Kadıkalesi
Grekçe: Ἄνναια veya Ἀναία | |||||||||||||||
  Kadıkalesi Türkiye haritasındaki konumu. | |||||||||||||||
| Diğer adı | Kadıkalesi | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Konum | Kuşadası, Aydın, Türkiye | ||||||||||||||
| Bölge | İyonya, Karya | ||||||||||||||
| Tür | Yerleşim yeri | ||||||||||||||
| Sit ayrıntıları | |||||||||||||||
Kadıkalesi
 | |||||||||||||||
Annaea, Anaia, Annaia veya Anaea (Grekçe: Ἄνναια veya Ἀναία)[1], antik İyonya'da bir yerleşimdir. Günümüzdeki yeri, Aydın ilinin Kuşadası ilçesinde bulunan Kadıkalesi'dir.[2][3]
'Kadıkalesi (Anaia), Aydın'ın Kuşadası ilçesinde bulunan bir Orta Çağ kalesidir. Kuşadası merkezine 8 km uzaklıkta yer alan kale, Kuşadası Körfezi'nin güneyindeki Orta Çağ limanlarından biri olan 'Anaia'yı korumak için yapıldığı düşünülmektedir.
2001 yılından itibaren Ege Üniversitesi ve Kuşadası Belediyesi işbirliği ile Kadıkalesi'nde kazılar devam etmektedir. Kazılar sonucu Bizans dönemine ait yeşil ve sarı renkli seramik parçaları ve çeşitli arkeolojik dönemlere ait seramik parçaları günışığına çıkarıldı. Dünyada sadece 3 tane olduğu bilinen Hititlerin Fırtına Tanrısı Teşup'un heykelinin dördüncüsü de bu kazılar sonucu bulunarak Aydın Arkeoloji Müzesi'nde korumaya alındı.[4]
Konumu
[değiştir | kaynağı değiştir]Bizanslı Stefanos, kenti Samos'un karşısında, Karya'da konumlandırır.[1] Coğrafyacı Pausanias da kentin Samos'un karşısındaki ana karada olduğunu belirtir ve Efesli Androklos tarafından yerinden edildikten sonra o adanın halkı tarafından tahkim edildiğini söyler. Anaea'da on yıl boyunca kuvvet topladıktan sonra, Samoslular karşıya bir güç gönderirler ve Samos'u geri alırlar.[5] Eforos, adının oraya gömülen bir Amazon olan Anaea'dan geldiğini söyler. Anaea, Samos'un karşısında ise, İyonya'da topraklarındadır (bölge Roma dönemine kadar, Lidya'dır). Thucydides, onun kıyıda veya yakınında ve Maeander vadisinde veya yakınında olduğunu ve Samos'u rahatsız edecek kadar Samos'a yakın bir deniz üssü olduğunu öne sürer.[6] Peloponnes Savaşları sırasında bazı Samoslu sürgünler orada yaşıyordu.[7]
Daha sonra bir piskoposluk merkezi olan kent günümüzde bir ünvan piskoposluğudur (bkz. Anaea (Asya)).
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Kadıkalesi'ndeki ilk yerleşimlerin Son Kalkolitik Çağ'a (MÖ 4000-3000) kadar uzandığı kazılarda bulunan çanak çömlek buluntularından anlaşılmaktadır. Bölgenin tatlı su kaynakları ve denizden elde edilebilecek besin kaynakları nedeniyle tercih edildiği düşünülmektedir.
MÖ 2. binyılda, Hitit-Miken ilişkileri döneminde[8] önemli bir merkez olan Anaia'da bulunan bronz Hitit heykelciği, bu döneme ışık tutmaktadır. MÖ 1050'den itibaren başlayan Hellen kolonizasyonu döneminde ise Protogeometrik çanak çömlek yoğunluğu dikkat çekicidir.
Kadıkalesi'nde Geometrik, Oryantalizan, Arkaik, Klasik, Helenistik, Roma ve Erken Bizans dönemlerine ait buluntular da mevcuttur. Bu buluntular, bölgenin tarih boyunca sürekli yerleşim gördüğünü göstermektedir.[9]
Orta Çağ
[değiştir | kaynağı değiştir]Kadıkalesi'nin ilk Orta Çağ surlarının, 12. yüzyılda Batı Anadolu'ya Türk akınları sırasında Komnenoslar döneminde inşa edildiği düşünülmektedir. Daha sonra Laskarisler döneminde (1204-1261) kale surları ve burçlar yeniden inşa edilmiştir. Bu dönemde antik yapılardan devşirilen taşlar kullanılmıştır.
Kale içindeki anıtsal kilise, 5. veya 6. yüzyıldan kalma olsa da, 13. yüzyılda Laskarislerin Anaia başpiskoposluğunun merkezi olmuştur. Kalede bulunan yoğun kazı buluntuları, 13 - 14. yüzyıllarda Akdeniz'de önemli bir ticaret merkezi olduğunu göstermektedir.
1261 yılında Bizans ile Cenevizliler arasında yapılan bir antlaşma gereği, Anaia Latinlere imtiyazların tanındığı Batı Anadolu limanları arasında yer almıştır. Kazılarda bulunan Latin sikke ve mühürleri bu durumu kanıtlamaktadır. Kadıkalesi'nde Bizanslı çömlekçilerin Latin patronlar için ürettiklerini düşündüğümüz kaplara ait parçalar, Orta Çağ Akdeniz dünyasındaki ticari ilişkilerin varlığını göstermektedir. Aynı zamanda Doğu Akdeniz İslam topraklarından gelmiş ithal seramik parçaları da bulunmaktadır.
Bizans tarihçisi Nikiforos Grigoras'a göre 1298 yılında Anaia Türklerin eline geçmiştir. Ancak 1304'te Bizans'ın Türklere karşı yardım istediği Katalan Bölüğü buradan gemilere binerek ayrılmıştır. 13. yüzyılın sonlarından itibaren İtalyan Noter kayıtlarında yer alan belgelerde Venedikli tüccarların şikayetleri, Bizanslı, Cenevizli ve Türk korsanlardan oluşan kozmopolit bir nüfusun varlığını ortaya koymaktadır. Bu nedenle Bizans tarih araştırmacıları, Anaia halkının bu yıllarda iç kesimlere göçtüğünü düşünmektedir. Günümüzde Kadıkalesi'ne yakın olan Soğucak köyünün Osmanlı tarihindeki Anya adı, Kadıkalesi'nin son Bizanslı sakinlerinin izlerini taşımaktadır.[9]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Bizanslı Stefanos. Ethnica. Vol. s.v.
- ^ Richard Talbert, ed. (2000). Barrington Atlas of the Greek and Roman World. Princeton University Press. s. 61, ISBN 978-0-691-03169-9.
- ^ Lund Üniversitesi. Digital Atlas of the Roman Empire 28 Ocak 2025 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ "Kadıkalesi". Kuşadası Yerel Tarih, 2. Nisan 2003. s. 4.
- ^ Pausanias, Description of Greece: 7.4.3
- ^ Thucydides. Peloponez Savaşı Tarihi. Cilt. 3.19, 32, 4.75, 8.19.
- ^ Thucydides. Peloponez Savaşı Tarihi. Cilt. 4.75
- ^ "Hititler, Mikenler ve Batı Anadolu'daki Kültür Etkileşimleri" (PDF). Barış Gür. Dokuz Eylül Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 1 Sayı: 2, 2012. 2012. 16 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)29 Ocak 2025.
- ^ a b "T.C. KUŞADASI KAYMAKAMLIĞI - Kadı Kalesi". www.kusadasi.gov.tr. 28 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2025.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
OpenStreetMap'te Kadıkalesi ile ilgili coğrafi veriler
 | Arkeoloji ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |