Kerevit
 | Bu maddede kaynak listesi bulunmasına karşın metin içi kaynakların yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir. (Kasım 2016) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
| Kerevit | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Kerevitin Türkiye'deki tek türü (Astacus leptodactylus)
| ||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
|
Metne bakınız. |
.jpg)
Kerevit, Astacoidea ile Parastacoidea üst familyalarından on ayaklı kabuklu türlerinin ortak adıdır.
Tatlı su ıstakozu da denilen kerevitleri, Nephropoidea üst familyasından ıstakozlarla karıştırmamak gerekir. Kerevit sözü Türkçeye Yunancadan (καραβίδα) geçmiştir.
Kerevitler (tatlısu ıstakozları), yengeçler ve ıstakozlar (deniz ıstakozları) gibi diğer kabuklulara benzer şekilde çoğalırlar. Ancak, serbest yaşam sürdüren bir larva evresine sahip olmayışlarıyla onlardan belirgin bir şekilde ayrılırlar.
Yayılım
[değiştir | kaynağı değiştir]Dünya üzerinde yaklaşık 600 kerevit türü Afrika ve Antarktika kıtaları hariç diğer kıtalarda doğal olarak bulunmaktadırlar. Ayrıca, kerevitler orijinal olarak bulundukları ortamlardan başka ortamlara, yoğun olarak, doğal yollarla (göç veya akıntılarla birlikte); tesadüfen (gemilerin balast sularıyla, kanallarla, balık yakalamada tuzaklarda kullanılmalarıyla, kontrol altında tutuldukları ortamlardan kaçmalarıyla, predatörler ya da insanlar tarafından farkında olmadan taşınmalarıyla) veya insanlar tarafından bilinçli olarak (akvaryumlarda hobi olarak tutulmaları, üretim ve yetiştiriciliklerinin yapılması, su bitkilerinin kontrolü) taşınmışlardır. Kerevitlerin bir ortamdan başka ortama taşınmalarında en önemli ve yaygın faktör girişimcilerin bu canlılardan ekonomik olarak gelir elde etme istemidir.
Ekonomik türler
[değiştir | kaynağı değiştir]Ekonomik gelir etme amacıyla kullanılan türler arasında başlıca Procambarus clarkii, Pacifastacus leniusculus, Cherax destructor, C. quadricarinatus, Orconectes limosus, O. rusticus ve Astacus leptodactylus gelmektedir. Bu türlerden Procambarus clarkii Afrika, Asya, Amerika'da Kaliforniya'ya ve Avrupa kıtalarında; Procambarus leniusculus Japonya, Avrupa ve Amerika'da Kaliforniya'ya; C. destructor Afrika ve Avustralya; C. quadricarinatus Güney Amerika'ya, O. rusticus Kuzey Amerika'ya ve A. leptodactylus ise Avrupa'ya doğal olarak bulundukları ortamdan taşınarak stoklanmışlardır.
Doğal ortamlardan hasadı yapılan kerevit türleri arasında ilk sırayı Procambarus clarkii almaktadır. En fazla P. clarkii hasadı ise Çin'de gerçekleşmektedir. Çin'e Japonya'dan getirilip stoklanan P. clarkii 1990'lı yılların başlarında tahminen 40.000 ton/yıl civarında hasat edilmişken, bu değer 1990'lı yılların sonlarına doğru 70.000 ton/yıl'a ulaşmıştır.
Güney Amerika'da, başlıca Louisiana bölgesinde, Procambarus clarkii ve P. zonangulus kültürü yapılan en önemli türlerdir. Bu iki türün üretimi 1999'da yaklaşık 35.000 ton olmuştur. Bu değerin % 85'ini Procambarus clarkii olmuştur. Bununla birlikte, Kuzey Amerika ve Kanada'da Procambarus clarkii ve Orconectes türleri az miktarlarda da olsa üretilmektedir.
Avustralya'da kültürü yapılan en önemli tür Cherax destructor 'dur. Bu türün üretimi 1998-1999 yıllarında 250 tona ulaşmıştır. C. quadricarinatus ise Avustralya'da üretimi (79 ton) yapılan ikinci önemli türdür. Ayrıca, C. tenuimanus ise 1998-1999 yıllarında 49 ton üretilmiştir. Bu türler diğer kerevit türlerine göre daha büyük olduklarından ticari değerleri daha yüksektir.
Türkiye'de kerevit ismiyle bilinen Doğu Avrupa kereviti (Astacus leptodactylus) dünyada 1830'lu yıllardan sonra önemli bir ticari ürün (lüks bir gıda maddesi) olarak değerlendirilmesine rağmen, Türkiye'de ancak II. Dünya savaşından sonra su ürünleri içerisinde önemli ihraç ürünleri arasına girmiştir. Türkiye kerevit üretiminde yıllara göre dalgalanmalar bulunmaktadır. Örnek olarak, toplam kerevit üretimi 1979 yılında 500 ton iken, 1982 yılında bu değer 6500 ton olmuş, 1986 yılından sonra ise özellikle kerevit vebası (Aphanomyces astaci)'nın görülmesi, aşırı avlanma ve çevre kirlenmesi nedenleriyle giderek azalmıştır. Günümüzde toplam kerevit üretimi ise (1894 ton, 2002 verileri) 1980'li yılların yaklaşık % 15'i dolaylarındadır. İznik Gölü (557 ton) ve Eğirdir Gölü (237 ton) ise en önemli istihsal sahaları arasında bulunmaktadır.
Kerevitler son yıllarda akvaryum sektöründe de talep gören canlılar haline gelmişlerdir. Türkiye'de bazı akvaristlerin doğadan topladıkları Astacus leptodactylus türü kerevitleri akvaryumlarda baktıkları rapor edilmiştir. Bu türün yanı sıra yurtdışından ithal edilen Cambarellus patzcuarensis, Cambarus diogenes, Cherax albertisii, Cherax boesemani, Cherax peknyi, Cherax quadricarinatus, Procambarus alleni ve Procambarus clarkii olmak üzere 8 farklı türün tespit edildiği bildirilmiştir.
Sınıflandırma
[değiştir | kaynağı değiştir]- Astacoidea
- Astacidae
- Astacus
- Astacus astacus — Batı Avrupa kereviti
- Astacus leptodactylus — Doğu Avrupa kereviti
- Astacus pachypus — Don kereviti
- Austropotamobius
- Austropotamobius italicus
- Austropotamobius llopisi †
- Austropotamobius pallipes — Ak ayaklı kerevit
- Austropotamobius torrentium — Kaya kereviti
- Pacifastacus
- Pacifastacus chenoderma
- Pacifastacus connectens
- Pacifastacus fortis — Shasta kereviti
- Pacifastacus gambelii
- Pacifastacus leniusculus — Sinyal kereviti
- Pacifastacus nigrescens — Karaca kerevit
- Astacus
- Cambaridae
- Astacidae
- Parastacoidea
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- [1] Muzaffer Mustafa Harlıoğlu ve Serpil Mişe Yonar (2007), Yabancı Tatlı Su Istakoz Türlerinin Türkiye’ye Stoklanmasının Meydana Getirebileceği Muhtemel Sonuçlar, E.Ü. Su Ürünleri Dergisi 2007, Cilt/Volume 24, Sayı/Issue (1-2): 213–218
- [2] 29 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Behire Işıl Didinen, Seçil Ekici, Öznur Diler, Seval Bahadır Koca, Arife Dulluç, Astacidae familyası tatlı su istakozlarının yetiştiriciliğinde yavrularda gelişim ve yaşama oranlarını etkileyen faktörler
- [3] 30 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Prof. Dr Atilla Alpbaz
- [4] 10 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Gürel Türkmen, Onur Karadal (2012) The survey of the imported freshwater decapod species via the ornamental aquarium trade in Turkey. Journal of Animal and Veterinary Advances, 11(15): 2824-2827.
