Irak'ta sanat
Irak'ta sanat, Irak'tan çıkan görsel sanatlardır ve tarih boyunca birçok toplumsal ve siyasi olaydan etkilenmiştir. Bağdat, Abbasi Halifeliği döneminde sanatta Arap dünyasının merkeziydi fakat 1258'deki Moğol istilası'nda sanat eserlerinin tahrip edilmesi nedeniyle bu özelliğini kaybetti. Bağdat, kültürel olarak daha sonra Pir Budak'ın saltanatı ve Osmanlı'nın hakim olduğu dönemlerde gelişti. 20. yüzyılda, geleneksel ve modern teknikleri birleştiren birçok sanatçı yetişti. Bu sanatçıların bazıları Orta Doğu dışında da uluslararası tanınırlık kazandı.[1]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Irak sanatı, Mezopotamya dönemine uzanan derin bir mirasa sahiptir. Fakat Irak'ın sanat kültürünün devamlılığı yüzyıllar boyunca savaşlar yüzünden inişli çıkışlı dönemler yaşamıştır.
Sasaniler, 3. ve 7. yüzyıllar arasında günümüzde Irak ve İran'ı kapsayan bir bölgeyi yönettiler. Sasani sanatı'nın en iyi incelenebileceği alanlardan bazıları metal işçiliği, mücevher, mimari ve duvar kabartmalarıdır.
8. ve 13. yüzyıllar arasında Abbasiler döneminde çömlekçilik yüksek bir gelişmişlik düzeyine ulaşmış, kaligrafi dekoratif objelerin ve tezhiplerin yüzeylerini süslemek için kullanılmaya başlanmıştır. İslam'ın Altın Çağı olarak da bilinen dönemde Bağdat, bir bilim, kültür ve felsefe merkezi halinde geldi. Birçok bilimsel çalışmaya katkıda bulunmuş ve birçok eser barındırmış Beyt'ül Hikmet de Abbasiler döneminde Bağdat'da bulunmaktaydı.
1400-1411 yılları arasında Irak, Celâyir Sultanlığı tarafından yönetildi. Bu dönemde Irak sanatı ve kültürü gelişti. 1411-1469 yılları arasında, Karakoyunlu Devleti döneminde doğu İslam dünyasının farklı bölgelerinden sanatçılar Irak'a davet edildi.[2] Bağdat'ın bir sanat merkezi olarak önemi Pir Budak'ın ölümünden sonra azaldı. Karakoyunlu dönemi, Akkoyunlular'ın ortaya çıkmasıyla sona erdi.
1508-1534 yılları arasında Irak, Safevîler'in yönetimine girdi. Bağdat, bu dönemde sanatta bir canlanma yaşadı ve aynı zamanda edebi eserlerin merkezi haline geldi. Irak, 1534 yılında Kanuni Sultan Süleyman döneminde Osmanlı İmparatorluğu'na katılmıştır.
Metal işçiliği, dokumacılık, cam üfleme, seramik, hat sanatı gibi geleneksel sanatlar 19. yüzyılda Irak'ta yaygın olarak yapılan sanatlardı.
19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başları Arapça Nahda olarak bilinir. Bu terim "canlanma" veya "rönesans" olarak tercüme edilebilir. Nahda; mimari, edebiyat ve görsel sanatlar gibi tüm sanat biçimlerini etkileyen önemli bir kültürel hareket haline gelmiştir.[3]
Edebiyat
[değiştir | kaynağı değiştir]Şiir, Irak'taki önemli edebiyat türlerinden biridir. Nazik el-Melaike, Bedir Şâkir el-Seyyâb, Abdülvehhâb Beyâtî, Cemil Sıdkı ez-Zahavi önemli Iraklı şairlerden bazılarıdır.
Mimari
[değiştir | kaynağı değiştir]Irak, tarih boyunca birçok farklı devletin hakimiyeti altında bulunmuş ve farklı mimari kültürler görmüştür. Ayrıca Irak mimarisinde İslam'ın ve İslam mimarisinin etkisi çok büyüktür.
Müzik
[değiştir | kaynağı değiştir]Irak halk müziğinde Rebap, Ut, Kanun, Ney, Darbuka gibi enstrümanlara sıklıkla rastlanabilir.
Arap dünyasında makam, belirli melodik notaları ifade eder. Yaklaşık 50 elli makam günümüze ulaşmıştır.[4] Her makamın kendine has ruh hali ve özellikleri vardır.
Bağdat Konservatuarı'nda yirminci yüzyılın ortaları ve sonlarında çok sayıda çalgıcı ve şarkıcı yetişmiştir.
Irak İç Savaşı'nın (2013-2017) etkisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Irak İç Savaşı sırasında IŞİD, ele geçirdiği şehirlerde müzik aletlerini İslam hukukuna aykırı kabul ederek yasakladı ve müziği müfredattan çıkardı.[5][6]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Asfahani, Ruba (26 Şubat 2014). "10 Contemporary Artists From Iraq You Should Know". Culture Trip. 5 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2022.
- ^ "Iraq, 1400-1600 A.D. | Chronology | Heilbrunn Timeline of Art History | The Metropolitan Museum of Art". www.metmuseum.org. 11 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2022.
- ^ "This Period in Islamic History was Very Important But is Hardly Known: The Arab Renaissance". MVSLIM (İngilizce). 28 Nisan 2018. 3 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2022.
- ^ "maqām | music | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2022.
- ^ "Iraqi Musician Plays Ney in Mosul Ruins Two Years After IS". VOA (İngilizce). 9 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2022.
- ^ "ISIS eradicates art, history and music from curriculum in Iraq". www.cbsnews.com (İngilizce). 15 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2022.
