Alabanda (antik kent)

Alabanda
*Khrysor Antiokyası*
Grekçe: Ἀλάβανδα
	Alabanda antik yerleşim
	Alabanda Türkiye haritasındaki konumu.
Konum	Doğanyurt, Çine, Aydın,; Türkiye
Bölge	Karya
Koordinatlar	37°35′30″K 27°59′8″D / 37.59167°K 27.98556°D
Tür	Yerleşim yeri
Tarihçe
Kuruluş	MÖ 4. yüzyıl
Kültür(ler)	Helenistik Dönem, Roma Dönemi
Sit ayrıntıları
Buluntu(lar)	Kent surları, bouleterion, agora, tiyatro, Roma hamamları, Zeus Khrysaoris tapınağı, anıt mezarlar
Kazı tarihleri	1905 - 1999
Durum	Restore
bağlılığı	Aydın Müze Müdürlüğü
ülkesi	Türkiye
içinde bulunduğu idari birim	Doğanyurt, Aydın, Çine
zaman dilimi	UTC+03.00
içinde/üzerinde bulunduğu fiziksel yer	Ege Bölgesi
konum koordinatları	37°35′30″K 27°59′8″D
korunmuşluk durumu	korunmuş

Alabanda'un Türkiye'deki konumu

Alabanda (Grekçe: Ἀλάβανδα) veya Khrysor Antiokyası, Aydın ilinin Çine ilçesine 9 km uzaklıktaki Doğanyurt köyünde bulunan bir antik Karya kentidir.

Şehir, iki yükseltinin arasındaki eyer şeklindeki alanda konumlanmıştır. Bölge, koyu renkli mermeri ve garnete benzeyen değerli taşlarıyla tanınmaktadır. Bizanslı Stephanus, Karya'da Alabanda (Alabandeus) adında iki şehir olduğunu iddia etmektedir, ancak başka hiçbir antik kaynak bu bilgiyi doğrulamamaktadır.

Tarihi

Efsaneye göre, şehir Karyalı kahraman Alabandus tarafından kurulmuştur. Karya dilinde, isim at anlamına gelen ala ve zafer anlamına gelen banda kelimelerinin birleşiminden oluşmaktadır. Herodotos bir keresinde Alabanda'nın Karya yerine Frigya'da olduğundan bahseder, ancak aslında aynı şehirden söz edilmektedir.^[1] Pers asilzadesi Bubares'in oğlu ve Makedonya Kralı I. Amyntas'ın torunu olan Amyntas, şehrin kontrolünü Kral I. Serhas'dan (MÖ 486-465 arası hüküm sürdü) almıştır.^[2]^[3]

Erken Selevkos döneminde, şehir Khrysaor Birliği'nin bir parçasıydı. Bu birlik, ekonomik ve savunma bağlarıyla ve belki de etnik bağlarla birbirine bağlı yakın şehirlerin oluşturduğu gevşek bir federasyondu. Şehir, kentin barışını koruyan Selevkos kralı III. Antiochus onuruna Khrysor Antiochia'sı olarak yeniden adlandırıldı. MÖ 201'de V. Philip tarafından ele geçirildi. MÖ 190'daki Magnesia Savaşı'nda Selevkoslar'ın yenilgisinden sonra isim tekrar Alabanda'ya döndü. Kısa süre sonra Romalılar şehri işgal etti.

Cicero'ya göre, Yunanistan'da birçok tanrılaştırılmış insan vardı ve Alabanda'da Alabandus'a tapınılıyordu.^[4]

MÖ 70'te Roma'nın Anadolu'yu tamamen kontrol altına almasıyla birlikte, Alabanda şehri, Asya eyaletinin 21. kenti olarak Roma yönetimine girdi. Daha sonra, MÖ 48'de Marcus Antonius tarafından Ephesus'un eyalet başkenti yapılması üzerine, Alabanda bölgesel bir merkez haline geldi. Miletos, Priene, Tralleis ve Nysa gibi önemli şehirler, bu dönemde Alabanda'ya bağlandı.^[5]

MÖ 40'ta, isyancı Quintus Labienus bir Part ordusu ile şehri ele geçirdi. Labienus'un garnizonu şehir sakinlerini katledildikten sonra, Part ordusu şehrin hazinelerini yağmaladı. Roma İmparatorluğu döneminde şehir bir conventus (yargı merkezi) haline geldi (Plinius, V, xxix, 105) ve Strabon, şehrin lüks yaşamı ve ahlaki çöküşü ile ünlü olduğunu bildirir. Şehir, MS 3. yüzyılın ortalarına kadar kendi parasını basmaya devam etti. Bizans İmparatorluğu döneminde şehir bir piskoposluk merkezi haline getirildi.

XI. yy.da Türk egemenliği altına giren kent daha sonra Haçlı seferleri ile yeniden el değiştirir.^[5]

Kilise tarihi

Alabanda'nın bazı piskoposlarının isimleri, kilise konsüllerine katılımları nedeniyle bilinmektedir. Örneğin, Theodoret 451'deki Kalkedon Konsili'nde, Constantine 692'deki Trullo Konsili'nde, bir başka Constantine 787'deki İkinci İznik Konsili'nde ve John 879'daki Fotius'un Konstantinopolis Konsili'nde yer almıştır. Ayrıca, bu piskoposluk merkezinin iki ortodoks olmayan piskoposunun isimleri de bilinmektedir: 518'de Monofizitizm nedeniyle görevden alınan Zeuxis ve yaklaşık 558'den 568'e kadar piskopos olan ve bir Yakubi olan Julian.^[6]^[7] Artık yerleşik bir piskoposluk merkezi olmayan Alabanda, bugün Katolik Kilisesi tarafından bir titular (unvan) piskoposluk olarak listelenmeye devam etmektedir.^[8]^[9]

Önemli kişiler

Aridolis, İkinci Pers istilası sırasında Alabanda tiranıydı
Amyntas, Alabanda'nın tiranı ve I. Amyntas'ın torunu
Alabandalı Leon (Λέων), Yunan hatip ve yazar^[10]
Alabandalı Apollonius, Yunan hatip
Alabandalı Menekles (Μενεκλῆς), bir Yunan hatibi, Hierokles'in kardeşi^[11]
Alabandalı Hierokles (Ἱεροκλῆς), bir Yunan hatibi, Menekles'in kardeşi^[11]
Apollonius Molon, Yunan hatip
Apaturius, bir Yunan sahne ressamı
Alabandalı Menedemos (Μενέδημος), Rafya Savaşı'na (217) katılan bir Yunan generali

Arkeolojik kazılar

Alabanda'nın kalıntıları Çine'nin 8 km batısında bulunmaktadır ve bir tiyatro ile diğer bazı binaların kalıntılarından oluşmaktadır, ancak kazılar çok az sayıda yazıt ortaya çıkarmıştır.

Alabanda da ilk defa 1905-1906 yıllarında Halil Edhem Bey tarafından kazılar yapılmıştır. Alabanda antik kentinin arkeoloji dünyasına ve turizme kazandırılması için 1999 yılından itibaren Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü'nün izinleri ile Aydın Müze Müdürlüğü başkanlığında kazılar yapılmaktadır.^[12] Günümüzde kazıları çoğunluğu Atatürk Üniversitesi'nden olan bir ekip tarafından yapılmaktadır.

Galeri

Dor Tapınağı Zeus Chrysaoreus, MÖ 3. yüzyılda inşa edilmiş
Dor Tapınağı Zeus Chrysaoreus
Zeus Chrysaoreus
Dor Zeus Chrysaoreus Tapınağı
Alabanda Tiyatrosu
Alabanda Tiyatrosu
Geç Helenitik Bouleulerion (konsil evi), binanın iç kısmı 36x36 metre ölçülerinde dikdörtgen planlıdır
Geç Helenitik Bouleulerion (konsil evi)
Alabanda - Sikke, Berlin
Madeni Para - Bronz, Alabanda
Tetradrahmi, gümüş, Alabanda

Kaynakça

^ "The Princeton Encyclopedia of Classical Sites, ALABANDA (Araphisar) Caria, Turkey". perseus.tufts.edu. 27 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024.
^ Alabanda (İngilizce), 3 Mayıs 2024, 7 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi17 Eylül 2024
^ Briant, Pierre; Daniels, Peter T.; Briant, Pierre (2002). From Cyrus to Alexander: a history of the Persian Empire. Winona Lake, Ind: Eisenbrauns. ISBN 978-1-57506-120-7.
^ Cicero (31 Ocak 2011). Vom Wesen der Götter / De natura deorum. Berlin, Boston: DE GRUYTER. ISBN 978-3-05-006172-6.
^ ^a ^b "Alabanda (Araphisar)". aydin.ktb.gov.tr. 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024.
^ Quien (O.P.), Michel Le (1740). Oriens christianus: in quatuor patriarchatus digestus : quo exhibentur ecclesiae, patriarchae caeterique praesules totius orientis (Latince). ex Typographia Regia.
^ Dictionnaire d'histoire et de géographie ecclésiastiques. Tome premier. fasc. 1-6, Aachs-Albus. Tome 1 / sous la dir. de Mgr Alfred Baudrillart,...Albert Vogt... et Urbain Rouziès... (Fransızca). 1912. 17 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024.
^ Annuario Pontificio 2013 (Libreria Editrice Vaticana, 2013, 978-88-209-9070-1), p. 828
^ Vincenzo Ruggiari, A historical Addendum to the episcopal Lists of Caria, in Revue des études byzantines, Année 1996, Volume 54, Numéro 54, pp. 221–234 (in particular p. 232)
^ "SOL Search". cs.uky.edu. 4 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024.
^ ^a ^b "Marcus Tullius Cicero, De Iure Civ. in Artem Redig. 2.28.5". latin.packhum.org. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024.
^ "Alabanda (Araphisar)". Aydın İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. T.C.Kültür ve Turizm Bakanlığı.8 Eylül 2020. 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.

Dış bağlantılar

OpenStreetMap'te Alabanda (antik kent) ile ilgili coğrafi veriler

[1] "The Princeton Encyclopedia of Classical Sites, ALABANDA (Araphisar) Caria, Turkey". perseus.tufts.edu. 27 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024.

[2] Alabanda (İngilizce), 3 Mayıs 2024, 7 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi17 Eylül 2024

[3] Briant, Pierre; Daniels, Peter T.; Briant, Pierre (2002). From Cyrus to Alexander: a history of the Persian Empire. Winona Lake, Ind: Eisenbrauns. ISBN 978-1-57506-120-7.

[4] Cicero (31 Ocak 2011). Vom Wesen der Götter / De natura deorum. Berlin, Boston: DE GRUYTER. ISBN 978-3-05-006172-6.

[:0-5] "Alabanda (Araphisar)". aydin.ktb.gov.tr. 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024.

[6] Quien (O.P.), Michel Le (1740). Oriens christianus: in quatuor patriarchatus digestus : quo exhibentur ecclesiae, patriarchae caeterique praesules totius orientis (Latince). ex Typographia Regia.

[7] Dictionnaire d'histoire et de géographie ecclésiastiques. Tome premier. fasc. 1-6, Aachs-Albus. Tome 1 / sous la dir. de Mgr Alfred Baudrillart,...Albert Vogt... et Urbain Rouziès... (Fransızca). 1912. 17 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024.

[8] Annuario Pontificio 2013 (Libreria Editrice Vaticana, 2013, 978-88-209-9070-1), p. 828

[9] Vincenzo Ruggiari, A historical Addendum to the episcopal Lists of Caria, in Revue des études byzantines, Année 1996, Volume 54, Numéro 54, pp. 221–234 (in particular p. 232)

[10] "SOL Search". cs.uky.edu. 4 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024.

[CICERO-11] "Marcus Tullius Cicero, De Iure Civ. in Artem Redig. 2.28.5". latin.packhum.org. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024.

[12] "Alabanda (Araphisar)". Aydın İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. T.C.Kültür ve Turizm Bakanlığı.8 Eylül 2020. 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

g t d Türkiye'deki antik kentler
Akdeniz	Afrodisias Akalissus Alalah Amelas Anavarza Andeda Antakya Antigonia Antioheia Antioheia Lamotis Ariassos Arsinoe Arikanda Aspendos Bab el-Hava Sınır Kapısı Comona Çukurova Antakyası Korykos (Kızkalesi) Cyrrhus Dalisandus Dias Domuztepe Elaiussa Sebaste Epiphaneia Etenna Faselis Gagae Germanicia Gözlükule Hacılar Höyük Hemaksia Idebessos İrenopolis İssos Kandyba Kanlıdivane Anchiale Karatepe Kelenderis Kibira Kilikya Antakyası Kremna Ksanthos Kyaneai Limira Magarsa Mallus Mamure Kalesi Mezgitkale Misis Mira Mopsu Krene Morka Myriandos Olba Patara Perge Phellos Pisidya Antakyası Ptolemais Rhosus Sagalassos Seleukia Seleucia Pieria Seleucia Sidera Selge Side Sillyon Soli Sozopolis Tell Tayinat Höyüğü Termessos Tlos Trebenna Uzuncaburç Yumuktepe
Doğu Anadolu	Altıntepe Ani Arsamosata Arslantepe Höyüğü Cafer Höyük Harput Sugunia Tuşpa
Ege	Adramitteion Aigai Aizanoi Akmonya Alabanda Alinda Allianoi Amorium Amos Amyzon Antioheia Apameia Kibotos Afrodisias Apollonia (Mysia) Apollonis Atarneus Bargilya Beycesultan Caloe Celaenae Ceramus Daldis Didyma Dokimeion Efes Erithrai Euromos Fokaia Gambrion Gryneion Halikarnas Hierapolis Iasos Karyanda Karmylassos Kaunos Kebrene Klazomenai Knidos Kolofon Kolossai Kyme Labranda Laodikya Latmos Lebedos Letoon Limantepe Magnesia (Aydın) Magnesia ad Sipylum Mastaura Menderes Antakyası Metropolis Milet Mindos Myrina Myus Notion Nysa Oinoanda Pepuza Pergamon Perperene Pinara Pitane Priene Pigela Sardis Sidyma Sigeion Smirni Stratonikeia (Karya) Stratonikeia (Lidya) Telmessos Temnos Teos Thiatira Tralleis Timion
Güneydoğu Anadolu	Antiochia ad Taurum Apamea (Fırat) Coba Höyük Çayönü Dara Edessa Göbeklitepe Harran Karkamış Kuşşara Nevali Çori Mezopotamya Antakyası Samosata Sareisa Seleukia, Zeugma Sultantepe Tille Zeugma Zincirli Höyük Ziyaret Tepe Höyüğü
İç Anadolu	Alişar Höyüğü Binbirkilise Büklükale Höyüğü Çatalhöyük Derbe Ersele Höyük Ersele Yeraltı Şehri Faustinopolis Gordion Herakleia Cybistra İrenopolis Kaman Kalehöyük Kerkenes Kültepe (Kaniş) Laodicea Combusta Mokissos Nyssa Pessinus Purushanda Sobesos Şarhöyük Tavium Troknada Tuvana
Karadeniz	Alacahöyük Euchaita Hattuşa Herakleia Pontiki Hüseyindede Tepe Ibora Karussa Komana Pontiki Laodikeia Maşat Höyük Nerik Nicopolis Pompeiopolis Salatiwara Samuha Sapinuwa Tripolis Yazılıkaya Zaliches
Marmara	Aegospotami Alexandria Troas Amycus (Bitinya) Apamea Myrlea Apollonia Apros Assos Caesarea Germanica Cebrene Cius Daphnus Drizipara Harpagion Kalkedon Kardiya Kerasai Khrysa (Troad) Kizikos Kypsela Lamponeia Lysimachia Miletepolis Mochadion Nikomedya Orestias Polymedion Rhegion Selymbria Sestos Skepsis Thymbra Thynias Troya