Mastaura
Yunanca: Μάσταυρα | |||||||||||
 Mastaura antik kentinde Roma Hamamı kalıntıları | |||||||||||
  Mastaura Türkiye haritasındaki konumu. | |||||||||||
| Konum | Bozyurt, Nazilli, Aydın, Türkiye | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bölge | Karya, Lidya | ||||||||||
| Koordinatlar | 37°57′21″K 28°20′25″D / 37.95583°K 28.34028°D | ||||||||||
| Tür | Yerleşim yeri | ||||||||||
| Sit ayrıntıları | |||||||||||
| Durum | Kazı çalışmaları yapılmaktadır | ||||||||||
| Kamusal erişim | Açık | ||||||||||
Mastaura 
 | |||||||||||
Mastaura (Grekçe: Μάσταυρα), Karya ve Lidya bölgelerinin kesiştiği bir noktada olduğundan iki bölgenin de kültürel izlerini taşıyan bir antik kent. Aynı ismi taşıyan Mastaura (Likya) ile karıştırılmamalıdır.
Antik yerleşkenin bulunduğu bölgede günümüzde Aydın ilinin Nazilli ilçesinde yer alan Bozyurt köyü yer almaktadır.[1] Kentte yer alan kalıntılar Bozyurt köyünün değişik bölgelerine dağılmış halde bulunmaktadır.[2]
Mastaura Antik Kenti'nde 2020 ve 2021 yıllarında Aydın Adnan Menderes Üniversitesi tarafından arkeolojik yüzey araştırması ile birlikte çevre düzenleme çalışmaları yapılmıştır.[3] Kalıntılar zeytin, incir ve üzüm bahçeleri gibi tarım arazilerinin içerisinde yer alır.[4] Kemerli yapılar, antik tiyatro basamakları ve nekropol kalıntıları ilk dikkati çeken alanlardır.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Mastaura Antik Kenti, Nazilli ilçesi Bozyurt Köyü sınırlan içinde Menderes Nehri'nin kuzeyinde ve Nysa Antik kentinin yaklaşık 18 km doğusunda bulunmaktadır. Kent, Bozyurt Köyü'nün 1 km kuzeyinde, doğu ve batısı yüksek tepelerle çevrili, ortasından Mastaura (Krizoroas) deresinin geçtiği dar vadinin kuzeyinde yer alan küçük bir antik yerleşmedir. Bu dere Hellen dilinde "Altın Kılıçlı Dere" anlamına gelmekteydi. Mastaura Luwi dilinde "Ana Tanrıçanın Ulu Akarsuyu" anlamına gelmektedir. Açık biçimi M(a)asta-ura'dır. Buradaki Ma: Luwi/Pelasgos dilinde "ana" anlamına gelmektedir ve AMA sözcüğünün baştaki A harfi olmadan kullanılan bir biçimidir.
Bu sözcük ana tanrıçayı betimler ve Anadolu'da birçok tarihsel ad içinde bulunur. AMA sözcüğü Luwi dilinde anni, Hitit dilinde anna ile aynı karşılığa sahiptir ve günümüz Anadolu'sunda bu sözcük anne ya da ana biçiminde karşımıza çıkmaktadır. Luwi dilinde asta ya da diğer kullanım biçimleri olan astra, ista, istra sözcükleri "akıntı" anlamına gelmektedir. Bu sözcükler burada bir dere, çay ya da ırmağın olduğunu belirtmektedir. Ura sözcüğü ise Luwi dilinde büyük, ulu, yüce anlamını taşımaktadır. Bu sözcük adlarının önüne ve arkasına gelerek kullanılmaktadır. Böylece Mastaura sözcüğünün Luwi /Pelasgos dilinde olduğu, buranın ilk yerli halkının da öncelikle bunlar olması gerektiği düşünülebilir.
Bu olgu kentin oldukça eski bir tarihe sahip olabileceğine işaret etmektedir. Bazı kaynaklar, kasabanın başlangıçta, Kroisos'un (MÖ 585-546) Karya'yı kısa bir süreliğine dahil ettiği Lidya Krallığı'na ait olduğundan bahseder.[5] Lidya'daki ilk çağ kenti Mastaura Plinius 'ta, Hierokles'te ve Bizanslı Stephanos'ta anılmaktadır.[6]
Plinius, kendi döneminde (MS 1. yüzyıl), kasabadan eyalet başkenti Efes'e bağlı ve dolayısıyla Roma İmparatorluğu altında Karya'yı da içeren Roma'nın Asya eyaletine ait olarak bahseder.[7]
Günümüzde görülebileceği gibi Mastaura kalıntıları bir akarsuyun yanında bulunmaktadır. Strabon, Nazilli ilçesinin 6 km kadar güneyinde Büyük Menderes Nehri'nin sol yakasında bulunan Orthosia ile birlikte Mastaura'dan da söz etmektedir. Hıristiyanlık döneminde piskoposluk merkezi olan kent Ephesos ve Khalkedon konsillerine katılmıştır.
Kentteki Araştırmalar
[değiştir | kaynağı değiştir]İngiliz gezgin William John Hamilton 1836'da Nazilli'ye gelmiş ve Mastaura'yı gezmiştir.[8] Bir Amphitiyatro ile ilgili ilk bilgileri Hamilton aktarmıştır. Daha sonra araştırmacı gezgin Texier de Hamilton'a atıfta bulunarak böyle bir yapının varlığına dair bilgiler vermiştir. 1907-1909 yıllarında, Nysa'da (Sultanhisar) kazı ve araştırmalar yapan Walther von Diest de hazırladığı kitapta Nysa'nın komşusu Mastaura hakkında bilgiler vermiş, kentin topografik yapısını gösteren bir plan çizmiştir. 1921 yılında Yunan işgali sırasında araştırmalar yapan Konstantinos Kourouniotis de Mastaura'da incelemelerde bulunmuştur. Kourouniotis, amphitiyatro yapısını ilk kez fotoğraflayıp belgeleyen kişidir.[9]
Yapılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kentte görülebilen yapı kalıntılarından tiyatro şehrin kuzeybatısında yer alır. İki kademeli kemerli teras ile oluşturulmuş sahne binası kısmen korunmuştur. Tiyatronun orkestra kısmı zeytin ağaçlarıyla kaplıdır. Kavea kısmı tamamen tahrip olmuştur. Ayrıca kentte birçok yapı kalıntısı bulunmaktadır.
Ören yerinin güneydoğusunda kentin nekropolü (mezarlık) yer almaktadır. Çok tahrip olmuş mezar yapılan tamamen orman ve çalılıklarla kaplanmıştır. Bu kent Ephesos'u (Efes) Celenaea'ya bağlayan ticaret yolu üzerinde olup, sikke basma ayrıcalığına sahipti. Ancak kent depremler ve veba salgını nedeniyle harap olmuş ve terkedilmiştir.[10]
Türk arkeolog Sedat Akkurnaz, William John Hamilton'ın kitabından yola çıkarak, 2020 Ağustos'unda otlarla kaplı bu alanda kazı çalışmalarına başladı ve 2021 yılındaki arkeolojik kazılarında sağlamlaştırmayı başardığı bir amfitiyatro kalıntısını ortaya çıkardı. Yapının 3. yüzyılın başlarında inşa edildiği belirlendi. Yaklaşık 100 metre uzunluğunda ve 30 metre genişliğinde bir ana eksen çapına ve 15 metre yüksekliğinde duvarlara sahip olan amfitiyatronun, 15.000 ila 20.000 seyirci kapasitesine sahip olduğu tahmin edilmektedir.[11]
Piskoposluk
[değiştir | kaynağı değiştir]Fransız tarihçi ve ilahiyatçı Michel Le Quien (1661-1733) şehrin bilinen dört piskoposunu listeler. Theodosius hem 431'deki Efes Konsili'ne hem de 449'daki İkinci Efes Konsili'ne katıldı. Yerine geçen Sabatius, 451'deki Kalkedon Konsili'nde kendisini temsil etmesi için Pitanae Piskoposu Hesperius'tan rica etti. Theodorus 680'deki Üçüncü Konstantinopolis Konsili'ne katıldı. Constantinus 787'deki İkinci İznik Konsili'nin rahiplerinden biriydi.[12] Bu dörtlüye, Fotian'ın Konstantinopolis Konsili'nde (879) bulunan Baanes adlı bir kişi eklenebilir, ancak Asya'daki Mastaura'nın mı yoksa Likya'daki Mastaura'nın mı piskoposu olduğu net değildir.[13]
Artık bir yerleşim piskoposluğu olmayan Asya'daki Mastaura, Katolik Kilisesi tarafından 1933 yılından itibaren itibari (titular) bir yer olarak listelenmiştir.[14]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Richard Talbert, ed. (2000). Barrington Atlas of the Greek and Roman World. Princeton University Press. p. 61, and directory notes accompanying.
- ^ "Turkish Ministry of Culture and Tourism, "Mastaura"". 23 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020.
- ^ Akkurnaz, Sedat (22 Aralık 2022). "Mastaura Antik Kenti'nde Yapılan Arkeolojik Çalışmalar". Lycus Dergisi. doi:10.54577/lycus.1212522. ISSN 2717-8471.
- ^ "Mastaura". aydin.ktb.gov.tr. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Nisbet, Gideon (2003). Greek Epigram in the Roman Empire: Martial's Forgotten Rivals (İngilizce). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-926337-0.
- ^ "Dictionary of Greek and Roman Geography (1854), MASTAURA". www.perseus.tufts.edu. Erişim tarihi: 8 Eylül 2025.
- ^ "Pliny the Elder, The Natural History, BOOK V. AN ACCOUNT OF COUNTRIES, NATIONS, SEAS, TOWNS, HAVENS, MOUNTAINS, RIVERS, DISTANCES, AND PEOPLES WHO NOW EXIST OR FORMERLY EXISTED., CHAP. 31.—IONIA". www.perseus.tufts.edu. Erişim tarihi: 8 Eylül 2025.
- ^ Hamilton, William J. (1842). Researches In Asia Minor Pontus And Armenia Vol.2.
- ^ "Roma'dan Aydın'a uzanan tarih: Mastaura Amphitiyatrosu". Milliyet. 23 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2023.
- ^ "Nazilli Ziraat Odası". nazilli.ziraatodasi.org.tr. 28 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023.
- ^ Akkurnaz, Sedat (29 Aralık 2022). "Mastaura Antik Kenti'nde Yapılan Arkeolojik Çalışmalar". Lycus Dergisi (6): 99-125. doi:10.54577/lycus.1212522. ISSN 2717-8471. 12 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi12 Ocak 2025.
- ^ Le Quien, Michel (1740). "Oriens Christianus, in quatuor Patriarchatus digestus: quo exhibentur ecclesiæ, patriarchæ, cæterique præsules totius Orientis. Tomus primus: tres magnas complectens diœceses Ponti, Asiæ & Thraciæ, Patriarchatui Constantinopolitano subjectas". search.worldcat.org (Latince). Paris: Ex Typographia Regia. ss. 703-704. OCLC 955922585. 25 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2025.
- ^ Culerrier, Pascal (1987). "Les évêchés suffragants d'Éphèse aux 5e-13e siècles". Revue des études byzantines. 45 (1): 139-164. doi:10.3406/rebyz.1987.2207. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi13 Ocak 2025.
- ^ Annuario Pontificio 2013 (Libreria Editrice Vaticana 2013 978-88-209-9070-1), p. 925
| Otorite kontrolü |
|
|---|
 | Arkeoloji ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |