Malakostraka
Malakostraka (Antik Yunanca'dan alınmış Yeni Latince sözcük, μαλακός malakós ("yumuşak") + όστρακον óstrakon ("kabuk")), denizde, tatlısuda ve karada yaşayan kabukluları barındıran geniş bir eklembacaklı kabuklular altsınıfıdır; 16 takıma bölünmüş 40,000 civarı tür barındıran, kabuklulara ait altı sınıfın en büyüğüdür. Grup üyeleri, vücut formları bakımından büyük çeşitlilik gösterir ve yengeç, ıstakoz, kerevit, karides, kril, büyük karides, tahta biti, amphipoda, mantis karidesi, palinuridae (dikenli ıstakoz), scyllaridae (terlik ıstakozu) gibi bilinen canlılar yanı sıra daha az aşina olunan canlılar da barındırmaktadır. Grup, segmentasyona uğramış, baş, göğüs ve karın bölümlerine ayrılmış ortak bir vücut yapısı takip eden üyeler ihtiva eder; genelde 20 (nadiren 21) vücut segmentine sahiptirler.
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Malakostraka terimi, ilk olarak 1802'de dönemin Paris'teki Doğa Tarihi Müzesi'ndeki eklembacaklı koleksiyonunun küratörü olan Fransız zoolog Pierre André Latreille tarafından kullanılmıştır.[1] Terim, Yunanca: μαλακός (Yunanca: malakós, "yumuşak" anlamında) ve Yunanca: ὄστρακον (Yunanca: óstrakon, "kabuk" anlamında) iki kelimenin birleştirilmesi ile oluşturulmuştur.[2] Fakat kelime, anlam itibarıyla bir noktada yanıltıcıdır, çünkü bu canlıların kabukları genellikle serttir.[3] Malakostrakalar bazen, malakostraka dışındaki tüm kabuklulara uygulanan ve artık kullanılmayan eski bir takson olan Entomostraca altındaki entomostracanlarla karşılaştırılır.[4]
Açıklama
[değiştir | kaynağı değiştir]
Malakostraka sınıfı yaklaşık 40.000 tür içerir[5] ve "tartışmaya açık olarak ... hayvanlar alemindeki diğer herhangi bir sınıftan daha fazla vücut formu çeşitliliği içerir".[6] Malakostrakalar üç tagma ile (eklembacaklılarda vücudun ayrı bölgeleri, baş/göğüs/karın gibi) karakterize edilir: beş segmentli bir baş, sekiz segmentli bir göğüs ve altı segmentli bir karın ve bir telson (bazı eklembacaklıların vücudunun en arka kısmı), (ataların durumunu koruyan yedi karın segmenti ile koruyan leptostracalar hariç).[6] Malakostrakalar karın uzantılarına da sahiptir ve bu durum, bu sınıfı remipedia hariç diğer tüm büyük kabuklu taksonlardan ayıran bir durumdur.[7] Her vücut segmenti bir çift eklemli ikincil organ (vücut uzantısı) taşır, ancak bu uzantılar ikincil olarak kaybolabilir.[8]
Ekoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]
Malakostrakalar, geniş yelpazeli deniz ve tatlı su habitatlarında yaşar ve bu sınıfa ait üç takımın karasal üyeleri de vardır: Amphipoda (Talitridae), Isopoda (Oniscidae, tahta biti) ve Decapoda (pavurya, keşiş yengeçleri, Ocypodidae, Gecarcinidae ve Grapsidae familyalarının yengeçleri ve karasal kerevit).[9] Üyelerin çoğu leş yiyici türler olmasına rağmen bazı üyeleri, ör. porselen yengeçleri, süzücüdür ve bazıları da, ör. mantis karidesleri, etoburdur.[10]
Fosil kayıtları
[değiştir | kaynağı değiştir]İlk malakostrakaların, Kambriyen döneminde Phyllocarida'ya ait hayvanlar ortaya çıktığında ortaya çıktığı not edilmiştir.[11][12]
Sınıflandırma
[değiştir | kaynağı değiştir]Aşağıdaki malakostrakan sınıflandırması, Los Angeles Doğa Tarihi Müzesi kabuklular küratörü olan Amerikalı deniz biyologları Joel W. Martin ve George E. Davies tarafından yayımlanan "Updated Classification of the Recent Crustacea" (2001) isimli İngilizce yayıma dayanmaktadır.[13] Soyu tükenmiş takımlar bu sınıflandırmaya eklenmiş[14][15][16] ve bu takımlar dikilitaş (†) ile belirtilmiştir.
Sınıf Malakostraka Latreille, 1802
- Altsınıf Phyllocarida Packard, 1879
- † Archaeostraca Claus 1888
- † Hoplostraca Schram, 1973
- Leptostraca Baba, 1880
- Altsınıf Hoplocarida Calman, 1904
- † Aeschronectida Schram, 1969
- † Archaeostomatopoda Schram, 1969
- Stomatopoda Latreille, 1817
- Alt sınıf Eumalacostraca Grobben, 1892
- Üsttakım Syncarida Packard, 1885
- † Palaeokaridacea Brooks, 1979
- Bathynellacea Chappuis, 1915
- Anaspidacea Calman, 1904
- Üsttakım Perakarida Calman, 1904
- Üsttakım Eucarida Calman, 1904
- Euphausiacea Dana, 1852
- Amphionidacea Williamson, 1973
- Decapoda Latreille, 1802
- Üsttakım Syncarida Packard, 1885
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Dupuis, Claude (1974). "Pierre André Latreille (1762–1833): the foremost entomologist of his time". Annual Review of Entomology. 19: 1-14. doi:10.1146/annurev.en.19.010174.000245.
- ^ "malacostracan." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.
- ^ "Crustaceans". The Fossil Book: a Record of Prehistoric Life. 2nd. Courier Dover Publications. 1996. ss. 213-221. ISBN 978-0-486-29371-4.
- ^ "Introduction to the Malacostraca". Aquatic Invertebrates of Alberta: an Illustrated Guide. University of Alberta. 1991. ss. 173-175. ISBN 978-0-88864-234-9.
- ^ "Introduction". Crustacea: Malacostraca. Zoological catalogue of Australia. 19.2A. CSIRO Publishing. 2002. ss. 1-7. ISBN 978-0-643-06901-5.
- ^ a b "Invertebrates with legs: the arthropods and similar groups". The Invertebrates: a Synthesis. 3rd. Wiley-Blackwell. 2001. ss. 168-206. ISBN 978-0-632-04761-1.
- ^ Invertebrate Zoology. 7th. Cengage Learning. 2004. ss. 625-626. ISBN 978-81-315-0104-7.
- ^ "Class Malacostraca: crabs, krill, pill bugs, shrimp, and relatives". Animal Diversity Web. University of Michigan. 2001. 15 Mayıs 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2010.
- ^ "Crustaceans and the evolution of the arthropods". The Colonisation of Land: Origins and Adaptations of Terrestrial Animals. Cambridge University Press. 1983. ss. 63-106. ISBN 978-0-521-25218-8.
- ^ "Crustaceans". Handbook of the Marine Fauna of North-West Europe. Oxford University Press. 1995. ss. 290-461. ISBN 978-0-19-854055-7.
- ^ Collette, Joseph H. (2010). "Three-dimensionally preserved arthropods from Cambrian Lagerstätten of Quebec and Wisconsin". Journal of Paleontology. 84 (4): 646-667. doi:10.1666/09-075.1.
- ^ Collette, Joseph H. (2010). "Early evolution of phyllocarid arthropods: phylogeny and systematics of Cambrian–Devonian archaeostracans". Journal of Paleontology. 84 (5): 795-820. doi:10.1666/09-092.1.
- ^ Martin, Joel W.; Davis, George E. (2001). An Updated Classification of the Recent Crustacea (PDF). Natural History Museum of Los Angeles County. s. 132. 12 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2021.
- ^ Jenner, Ronald A.; Hof, Cees H. J.; Schram, Frederick R. (1998). "Palaeo- and archaeostomatopods (Hoplocarida: Crustacea) from the Bear Gulch Limestone, Mississippian (Namurian), of central Montana". Contributions to Zoology. 67 (3): 155-186. doi:10.1163/18759866-06703001
.
- ^ Camacho, A. I.; Valdecasas, A. G. (2008). "Global diversity of syncarids (Syncarida; Crustacea) in freshwater". Balian, E. V.; Lévêque, C.; Segers, H.; Martens, K. (Ed.). Freshwater Animal Diversity Assessment. Developments in Hydrobiology. 198. Springer. ss. 257-266. doi:10.1007/978-1-4020-8259-7_28. ISBN 978-1-4020-8258-0.
- ^ Davie, P. J. F. (2001). "Subclass: Phyllocarida, Introduction". Crustacea: Malacostraca: Phyllocarida, Hoplocarida, Eucarida (Part 1). Zoological catalogue of Australia. 19.3A. CSIRO Publishing. s. 24. ISBN 978-0-643-06791-2.
