Ekatomnos Hanedanı

Ekatomnos Hanedanı döneminde Karya

Bir hecatomnid yönetcisi heykeli, muhtemelen Mausolos, (British Museum)

Ekatomnos Hanedanı veya Ekatomnoslar, MÖ 395 - 330 yılları arasında Karia ve çevresindeki bölgelerin yöneticileriydi. Bunlar, Ahameniş İmparatorluğu'nun Karya satraplarıydı (vali), ancak bölgeyi yerel bir hanedan olarak özerklikle yönetiyorlardı. Hanedan daha önce Karya'nın ilk yerli satrapı Hekatomnos'un başkenti olan Mylasa (Milas) kentini yönetmişti. Hanedan başkenti, Antik Dünyanın Yedi Harikası'ndan biri olan Halikarnas Mozolesi'ni inşa eden Mausolos ve Artemisia tarafından Halikarnas'a taşındı. Hanedan, Büyük İskender'in Ahameniş İmparatorluğu'nu fethetmesinden sağ kurtuldu; çünkü Karya'nın son Ekatomnos hükümdarı olan Kraliçe Ada, İskender'i manevi oğlu olarak evlat edinmişti. Küçük hanedan, çok sayıda kardeş evliliğiyle dikkat çekiciydi.

Erken dönem

Ekatomnos ailesinin bilinen en eski üyesi Hyssaldomus'tu. Hanedanlığın kurucusu olarak daha iyi bilinen Hekatomnus'un ve aynı zamanda Hekatomnus'un çocuklarının annesi olabilecek Aba adında bir kadının babasıydı. Louis Robert tarafından öne sürüldüğü gibi oğlu Hekatomnus'tan önce Karya'nın ilk satrapı olabilirdi, ancak bunun böyle olduğuna dair kesin bir kanıt yoktur. Hyssaldomus'un Mylasa hanedanı olarak birkaç gümüş sikke basmış olması muhtemeldir; bu sikkeler tipik Mylasa ikonografisine sahiptir, ancak Karya dilinde Hyssaldomus'un adının bilinmeyen karşılığı olabilecek Karya harfleri Ш (w) veya 𐋐 (y) ile işaretlenmiştir.

Ekatomnos Hanedanı, Karya'daki birçok küçük hanedandan biriydi. Merkezleri başlangıçta Orta Karya'daki büyük bir şehir olan Mylasa'ydı. Aile, İyon Ayaklanması'ndan sonra Mylasalı Heracleides'in Karya'dan kaçmasıyla şehrin kontrolünü ele geçirmiş olabilir. Herodot, İyon Ayaklanması sırasında Kindye hanedanlarının Mausolos ve Piksodaros isimlerini içerdiğini kaydeder. Bu isimlerin daha sonraki Ekatomnos Hanedanı üyeleri tarafından yeniden kullanılması, MÖ 4. yüzyılın başında Mylasa'yı yöneten aynı ailenin daha önce beşinci yüzyılın başında Kindye'yi yönettiğini ve Karya satrapları olmadan önce bir noktada daha küçük kasabadan daha büyük şehre taşındığını düşündürmektedir.

Hanedanın ilk satrapı, Hyssaldomus'un oğlu Hekatomnus'tu. MÖ 390'ların sonlarında Karya'nın ilk Karya satrapı olarak atandı. Daha önce Karya, Sardis'te bulunan satrap Tissaphernes tarafından Lidya'nın bir parçası olarak yönetiliyordu. Tissaphernes, MÖ 395'te II. Artaserhas'in emriyle Tithraustes tarafından idam edildi. Hekatomnus, Tissaphernes'in ölümünden hemen sonra satrap olmadıysa da, MÖ 392'de Artaserhas'in emriyle Salamis Kralı Evagoras'a savaş açtığında göreve başladı. Bu nedenle Hekatomnus, MÖ 395 - 392 civarında Karya satrapı oldu.

İkinci nesil

Hekatomnus'un beş çocuğu vardı. Üç oğlu (Mausolos, Idrieus ve Piksodaros) ve iki kızı (Artemisia ve Ada). Bunlar evli kardeşlerden oluşan iki çifte ayrılmıştı: Mausolos Artemisia ile Idrieus'da Ada ile evlenmişti. Beş kardeşin en küçüğü olan Piksodaros ise aile dışından biriyle evlendi. Antik dünyada, kardeşler arasındaki ensest evlilikler nadirdi. Kardeş eşlerden hiçbirinin çocuğu olmadığı bilindiğinden, evliliklerinin sembolik olduğu ve aile içinde kraliyet gücünü korumaya yardımcı olduğu düşünülmektedir. Bu ikinci nesil satrapların ebeveynleri, Aba, Hekatomnus'un karısı ve kız kardeşi olabilir, ancak bunun böyle olduğuna dair kanıtlar kesin değildir. Beş çocuk, Hekatomnus ve Aba olduğu düşünülen bir kadın, Hekatomnus'un Mylasa'daki gösterişli ama tamamlanmamış mezarının sanatında tasvir edilmiştir.

Mausolos ve Artemisia

Mausolos ve II. Artemisia, babalarının MÖ 377'deki ölümünden sonra onların yerine geçtiler. İkisi arasında Mausolos, adını paraya yazdıran veya satrap olarak anılan tek kişiydi. Yine de Artemisia, kardeşi hayattayken sınırlı bir güce sahipti.

Artemisia, MÖ 5. yüzyılın başlarında Halikarnas'ı yöneten ve Greko-Pers Savaşları sırasında Salamis Muharebesi'nde önemli bir rol oynayan I. Artemisia'nın bağlı olduğu önceki hanedanla karıştırılmaması için genellikle II. Artemisia olarak anılır. I. Artemisia, MÖ 480-460 yılları arasında Karya'da önemli bir rol oynayan Lygdamid Hanedanının bir üyesiydi.

Ortak saltanatlarının başlarında Mausolos ve Artemisia, Ekatomnos Hanedanı'nın başkentini Lygdamidlerin merkezi olan Halikarnas'a taşıdılar. Ekatomnos Hanedanı'nın en bilinen anıtı, Antik Dünyanın Yedi Harikasından biri olarak ünlenen Mausolos'un görkemli mezarı olan Halikarnassos'taki Mozole'dir.

Mausolos ve Artemisia, inşa çalışmalarının yanı sıra, Karya bölgesinde siyasal yetkilerini de genişletmiş, Satraplar Ayaklanması'ndan sonra Likya'yı, Atina'ya karşı verilen Sosyal Savaş'a katılarak da Rodos gibi Oniki Adalar'a bağlı Yunan adalarını kontrol altına almışlardır.

Mausolos'un uzun saltanatı MÖ 353/2'de ölümüyle sona erdi. Yerine, MÖ 351/0'a kadar iki yıl boyunca tek başına hüküm süren Artemisia geçti. Kısa saltanatı sırasında, Rodosluların isyanını bastırdı, bizzat bir filoyu adaya götürdü ve başkentlerine kendi heykelini dikti.

Idrieus ve Ada

Idrieus ve Ada, MÖ 351/0 civarındaki ölümünden sonra II. Artemisia'nın yerini aldı. İkisinin de kendilerinden önce Mausolos ve Artemisia'ya benzer bir şekilde hüküm sürdüğü anlaşılıyor. Sadece Idrieus'un adı sikkelerde, yazıtlarda satrap olarak geçiyor, ancak Ada hanedan ikonografisinde ve bazı yazıtlarda onun yanında görünüyor. Örneğin, Idrieus ve Ada, Mora'daki Tegea'da bulunan bir kabartmada Ekatomnos Hanedanı'nın baş tanrısı Zeus Labraundeus'un her iki yanında tasvir edilmiştir.

Idrieus, Mylasa'nın yukarısındaki dağlarda bulunan dini bir merkez olan Labranda kutsal alanına yaptığı yapılarla tanınır. Şehirden kutsal alana yapılan yıllık alaylar hanedan kültü faaliyetlerinin merkezi haline geldi. Mausolos'un saltanatının sonlarına doğru suikasta uğradığı yer burasıydı. Hanedanların yeni binaları adadığını gösteren Labranda'da birçok Yunanca yazıt bulunmaktadır. Bu kayıt, Idrieus'un Mausolos'tan çok daha fazla bina inşa ettirdiğini göstermektedir. Labranda'da MÖ 4. yüzyılda inşa edilmiş anıtsal bir mezar Idrieus'a ait olabilir.

Ada, Idrieus'un ölümü üzerine MÖ 344 civarında Karya'nın tek hükümdarı oldu. Tek başına hüküm sürdüğü dört yıl hakkında çok az şey bilinmektedir.

Piksodaros, Orontobates ve Ada'nın ikinci saltanatı

Ada'nın saltanatı, son yaşayan kardeşi Piksodaros tarafından MÖ 341/0 civarında tahttan indirildiğinde aniden sona erdi. Piksodaros Halikarnas'ta satrap olduğunda, Ada kuzey Karya'daki Alinda kalesine sürgün edildi.

Piksodaros, en çok Likya'da Kaunus'un sivil kültünü kurma kararnamesi olan ve Yunanca, Likyaca ve Aramice dillerinde yazılan Letoon kararnamesi ile tanınır. Ayrıca altın sikke basan tek Ekatomnos Hanedanı üyesi olmasıyla da dikkat çekmiştir. Pers darik ağırlık standardını kullanan bu basımlar, Karya'daki gümüş kıtlığının göstergesi olabilir.

Piksodaros, diğer kardeşlerinin aksine Ekatomnos Hanedanı'ndan biriyle evlenmedi. Kapadokya'dan Aphneis adında soylu bir kadınla evlendi. Birlikte en az bir çocukları oldu. Kızı Ada, halası I. Ada'dan ayırt edilebilmesi için genellikle II. Ada olarak anılır. Plutarkhos, Piksodaros'un satrap iken Makedonya Kralı II. Filip'e yaklaştığını ve II. Ada'yı Filip'in en büyük oğlu Arrhidaeus ile evlendirerek Makedonya ile ittifak kurmaya çalıştığını söyler. Filip'in küçük oğlu, geleceğin Büyük İskender'i, söylentiye göre bundan rahatsız olmuş ve teklif sonunda boşa çıkmıştır.

II. Ada sonunda Orontobates adında bir Pers asilzadesiyle evlendi. Piksodaros'un MÖ 336/5'te ölümü üzerine Orontobates, muhtemelen Karya üzerinde ortak bir yönetim döneminin ardından, satrap olarak onun yerine geçti. II. Ada'nın, kendisinden önceki II. Artemisia veya I. Ada'nın aksine, kocasının yanında herhangi bir yetkisi olduğuna dair bir kanıt yoktur. Orontobates'in kısa saltanatı, Makedonyalıların Ahameniş İmparatorluğu'nu işgaliyle bitti.

Büyük İskender MÖ 334'te Anadolu'ya girdi. Kuzeybatı Anadolu'daki Granikos Muharebesi'nde kazanılan zaferden sonra, Makedon ordusu Ege kıyılarında ilerleyerek Sardis ve Milet gibi önemli yerleri ele geçirdi ve ardından Karya'ya geldi. Tarihi kaynaklar, I. Ada'nın daha sonra Alinda'daki kalesinden İskender'in yanına geldiğini ve onu oğlu olarak evlat edindiğini, böylece Karya'nın yönetimini devralacağını ileri sürer. Karşılığında İskender, Orontobates'i devirdikten sonra onu Karya kraliçesi olarak atadı. Bunu, I. Ada'nın lider bir rol üstlendiği Halikarnas Kuşatması sırasında başardı.

I. Ada, İskender'in fetihlerine devam etmesiyle birlikte Halikarnas'tan Karya'yı yönetmeye başladı. Daha sonra tarihi kayıtlardan kayboldu ve MÖ 334 ile 323 arasında herhangi bir zamanda, Philoxenus'un Karya satrapı olduğu dönemde ölmüş olabilir. Makedonyalı Asander, MÖ 323'te İskender'in ölümü üzerine imparatorluğunun bölünmesi olan Babil'in Bölünmesi'nden sonra Karya satrapı oldu. Ekatomnos Hanedanı böylelikle sona ermiş oldu.

Hanedan üyeleri

• Hyssaldomus, Ekatomnos'un babası, Mylasa hanedanı
• Ekatomnos, ilk satrap, hükûmeti y. MÖ. 395 – y. MÖ. 377
• Mausolos ve II. Artemisia, Hekatomnos'un oğlu ve kızı. Birbirleriyle evlenmiş ve birlikte hüküm sürmüşlerdir y. MÖ. 377 – y. MÖ. 353
• II. Artemisia, Mausolos'un dul eşi, tek başına hükûmeti y. MÖ. 353 – y. MÖ. 351
• Idrieus ve Karyalı Ada, Ekatomnos'un oğlu ve kızı, birbirleriyle evlenmiş ve birlikte hüküm sürmüşlerdir y. MÖ. 351 – y. MÖ. 344
• Karyalı Ada, Idrieus'un dul eşi, tek başına hükûmeti y. MÖ. 344 – y. MÖ. 340
• Piksodaros, Ekatomnos'un beşinci ve en küçük çocuğu, hükûmeti y. MÖ. 340 – y. MÖ. 335
• Orontobates, Ahameniş Satrapı, Piksodaros'un kızı II. Ada'nin kocası, hükûmeti y. MÖ. 335 – y. MÖ. 334
• Karyalı Ada, ikinci defa tek başına hükûmeti y. MÖ. 334 – y. MÖ. 320'ler, Büyük İskender egemenliği altında