Bulgaristan Halk Cumhuriyeti

Başlığın diğer anlamları için Bulgaristan (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Bulgaristan Bulgarca: Народна република България Narodna republika Bılgariya Bulgaristan Halk Cumhuriyeti
1946-1990
Bayrak (1971-1990) Amblem (1971-1990)
Millî marş Мила Родино (Bulgarca) Bulgarca: Mila Rodino (Transkripsiyon) "Sevgili Anavatan"
Başkent	Sofya
Yaygın dil(ler)	Bulgarca
Hükûmet	Halk Cumhuriyeti
Komünist Parti Genel Sekreteri
• 1946-1949 Georgi Dimitrov • 1949–1954 Vulko Çervenkov • 1954–1989 Todor Jivkov • 1989-1990 Petır Mladenov
Tarihçe
• Kuruluşu 1946 • Kuruluş 15 Eylül 1946 • Yıkılış 15 Kasım 1990 • Dağılışı 1990
Yüzölçümü
• Toplam	110.910 km2
Nüfus
• Sayılan	8.990.055
Para birimi	Lev (BGJ (1881-1952), BGK (1952-1962), BGL(1962-1999))
Telefon kodu	359
Öncüller Ardıllar Bulgaristan Krallığı Bulgaristan

Bulgaristan Halk Cumhuriyeti (BHC; Bulgarca: Народна република България (НРБ) Narodna republika Bılgariya (NRB)), 1946 ile 1990 yılları arasında Bulgaristan'ın resmî adı.

Tarih

Ağustos 1945'te yapılan seçimlerde Vatan Cephesi'nde yer alan partiler oyların %88,18'ini aldılar. Kimon Georgiev başbakanlığında kurulan Vatan Cephesi hükûmetine: Bulgaristan İşçi Partisi (BİP) 5, Bulgaristan Çiftçi Partisi (BÇP) 4, Ulusal Zveno Birliği (UZB) 4, Bulgaristan İşçilerinin Sosyal Demokrat Partisi (BİSDP) 2, Radikal Parti (RP) 1 ve bağımsızlar 1 bakan verdiler. 8 eylül 1946'da yapılan Monarşinin kaldırılıp Kaldırılmaması oylaması sonucunda %93,63'lük çoğunluk kararıyla kesin olarak Monarşiye son verildi ve Bulgaristan Halk Cumhuriyeti'nin kurulduğu açıklandı. Vatan Cephesi başkanlığına seçilen Bulgaristan işçi Partisi önderi Georgi Dimitrov başkanlık görevini de üstlendi. Büyük sanayi kuruluşları ve bankalar ulusallaştırıldı. BİSDP, BİP ile birleşerek Bulgaristan Komünist Partisi (BKP) adını aldı. UZB ve RP kendini feshetti, böylece Vatan Cephesi iki partili (BKP ve BÇP) duruma geldi. COMECON ve Varşova Paktı'na üye olundu. 2 Temmuz 1949'da Dimitrov'un ölümü üzerine yeni hükûmet Vasil Kolarov başkanlığında kuruldu. Altı ay sonra Kolarov da ölünce, BKP sekreterliği ve başbakanlık görevlerini Vulko Chervenkov üstlendi. 1954'te BKP sekreterliğine seçilen Todor Jivkov, 1962'de başbakanlık görevini de üstlendi. 1971'de Stanko Todorov başbakan oldu ve Jivkov: Parti Sekreteri ve Devlet Konseyi Başkanı olarak kaldı. 1980'in sonlarında parti üyeleri arasında bir temizlik hareketine girişildi ve merkez komite yeniden düzenlendi. 1980'in ortalarında uygulanmakta olan katı merkezi planlamadan uzaklaşılarak daha esnek politika uygulanmaya başlandı. 1989'ların sonuna gelindiğinde Doğu Avrupa ülkelerini saran liberalleşme dalgası Bulgaristan'da ses vermeye başlamıştı. Kendilerine ekoglasnost adını veren bir gruba bağlı 4.000 kişi 45 yıldır ilk kez yönetim aleyhtarı gösteri yaptı. Kasım 1989 ortalarında Devlet Başkanı ve Komünist Parti genel sekreteri Todor Jivkov istifa etti. Yerine 15 yıldır dışişleri bakanlığını sürdüren Petar Mladenav getirildi. Jivkov'un istifasını izleyen günlerde eski devlet başkanının yargılanmasını ve serbest seçimlerin yapılmasını isteyen 100.000 kişi Sofya'da bir gösteri yaptı. Daha Sonra Devlet Başkanlığı ve Parti Genel Sekreterliğine Andrey Lukanov getirildi. Lukanov'la birlikte 1990'ların başında muhalefete karşı tavrını yumuşatan Komünist Partisi Haziran'da serbest seçimleri yapma kararı aldı.

Yönetim

Yasama görevi, 400 üyeli Halk Meclisince (Naronno Sopranie) yerine getirilirdi. 5 sene için seçilen halk temsilcileri, bu süre dolmadan da seçmenleri tarafından geri çağırabilirdi. Meclis tarafından seçilen Devlet Konseyi 25 kişiden oluşurdu. Konsey başkanı devlet başkanı konumundaydı. Başbakan ve bakanlar Meclis'ce seçilir ve ona karşı sorumlu olurlardı.18 yaşını doldurmuş, kadın-erkek her Bulgar yurttaşı seçme ve seçilme haklarına sahipti. Yerel yönetim organları olan Halk Konseyleri yöre halkı tarafından üç yıl için seçilirdi. Ülke politikasında egemen olan güç 820 bin üyeli (1979) Bulgaristan Komünist Partisi idi.

Ekonomi

1947 sonunda G. Dimitrov hükûmetinin iş başına gelmesinden sonra, Bulgaristan ekonomisinde planlı kalkınma döneminin başladığı kabul edilir. Ulusallaştırma çalışmaları sonucunda 1952'den sonra büyük çapta özel sanayi kuruluşu kalmadı. BHC'nin 1986 yılı gayri safi millî hasılası (GSMH) 60.745 milyar dolar, kişi başına GSMH'si 6.766 dolardı. 1985 yılında 13.656 milyon dolar dışalım, 13 348 milyon dolar dışsatım yapılmıştı.

(1982)	Nüfus İçindeki Payı (%)	Ulusal Gelirdeki Payı (%)
Tarım	33	20
Madencilik	2	2
Sanayi	40	52
Hizmetler	25	26

Tarım

II. Dünya Savaşı öncesi geri bir tarım ülkesi olan Bulgaristan'da işlenebilir topraklar son derece parçalanmış durumdaydı. Savaş ertesi 1934 yılında hızla kooperatifleşmeye gidildi ve işlenebilir toprakların ancak % 11'i, 10 hektardan büyük işletmeler durumundaydı. İşlenebilir toprakların %80'i kooperatif çiftliği oldu. 1958 yılında, ortalama büyüklüğü 1.260 hektar olan kooperatiflerin sayısı 3290'ı buldu ve 1 milyon 250 bin aileyi barındırıyordu. Aynı dönemde devlet çiftlikleri toplam 160 bin hektardı. 1970'te ekili alanın % 80'den çoğunu içeren 930 kooperatif ve 240 devlet çiftliğinin birleştirilerek, 170 tarımsal-sanayi kompleksine (her biri ortalama 26 bin hektar olacak şekilde) dönüştürülmesine başlandı. 1979'da 3.897.000 hektar ekilebilir topraktan elde edilen tarımsal ürünlerin bin ton olarak başlıcaları şunlardı: Buğday (4.429), Mısır (2.477), Şekerpancarı (1.130), Üzüm (1.107), Tütün (222), Soya (113). Tarımsal üretim artmasında; makineleşmeyle birlikte sulama sistemlerinin geliştirilmesine verilen önemin de payı büyüktür. Hayvancılık kesiminde (bin baş olarak); sığır (1.187), domuz (3.830) ve keçi (10.536) başta gelir. Balıkçılık (89 bin ton) ve ormancılık da (3,5 milyon m³) önem taşıyan kesimlerdi.

Sanayi

1944'te sanayi kesiminde 100 bin kişi çalışıyordu. 1979'da bu sayı 1 milyon 300 bine çıktı.1948'de ulusal gelirin % 23,3'ü bu kesimden sağlanırken, 1979'da bu oran %58'e çıktı. Savaş ertesinde Sofya yöresinin demir madenlerini işleyen Pernik demir ve çelik kompleksi; Rodop dağlarında Maden-Rudozem bölgesinin cevherlerini işleyen Kurcali kurşun ve çinko kompleksi; Pirdop bakır ve Silfürikasit tesisleri kuruldu. Dimitrovgrad'da yapılan büyük kimya tesislerinin yanı sıra: Stara Zagora, Vratza, Devniya ve Vidin'de de kimya tesisleri: ayrıca, Burgaz'da bir petrokimya kompleksi vardır. Ülkede üretilen yün, pamuk ya da ipek; Gabrovo, Silvan, Kazanlık, Haskovo ve Sofya kentlerindeki tekstil fabrikalarında işlenir.

Madencilik

Bulgaristan'ın linyit üretiminin yarıya yakını Pernik bölgesinden sağlanmaktaydı. Meriç, Struma ve Sofya havzasında zengin linyit rezervleri işletilmektedir. Balkan dağlarında bitümlü kömür ve antrasit rezervleri vardır. Dobruca'da bulunan petrol, ülke gereksinimin yaklaşık üçte birini karşılamaktaydı (250 bin ton, 1981). Dışarıdan gelen ham petrolün işlendiği Rusçuk ve Burgaz rafineleri vardır. Bulgaristan'da elektrik üretimi Dimitrovgrad ve Meriç bölgesinde kurulu linyit ile çalışan termik santrallar ve Rodop dağlarındaki hidroelektoronik santrallardan sağlanır. Pernik, Sofya, Filibe ve Burgaz'da da büyük termik santrallar vardı. Toplam elektrik enerjisi üretiminden 37 milyar kw/saat elektrik sağlanır (1981). Kuzeybatıda Tuna kıyısında Kozloduy'da 1973'te bir nükleer enerji santralı işletilmeye açıldı (1700 mw, 1981)