Askerî uçak
Askerî uçak ve helikopterler, savaşlarda kara ve su üstündeki hedefleri bombalamak, diğer uçakları tahrip etmek, keşif yapmak, personel ve mühimmat taşımak gibi amaçlarla silahlı kuvvetler tarafından kullanılan hava taşıtları. Özellikle av ve bombardıman görevlerinde kullanılanlar savaş uçağı ve saldırı helikopteri olarak adlandırılırlar. Askerî uçaklar av, bombardıman, av-bombardıman ve nakliye gibi kategorilere ayrılırlar.[1]
Savaş uçakları, kendi uçak mühimmatını kullanarak düşman ekipmanını yok etmek için tasarlanmıştır. Savaş uçakları tipik olarak yalnızca askerî güçler tarafından geliştirilir ve tedarik edilir. Savaş dışı uçaklar, birincil işlevleri olarak savaş için tasarlanmamıştır, ancak kendini savunma için silah taşıyabilir.[2] Bunlar esas olarak destek rollerinde çalışır ve askerî güçler veya sivil kuruluşlar tarafından geliştirilebilir.
Görevlerine göre havadan yere füze (AGM), havadan havaya füze (AAM) ve top taşıyabilirler. Ayrıca hedeflerin tespiti ve gözlenmesi için çeşitli radar ve pod taşıyabilirler. Avcı uçakları kendi aralarında sınıflara ayrılırlar: hava üstünlük uçakları genelde tek kişilik, hızlı, yüksek irtifalı uçaklardır (Mig 25, Su 27, F-14A, F-15C); hücum uçakları, 15-25 ton arası tek motorlu ateş gücü yüksek uçaklardır (F-16C, Mırage 2000, Mig 29, F-18C, Mig 23, F-15C); hücum destek uçağı (çok ağır silah donanımlı, genelde düşman kara gücünü baskı altında tutan uçaklardır (Mig 27, Su-25, Jaguar, AV 8B Harrier, A-10). Ayrıca hayalet uçak olarak bilinen radarda görünmeyen uçaklar da (Northrop Grumman B-2 Spirit bombardıman uçağı ve F-117 Nighthawk ve F-22 Raptor avcı uçakları) vardır.[3]
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]1783'te, ilk pratik uçaklar (sıcak hava ve hidrojen balonları) kurulduğunda, hızla askeri görevler için kabul edildiler. İlk askeri balon birimi Fransız Aerostatik Kolordusuydu. 1794'te hava gözlemine sahip ilk büyük savaş olan Fleurus Savaşı sırasında bir gözlem balonu uçurdu. Balonlar, Napolyon Savaşları ve Fransa-Prusya Savaşı da dahil olmak üzere 19. Yüzyıl boyunca gözlem ve propaganda dağıtımı için kullanılmaya devam etti.[4] Birinci Dünya Savaşı sırasında, Alman Zeplin hava gemileri, İngiliz şehirlerine çok sayıda hava saldırısı ve stratejik bombardıman gerçekleştirdi. 1920'lerde ABD Donanması, 1931'de K-1 olmak üzere birkaç rijit olmayan hava gemisi satın aldı. ABD Donanması nihayet 1962'de son balonlarını emekli etti.
Wright Flyer'ın ilk uçuşundan kısa bir süre sonra, birkaç askerî güç motorlu uçaklarla ilgilenmeye başladı. 1909'da ABD Ordusu, ABD Sinyal Birlikleri Havacılık Bölümü için iki kişilik bir gözlem uçağı olan Wright Military Flyer'ı satın aldı. 1911 yılına kadar hizmet etti, o zamana kadar motorlu uçaklar dünya çapındaki birçok orduda önemli bir özellik haline geldi.[5] Uçaklar, İtalyan-Türk savaşında keşif ve taktik bombalama misyonları gerçekleştirdi ve Birinci Balkan Savaşı, ilk deniz-hava operasyonlarını gördü. İkinci Balkan Savaşı'nda fotokeşif ve propaganda broşürleri düştü.
Savaş sırasında savaş uçakları geliştirildiğinden, uzun menzilli stratejik bombalama bir olasılık haline geldiğinden ve uçaklar uçak gemilerinden konuşlandırıldığından, hava muharebesi Birinci Dünya Savaşı'nın dikkate değer bir bileşeniydi.[6] Uçaklar ayrıca, özellikle tıbbi tahliye olmak üzere daha çeşitli destek rolleri üstlendi ve keşif balonlarına karşı kullanılmak üzere havadan havaya roketler gibi yeni silahlar konuşlandırdı.
Dünya Savaşı sırasında askeri havacılık yeni zirvelere ulaştı. Kesin hava muharebeleri savaşın sonucunu etkiledi, erken jet uçakları muharebe görevlerinde uçtu, seyir füzesi ve balistik füzeler ilk kez konuşlandırıldı, havadaki birlikler ve kargolar savaşa paraşütle indirildi ve savaşı sona erdiren nükleer silahlar hava yoluyla teslim edildi.[7]
Soğuk Savaş döneminde, havacılık teknolojisi son derece hızlı bir şekilde ilerlemeye devam etti. Silahlanma odağı esas olarak füzelere çevrildi, uçaklar daha sofistike aviyonikler taşımaya başladı, havadan havaya yakıt ikmali pratiklik için olgunlaştı ve nakliye uçaklarının boyutu büyüdü. Gizli uçaklar 1970'lerde gelişmeye girdi ve 1980'lerde savaş gördü.[8]
Askeri uçak türleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Savaş uçakları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Saldırı uçağı
- Askerî planör
- Deniz devriye uçağı
- Avcı uçağı
- Gece avcı uçağı
- Eskort avcı uçağı
- Hava üstünlüğü avcı uçağı
- Önleme uçağı
- Avcı bombardıman uçağı
- Taarruz uçağı
- Ağır savaş uçağı
- Hafif savaş uçağı
- Modeller
- Lockheed Martin F-35 Lightning II
- Lockheed Martin F-22 Raptor
- Suhoy Su-27
- McDonnell Douglas F-15 Eagle
Bombacılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bombardıman uçağı
- Gece bombardıman uçağı
- Stratejik bombardıman uçağı
- Ağır bombardıman uçağı
- Orta bombardıman uçağı
- Hafif bombardıman uçağı
- Pike bombardıman uçağı
- Torpido bombardıman uçağı
- İnterdiktor
- Modeller
Saldırı uçakları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Modeller
Çok rollü uçaklar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Modeller
- McDonnell Douglas F-15E Strike Eagle
- McDonnell Douglas F/A-18 Hornet
- Lockheed Martin F-35 Lightning II
- Lockheed P-38 Lightning
Diğer uçaklar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Askerî helikopter
- Elektronik savaş uçağı
- İnsansız hava aracı
- Silahlı insansız hava aracı
- Orta-irtifa uzun-ömür sınıfı insansız hava aracı
- İnsansız gözetleme ve keşif hava aracı
- Elektronik savaş uçağı
- Askerî nakliye uçağı
- Kontrgerilla uçağı
- Gunship
- İrtibat uçağı
- Havada yakıt ikmali
- Test yatağı uçağı
- Eğitim uçağı
- Gözetim uçağı
- Keşif uçağı
- Önleme uçağı
- Deneysel uçak
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Aircraft Characteristics Database". 28 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2022.
- ^ "Flight Characteristics". 28 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2022.
- ^ "Stealth Aircraft". 28 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2022.
- ^ "Military aircraft". 28 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2022.
- ^ "A history of US military aircraft from WWI to today". 28 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2022.
- ^ "How has war in the air changed over time?". 28 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2022.
- ^ "Military aircraft, 1919-1945 an illustrated history of their impact". 28 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2022.
- ^ "Military Aircraft, Origins to 1918". 28 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2022.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Savaş uçakları listesi
- Döner kanatlı hava aracı
- Sabit kanatlı hava aracı
- Havadan erken ihbar ve kontrol
- Yakın hava desteği
- Stealth teknolojisi
- Aerodrom
- Sivil havacılık
- Hava kuvvetleri
- Hava savunma
- Helikopter
| Hava araçları | Askerî uçak • Balon • Cayrokopter • Hafif hava aracı • Helikopter • Paraşüt • Paramotor • Planör • Uçak • Yamaç paraşütü • Yelken kanat • Yolcu uçağı • Zeplin |
|---|---|
| Uçuş türleri ve safhaları | Alet uçuşu • Aerobasi • Bekleme • Gece uçuşu • Görerek uçuş • İniş • Kalkış • Kol uçuşu • Meydan turu • Rule • SFVR • Yaklaşma |
| Kurum ve kuruluşlar | |
| Mürettebat | |
| Lisans ve derecelendirmeler | |
| Havacılık tıbbı | |
| Hava sahaları | |
| Hizmetler ve birimler | |
| Belge ve yayınlar | |
| Sürat | |
| Yükseklik | |
| Atmosfer | |
| Seyrüsefer yardımcıları | |
| Hava tahmin ve raporları | |
| Acil durum ve kazalar | |
