Beluçça
| Beluçça | |
|---|---|
| بلۏچی/Balòci | |
 | |
| Telaffuz | Beloçi |
| Bölge | İran, Pakistan, Afganistan |
| Dönem | 2021[1] 8,8 milyon |
| Dil ailesi | Hint-Avrupa
|
| Yazı sistemi | Beluç alfabesi |
| Dil kodları | |
| ISO 639-3 | bal |
| Glottolog | balo1260 Balochic[2] |
 | |
Beluçça (بلوچی ya da Balòci), Hint-Avrupa dil ailesinin İran dilleri koluna ait bir dildir. İran'ın güneydoğusunda Sistan ve Belucistan, Pakistan'ın güneybatısında Belucistan eyaletleri, Afganistan'ın güney bölgelerinde ve Türkmenistan'da konuşulmaktadır.[3] Ethnologue'a göre,8,8 milyon konuşanı olan dili[4] konuşanların 6.28 milyonunun Pakistan'da yaşadığı düşünülmektedir.[5] İsa öncesinde Hazar ve komşu bölgelerinde hüküm süren Pers ve Med uygarlıkları ile bağı olan bir dildir.[6] Hint-Avrupa dil ailesine bağlı bir kuzeybatı İran dili olan Beluçça aynı gruptan olan Farsçayla yakından ilişkilidir. Günümüzde Pakistan, Belucistan, doğu İran ve Afganistan'da konuşulmaktadır. Afganistan'da bazı bölgelerde halkın çoğunluğunun konuştuğu bölgesel dillerden biridir.[7] Yoğun olarak konuşulduğu bölgeler için üçüncü resmi dil olarak kabul edilmektedir.
Beluçça İran dillerinin Batı İran dilleri koluna bağlı bir dildir ve dili İran'ın kuzeyinde Hazar Denizi'nin güney kıyılarında doğduğu düşünülmektedir.[8]
Gramer
[değiştir | kaynağı değiştir]Beluçça, diğer birçok İran dili gibi özne-nesne-fiil cümle yapısına sahiptir. Aynı zamanda ergatif bir dildir. Gramatik cinsiyet Eski Beluççada bulunmakla birlikte günümüzde kaybolmuştur.[8]
Beluçça İran, Pakistan, Afganistan, Hindistan, İran Körfezi, Türkiye, Arap Yarımadası, Türkmenistan ve Doğu Afrika'da konuşulur. Hint-Avrupa dil ailesinin İran grubunun bir üyesi olarak sınıflandırılır. Bu yüzden Farsça, Peştuca, Kürtçe, Dari, Tacik, Zazaca, Osetya dilleriyle benzeşir.
Doğu ve batı olmak üzere iki ana lehçesi vardır. Beluçça konuşanların toplam sayısını tahmin etmek zordur. Beluçça'nın bir lehçesi olan Batı Beluçça'yı konuşan kişi sayısı daha yaygındır. Dili altı milyon kadar insanın konuştuğu düşünülmektedir. Batı lehçesi içinde ise iki ayrı lehçe, Rakhşani ve Makrani vardır. Doğu Beluçça lehçeleri (Belucistan, Pencap ve Sindh'in kuzey-doğu bölgelerinde) konuşulduğu bölgelerde, yazılı olarak çok az kullanılması sonucu gelişememiştir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Baluchi | Ethnologue Free". Ethnologue (Free All) (İngilizce). 9 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2024.
- ^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, (Ed.) (2017). "Balochic". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
- ^ Spooner, Brian (2011). "10. Balochi: Towards a Biography of the Language". In Schiffman, Harold F. (ed.). Language Policy and Language Conflict in Afghanistan and Its Neighbors. Brill. p. 319. ISBN 978-9004201453.
It [Balochi] is spoken by three to five million people in Pakistan, Iran, Afghanistan, Oman and the Persian Gulf states, Turkmenistan, East Africa, and diaspora communities in other parts of the world.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;e26isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ "Table 11 – Population by Mother Tongue, Sex and Rural/Urban" (PDF). Pakistan Bureau of Statistics. 2017. 16 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Kasım 2023.
- ^ Harrison, Selig S. "Devletsiz Uluslar 4". balochvoice.com. 8 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2009.
- ^ Kazu, İbrahim Yaşar; Gülece, Sadık. "Afganistan Eğitim Sisteminin İncelenmesi". 5 Eylül 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2009.
- ^ a b Elfenbein, J. (1988). "Baluchistan iii. Baluchi Language and Literature". Encyclopedia Iranica. 13 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2014.
