle uygulayarak çağdaş uygarlık seviyesinin üstüne çıkmaktır.

Sosyal politika reformları ve ekonomik ilerleme

Atatürk, Türk tarımında ve ekolojik kalkınmasında dönüşüm yaratmıştır. Atatürk rejimi dört milyon ağaç dikmiş, Türk tarım mekanizmasını modernize etmiş, sel kontrolleri uygulamış, ziraat bankaları gibi kırsal kurumlarla kırsal alanlarda okullar açmış ve Osmanlı döneminden kalma köylüler üzerindeki ağır vergileri kaldıran toprak reformunu hayata geçirmiştir. Kendisi "Türk Tarımının Babası" olarak tanımlanmıştır.

Atatürk ağır sanayi üretiminin %150 oranında artmasıyla Türk ekonomisini büyük ölçüde canlandırmış ve kişi başına düşen GSYİH 1930'ların sonunda 800 dolardan yaklaşık 2000 dolara yükselerek Japonya ile aynı seviyeye gelmiştir.

Atatürk rejimi ayrıca, Türk işletmelerindeki işçilere önemli ücret artışları sağlayan ve çalışma koşullarını iyileştiren 3008 Sayılı İş Kanunu'nu da kabul etti (1936).

Tür ve tarihlere göre listesi

Atatürk'ün, tarımın modernize edilmesi sürecinde bir örnek olması için kurulan Ankara "Orman Çiftliği"ni ziyareti. (1929)

16 Ocak 1929 tarihli Milliyet gazetesinde Millet Mektepleri.

Devrim	Türü	Tarihi (Başlangıç)
Saltanatın kaldırılması	siyasi	1922-11-01
Ankara'nın başkent olması	siyasi	1923-10-13
Cumhuriyetin ilanı	siyasi	1923-10-29
Hilâfetin kaldırılması	siyasi	1924-03-03
Kadınlara seçme ve seçilme hakkının tanınması	siyasi	1930-04-03
Laikliğin Anayasa'ya girmesi	siyasi	1937-02-05
Şapka ve Kıyafet Devrimi (Şapka Kanunu)	toplumsal	1925-11-25
Tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması	toplumsal	1925-11-30
Uluslararası takvim ve saatin, yeni rakamların kabulü ve ölçülerde değişiklik	toplumsal	1925-12-26
Soyadı Kanunu	toplumsal	1934-06-21
Lâkap ve unvanların kaldırılması	toplumsal	1934-11-26
Mason localarının kapatılması	toplumsal	1935-10-14
Millet Mekteplerinin açılması	eğitim	1929-01-01
Öğretimin birleştirilmesi	eğitim	1924-03-03
Medreselerin kapatılması	eğitim	1924
Maarif Teşkilatı Hakkında Kanun	eğitim	1926
Harf Devrimi'ne ilişkin kanunun kabulü	eğitim	1928-11-01
Güzel sanatlarda yenilikler	eğitim	1928
Türk Tarih Kurumunun kurulması	eğitim	1931-04-12
Dil Devrimi'nin başlaması ve Türk Dil Kurumunun kurulması	eğitim	1932-07-12
Üniversite Reformu	eğitim	1933
İzmir İktisat Kongresi	ekonomi	1923-02-17
Aşar vergisinin kaldırılması	ekonomi	1925-02-17
Çiftçinin özendirilmesi	ekonomi	1925
Örnek çiftliklerin kurulması	ekonomi	1925-05-05
Tarım Kredi Kooperatiflerinin kurulması	ekonomi	1925
Kabotaj Kanunu	ekonomi	1926-07-01
Sanayi Teşvik Kanunu	ekonomi	1927-05-28
Toprak Reformu	ekonomi	1929
I. ve II. Kalkınma Planları	ekonomi	1933
Yüksek Ziraat Enstitüsünün kurulması	ekonomi	1933
Ticaret ve Sanayi Odalarının kurulması	ekonomi	1935
Şeriye ve Evkaf Vekâletinin kapatılması	hukuk	1924-04-08
Yeni Anayasa'nın kabulü	hukuk	1924-04-20
Mecellenin kaldırılması	hukuk	1926
Türk Kanunu Medenisi	hukuk	1926-10-04
Türk Ceza Kanunu	hukuk	1926

Devrimlere karşı hareketler

Mustafa Kemal Sivas'ta yeni alfabeyi öğretiyor.

Said Nursi, Risale-i Nur'un arş-ı âzamdan indirilerek kendine yazdırılan ve mehdiliği temsil eden Kur'an hakikatleri olduğu, kendinin ahir zamanda iman kurtarma misyonu ile yüklendiği ve kendinin sadece bir elçi olduğu inancıyla hareket etmekteydi. Bu kapsamda mücadele alanı olarak kendine imansızlığın en büyük kaynağı olarak gördüğü ve ahir zamanın büyük deccali olarak adlandırdığı bolşeviklik ve İslam deccali veya süfyani olarak nitelendirdiği Mustafa Kemal ve Cumhuriyet Devrimleri'ni seçti. Cumhuriyete taraf olmakla birlikte, şeriatı yürürlükten kaldıran laikliğe şiddetle karşıdır ve şapka giyilmesini de küfür işareti olarak görür. Said Nursi devrimlere karşı olmakla birlikte cumhuriyet yönetimine silahlı karşı durma eylemlerine taraf olmamıştır.

İskilipli Mehmet Âtıf; Şapka Devrimi'nden önce yazdığı devrim karşıtı kitaptan dolayı İstiklâl mahkemelerinde yargılanıp beraat etti. Ancak Tealî-i İslâm Cemiyeti adına Kuvâ-yi Milliyeciler aleyhine verilen vatana ihanet ve idam fetvası ve Şapka Kanunu yayınlandıktan sonra da yazdığı kitabın gizlice dağıtılmaya devam etmesi nedeniyle idam cezasına çarptırıldı ve infaz edildi. Bildiri isimsiz ve imzasız olarak Yunan uçakları tarafından Anadolu topraklarına atılarak dağıtılmıştır.

Dış bağlantılar

• Pertev Boratav, Halk Geleneğinde Atatürk ve Atatürk Devrimleri
• Hakan Özçelik, 1938-1960 Yılları Arasında Atatürk Devrimlerine Karşı Faaliyetler
• Mehmet Temel, Atatürk Devrimlerinin Çin Aydınlarınca Algılanışı ve XX. Yüzyılın İlk Yarısındaki Türkiye-Çin İlişkilerine Yansıması 11 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.