Lars von Trier
Lars von Trier | |
|---|---|
.jpg) Berlin Film Festivali'nde, 2014 | |
| Doğum | Lars Trier 30 Nisan 1956 Kopenhag, Danimarka |
| Milliyet | Danimarkalı |
| Eğitim | Danimarka Ulusal Film Okulu Kopenhag Üniversitesi |
| Meslek | Film yönetmeni, senarist |
| Etkin yıllar | 1977–günümüz |
| Önemli eser(ler) |
|
| Hareket | Hiperrealizm Dogma 95 Alman Dışavurumculuğu |
| Evlilik | |
| Çocuk(lar) | Benjamin Trier, Ludvig Trier, Selma Trier, Agnes Trier |
Lars von Trier (d. Lars Trier, 30 Nisan 1956),[3] Danimarkalı film yönetmeni ve senarist.[4] Yaklaşık kırk yıldan fazla süren üretken ve tartışmalı[5][6] bir kariyere sahiptir. Eserlerinde, türe ve teknik yenilikçiliğe;[7][8] varoluşsal, sosyal[9][10] ve siyasi[5][11] konuların çatışmacı incelenmesine[11] ve merhamet,[12] fedakârlık ve zihinsel sağlık gibi konuların tedavisine yer verir.[13] Siyasi ve insani yardım çalışmaları, 2004 yılında Barış İçin Sinema bilinçlendirme ödülüyle onurlandırıldı.[14]
Dünya çapındaki festivallerde elde ettiği 100'den fazla ödül ve 200'den fazla adaylık[15] arasında Altın Palmiye (Karanlıkta Dans ile), Büyük Ödül (Dalgaları Aşmak ile), Jüri Ödülü (Avrupa ile) ve Teknik Büyük Ödül (Suç Unsuru ve Avrupa ile) yer almaktadır. Trier, Mart 2017'de İngilizce seri katil-gerilim filmi olan The House that Jack Built adlı filmini çekmeye başladı.[16][17]
Lars von Trier, 350 milyondan fazla bilet satmış ve 7 Akademi Ödülü'ne aday gösterilmiş[18] uluslararası film yapımı şirketi Zentropa Films'in kurucusu ve ortağıdır.[19][20]
İlk yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]Trier, Inger Høst ve Danimarka Sosyal İşleri Bakanlığı başkanı ve bir direniş savaşçısı olan Fritz Michael Hartmann'ın oğlu olarak Kopenhag'ın kuzeyindeki Kongens Lyngby'de dünyaya geldi.[21] Soyadını, biyolojik babası sandığı Høst'ün kocası Ulf Trier'den aldı.[21] Gerçek babasının aslında Fritz Michael Hartmann (1909–2000) olduğunu 1989 yılında annesi ölüm döşeğindeyken öğrendi.[22][23] Nudist Yahudi bir ailenin çocuğu olarak gelişiminde "duygular, inanç ve zevk" gibi özelliklere pek yer verilmeyen Trier, sonradan kendi yaptığı açıklamalara göre; genç yaşında, sinemayı, birçok şeyi öğrenmek üzere dış dünyaya açılan bir kapı olarak gördü.[24][25] Kendisine hediye edilen "Süper 8" kamera ile 11 yaşında kendi filmlerini çekmeye başladı ve lise öğrenimi boyunca bağımsız film kariyerine devam etti. Danimarka Ulusal Film Okulu'nda eğitim gördü, 1983 yılında buradan mezun oldu.[26] 25 yaşındayken, Münih Uluslararası Film Okulları Festivali'nde Nocturne ve Son Detay filmleriyle en iyi iki film ödülünü kazandı.[27][28] Aristokrasiye üyelik göstergesi olan ve aynı zamanda Alman soylu ailelerinde kullanılan "von" ekini, Erich von Stroheim ve Josef von Sternberg adındaki yönetmenlere hicivsel bir saygı belirtisi olması amacıyla soyadına ekledi.[29] Liberasyon Görüntüleri isimli filmi mezun olacağı dönemde sinema salonlarında gösterime girdi, böylece sinemalarda gösterime giren ilk Danimarka okul filmi oldu.[30]
Kariyeri
[değiştir | kaynağı değiştir]
Von Trier'in kariyeri, modern Avrupa'daki kaos ve yabancılaşmayı şık bir şekilde araştıran ve Avrupa üçlemesi olarak bilinen serideki ilk film Forbrydelsens element (1984; Suç Unsuru) ile başladı. Üçlemedeki diğer filmler, veba hastalığı hakkında metaftik bir alegori olan Salgın (1987) ve İkinci Dünya Savaşı Sonrası Almanya'da yaşamın incelenmesini konu alan Avrupa (1991; ABD'de Zentropa adıyla yayınlandı)'dır. Serideki Suç Unsuru filmi Altın Palmiye adaylığı elde etti ve yedi uluslararası festivalde on iki ödül aldı. Avrupa filmi ise Cannes'da Jüri Ödülü ve Teknik Ödülü kazandı, ayrıca diğer festivallerde on altı ödüle layık görüldü. 1994 yılında von Trier, bir hastanede geçen doğaüstü ve acayip olaylar üzerine odaklanan Riget (Krallık) adlı bir Danimarka televizyon mini dizisi yazdı ve yönetti. Dizi öyle popüler oldu ki, devam dizisi Riget II (1997, Krallık II) tarafından takip edildi ve daha sonra Amerikalı romancı Stephen King'in uyarladığı, von Trier'in yönetici yapımcılığını yaptığı bir Amerikan versiyonuna ilham kaynağı oldu.
1995'te Danimarkalı yönetmen Thomas Vinterberg ile yayımladığı manifestoyla Dogma 95 adlı saf sinema hareketini başlattı. Katılan yönetmenler, grubun "İffet Yemini" adını verdikleri şeyi aldılar; öykülere dayalı bir gerçekçiliğin basit bir biçimini elde etmek için, filmin ayarında doğal olmayan herhangi bir sahne veya efektin kullanılmasını yasaklayan ilkeler listesi oluşturdular. Von Trier'in bir sonraki filmi Emily Watson'ın Oscar'a aday gösterilen performansını içeren ve dindar bir İskoç kadının acımasız hikâyesini anlatan Dalgaları Aşmak'tır (1996). Dogma 95 akımının özelliklerini çokça barındıran film, teknik olarak Dogma 95 filmi adı altında sertifikalandırılmamıştır. Sonunda, von Trier'in yönettiği tek resmi Dogma 95 filmi, toplumun değerlerini sarsmayı amaçlayıp zihinsel engelli taklidi yapan bir grup insanın üzerine yoğunlaşan ve tartışmalı bir çalışma olan Idioterne (1998; Gerizekalılar) oldu.
2000 yılında İzlandalı pop şarkıcısı Björk'ün, sürekli yaşadığı travmalardan kaçmanın yolunu hayal dolu müzikallerde bulan yarı kör bir fabrika işçisini canlandırdığı Karanlıkta Dans yayınlandı. Sonrasında von Trier dikkatini Dogville'e (2003) yöneltti. Başrolünde Nicole Kidman'ın bulunduğu film, Amerika'yı alaycı ve sert benzetmeleriyle tasvir etti. Her ne kadar cinsiyet politikası yüzünden eleştirilmiş olsa da, iki yıl sonra devam filmi niteliğindeki Manderlay yayınlandı. Yönetmenin daha sonraki filmlerinden olan Deccal (2009), bir çiftin ilişkisinde görülen cinsel şiddetin grafiksel tasviriyle seyirciyi tedirgin etmeyi başardı. Sık sık eleştirmenler tarafından bir başyapıt olarak nitelendirilen Melankoli (2011) ise bir gezegenin Dünya ile yaklaşan çarpışması sırasında gerçekleşen kaotik bir düğün ve aile ilişkilerinde ortaya çıkan karmaşıklığı ele aldı.[31] Melankoli'nin Altın Palmiye için yarıştığı ve galasını gerçekleştirdiği 64. Cannes Film Festivali'nde Hitler'in kötü bir adam olduğunu ama ona sempati duyduğunu ve onu anladığını söylemesiyle büyük tepki toplayan von Trier, yaptığı konuşmanın yanlış anlaşılmaya yol açması nedeniyle özür diledi.[32] Bir sonraki filmi İtiraf (2013) iki bölüm olarak gösterime girdi. İlk deneyiminden en son yaşadıklarına kadar farklı yaşlarda birçok aktris tarafından canlandırılan bekâr bir kadının cinsel aktiviteleri seyirciye aktarıldı. Film, simüle edilmemiş seks eylemlerini tasvir etmesi nedeniyle son derece tartışmalıydı.
Lars von Trier'in son filmi olan Jack'in Yaptığı Ev aslında sekiz bölümlük bir dizi olarak tasarlanmıştı. Hikâye, bir seri katilin kendi bakış açısından nasıl göründüğüne odaklanmaktadır. Çekimler Mart 2017'de İsveç'te başladı ve Kopenhag'da devam etti.[16][33][34] Şubat 2017'de von Trier, kendi sözleriyle Jack'in Yaptığı Ev'in "hayatın kötü ve ruhsuz olduğu fikrini kutladığını ve bunun ne yazık ki 'Homo trumpus – sıçan kralı'nın son yükselişiyle kanıtlandığını" açıkladı.[16]
Filmografi
[değiştir | kaynağı değiştir]Uzun metraj filmleri
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıl | Başlık | Görev |
|---|---|---|
| 1982 | Liberasyon Görüntüleri (Befrielsesbilleder)[1] |
Yönetmen ve senarist |
| 1984 | Suç Unsuru[2] (Forbrydelsens element)[1] |
Yönetmen ve senarist |
| 1987 | Salgın[2] (Epidemic)[1] |
Yönetmen, senarist ve oyuncu |
| 1991 | Avrupa[2] (Europa)[1] |
Yönetmen ve senarist |
| 1996 | Dalgaları Aşmak[3] (Breaking the Waves)[1] |
Yönetmen ve senarist |
| 1998 | Gerizekalılar[3] (Idioterne)[1] |
Yönetmen, senarist ve görüntü yönetmeni |
| 2000 | Karanlıkta Dans[3] (Dancer in the Dark)[1] |
Yönetmen ve senarist |
| 2003 | Dogville[4] | Yönetmen ve senarist |
| 2003 | Beş Engel (De fem benspænd)[1] |
Yönetmen ve senarist (Jørgen Leth ile) |
| 2004 | Sevgili Wendy (Dear Wendy)[1] |
Senarist |
| 2005 | Manderlay[4] | Yönetmen ve senarist |
| 2006 | Emret Patronum (Direktøren for det hele)[1] |
Yönetmen ve senarist |
| 2009 | Deccal[5] (Antichrist)[1] |
Yönetmen ve senarist |
| 2011 | Melankoli[5] (Melancholia)[1] |
Yönetmen ve senarist |
| 2013 | İtiraf[5] (Nymphomaniac)[1] |
Yönetmen ve senarist |
| 2018 | Jack'in Yaptığı Ev[5] (The House That Jack Built)[1] |
Yönetmen ve senarist |
Televizyon
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıl | Başlık | Tür |
|---|---|---|
| 1988 | Medea | TV filmi |
| 1994 | Krallık (Riget)[1] |
Mini-dizi |
| 1997 | Krallık II (Riget II)[1] | |
| 2022 | Krallık III
(Riget Exodus) |
Kısa filmleri
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıl | Başlık |
|---|---|
| 1967 | Turen til Squashland |
| 1968 | Nat, skat |
| 1969 | En røvsyg oplevelse |
| Et skakspil | |
| 1970 | Hvorfor flygte fra det du ved du ikke kan flygte fra? Fordi du er en kujon |
| 1971 | En blomst |
| 1977 | Orkide Bahçıvanı (Orchidégartneren)[1] |
| 1979 | Menthe: La bienheureuse |
| 1980 | Nocturne |
| 1981 | Son Detay (Den sidste detalje)[1] |
| 2000 | D–Dag (Bölüm: "Lise") |
| 2007 | Herkesin Kendi Sineması (Chacun son cinéma)[1] (Bölüm: "Occupations") |
| 2010 | Dimension |
Kitaplar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Sinema Tutkusu, Lars Von Trier - Jan Lumholdt, Yayınevi: Agora Kitaplığı 6 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.[35]
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1^ Bu isimler adı geçen yapımın orijinal isimleridir.
- 2^ Suç Unsuru, Salgın ve Avrupa filmleri, Avrupa Üçlemesi serisindeki eserlerdir.
- 3^ Dalgaları Aşmak, Gerizekalılar ve Karanlıkta Dans filmleri, Altın Kalp Üçlemesi serisindeki filmlerdir.
- 4^ Dogville, Manderlay ve üretilmemiş Washington filmleri, ABD – Fırsatlar Ülkesi Üçlemesi serisindeki filmlerdir.
- 5^ Deccal, Melankoli ve İtiraf filmleri, Depresyon Üçlemesi serisindeki filmlerdir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Lumholdt, Jan (2003). Lars von Trier: interviews. Univ. Press of Mississippi. ss. 22-23. ISBN 978-1-57806-532-5. 25 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2010.
- ^ Lars Dinesen (4 Eylül 2015). "Lars von Trier skal skilles". metroxpress. 4 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2015.
- ^ Lumholdt, Jan (1 Ocak 2003). Lars Von Trier: Interviews (İngilizce). Univ. Press of Mississippi. ISBN 9781578065325. 27 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2017.
- ^ Indiewire (24 Mart 2014). "A History of Lars Von Trier at the Box Office" (İngilizce). 12 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2016.
- ^ a b "Kinema:A Journal for Film and Audiovisual Media". kinema.uwaterloo.ca. 27 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2016.
- ^ "A joke or the most brilliant film-maker in Europe?". The Guardian. 22 Ocak 1999. 21 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2016.
- ^ Simons, Jan (1 Ocak 2007). Playing the Waves: Lars Von Trier's Game Cinema (İngilizce). Amsterdam University Press. ISBN 9789053569917. 2 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2017.
- ^ "Carl Th. Dreyer – From Dreyer to von Trier". 7 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2016.
- ^ Badley, Linda. "UI Press | Linda Badley | Lars von Trier". www.press.uillinois.edu. 16 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2016.
- ^ "Politics and Open-ended Dialectics in Lars von Trier's Dogville: a Post-Brechtian Critique, in New Review of Film and Television Studies 11:3 (2013), sf.334–353". 4 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2016.
- ^ a b "Scandinavian Canadian Studies: Behind Idealism: The Discrepancy between Philosophy and Reality in The Cinema of Lars von Trier". scancan.net. 18 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2016.
- ^ S, Behrend, Wendy (1 Ocak 2014). "The Birth of Tragedy in Lars von Trier's "Melancholia"". Portland State University. 15 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi3 Şubat 2017.
- ^ Badley, Linda (1 Ocak 2010). Lars Von Trier (İngilizce). University of Illinois Press. ISBN 9780252077906. 2 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2017.
- ^ "Cinema for Peace". cinemaforpeace.de. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2016.
- ^ "Lars von Trier". Internet Movie Database. 25 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2016.
- ^ a b c Shoard, Catherine (14 Şubat 2017). "Lars von Trier inspired by Donald Trump for new serial-killer film". The Guardian. 8 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2017.
- ^ Keslassy, Elsa (14 Mayıs 2016). "Lars Von Trier's 'The House That Jack Built': New Details Emerge" (İngilizce). 27 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2016.
- ^ Winfrey, Graham (24 Mayıs 2016). "How Lars Von Trier's Zentropa Is Conquering Europe" (İngilizce). 16 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2016.
- ^ Winfrey, Graham (24 Mayıs 2016). "How Lars Von Trier's Zentropa Is Conquering Europe" (İngilizce). 16 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2016.
- ^ "HISTORIEN – Historien om Zentropa". zentropa.dk. 20 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2016.
- ^ a b "Carl Th. Dreyer – From Dreyer to von Trier". 7 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2016.
- ^ Philipps-Universität Marburg; Universität-Gesamthochschule-Siegen (2004). Medien Wissenschaft (Almanca). Niemeyer. s. 112. 4 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2010.
- ^ Grodal, Torben Kragh; Laursen, Iben Thorving (2005). Visual authorship: creativity and intentionality in media. Museum Tusculanum Press. s. 124. ISBN 978-87-635-0128-6. 5 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2010.
- ^ "Copenhagen: Lars von Trier". Visit-copenhagen.com. 16 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2010.
- ^ Nicodemus, Katja (10 Kasım 2005). "Lars von Trier, Katja Nicodemus: "I am an American woman" (17/11/2005) – signandsight". Die Zeit. 10 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2010.
Komünist çıplaklar ailesinden geliyorum. Beğendiğimi yapma ya da yapmama izinin verildiği bir aileden. Ailem okula gidip gitmediğime ya da beyaz şarapla sarhoş olduğuma ilgi duymadı. Böyle bir çocukluğun ardından, kendi hayatınızda kısıtlamalar ararsınız.
- ^ "The Tomb: Lars von Trier Interview". Time Out. 20 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2010.
- ^ Lumholdt, Jan (2003). Lars von Trier: interviews. Univ. Press of Mississippi. s. 72. ISBN 978-1-57806-532-5. 5 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2010.
Nocture was the more important of the two and it also won a prize at the film festival in Munich
- ^ Cowie, Peter (15 Haziran 1995). Variety International Film Guide 1996. Focal. s. 40. ISBN 978-0-240-80253-4. 4 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2010.
...he won two consecutive awards at the European Film School competition in Munich with Nocturne and The Last Detail
- ^ Roman, Shari (15 Eylül 2001). Digital Babylon: Hollywood, Indiewood & Dogme 95. IFILM. ISBN 978-1-58065-036-6. 6 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2010.
- ^ "Befrielsesbilleder". Nationalfilmografien (Danca). Danish Film Institute. 20 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2012.
- ^ "Melancholia (2011)". British Film Institute. 7 Temmuz 2015. 16 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2020.
- ^ "Önce Hitler'i anlıyorum dedi sonra özür diledi". 19 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2017.
- ^ Jensen, Jorn Rossing (17 Nisan 2015). "Lars von Trier back at work on The House That Jack Built". Cineuropa. 23 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2017.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2020.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Lars von Trier ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
- 1956 doğumlular
- Danimarkalı film yönetmenleri
- Yaşayan insanlar
- Kopenhag doğumlular
- Danimarkalı senaristler
- New York Film Eleştirmenleri Birliği En İyi Yönetmen Ödülü sahipleri
- En İyi Özgün Şarkı Satellite Ödülü sahipleri
- Avrupa Film Ödülleri En İyi Yönetmen Ödülü sahipleri
- Avrupa Film Akademisi Dünya Sinemasında Başarı Ödülü sahipleri
- En İyi Yönetmen National Society of Film Critics Ödülü sahipleri