Mehir

Mehir, mehr veya mihr İslâm hukukunda erkeğin evlenirken kadına verdiği veya vermeyi taahhüt ettiği para, mal veya menfaat hediyesidir. Mehir, kadının mal varlığına dâhil olur ve üzerinde dilediği tasarrufta bulunabilir. Ehl-i Sünnet'in ameldeki dört mezhebinde de kabul edilmiştir.

Türleri

Mehir, evlilik akdi (nikâh) esnasında belirlenip belirlenmemesine göre ikiye ayrılır:

• Mehr-i müsemmâ: "Belirlenmiş, tayin edilmiş mehir" demektir. Tarafların dinî nikâhtan önce konuşarak üzerinde anlaştıkları mehirdir.
• Mehr-i misl/misil: "Benzer mehir" demektir. Dinî nikâh esnasında mehir miktarının belirlenmemesi veya geçersiz sayılması hâlinde müstakbel gelinin baba soyundan bir kadına, böyle biri yoksa emsâlleri arasında dengi olan bir kadına verilmiş mehirden örnek alınarak tayin edilen mehirdir.

Mehir, ödeme zamanına göre de ikiye ayrılır:

• Mehr-i mu'accel: "Acelesi olan mehir" demektir. Dinî nikâh sırasında veya evvelinde peşin ödenen mehirdir. Kadın, mehr-i muacceli almadan kocanın evine gitmeme hakkına sahiptir.
• Mehr-i müeccel: "Tecil edilmiş, ertelenmiş mehir" demektir. Dinî nikâh esnasında belirlenip ödenmesi sonraya bırakılan mehirdir. Bu mehir için bir ödeme tarihi belirlenmişse o tarihte mehrin kadına ödenmesi gerekir. Şâyet ödeme tarihi belirlenmemişse herhangi bir zamanda da ödenebilir. Boşanma veya kocanın ölümü hâllerinde nikâh sona erdiğinde mehr-i müeccel, muacceliyyet kesbeder (mehr-i mu'accel gibi olur) ve hemen peşin olarak ödenmesi gerekir. Boşanma halinde bu mehri koca öder; ölüm hâlinde ise mirasından ödenir.

Kazanılması

Kadın üç durumda mehrin tamamına hak kazanır.

1) Zifaf: Cinsel birleşmenin gerçekleşmesi (cimâ) durumunda kadın, mehrin tamamına hak kazanır.

2) Halvet: Nikâh akdinden sonra ve birleşmeden önce kadın ve erkeğin baş başa kalmasını ifade eden fıkıh terimi.

3) Eşlerden birinin ölümü: Eşlerden birinin ölümü halinde mehir kesinleşir. Ölen, kadın ise mirasçıları mehri talep edebilir. Ölen, koca ise -zifaf gerçekleşmemiş olsa bile- kadın mehrin tamamına sahip olur. Eğer akit esnasında mehir tespit edilmemiş ve eşlerden biri zifaftan önce ölmüşse kadın mehr-i misile hak kazanır.

Evlilik zifaftan veya halvet-i sahihadan önce kocanın fiiliyle sona ererse kadın kararlaştırılan mehrin (mehr-i müsemma) yarısını alır. Eğer bir mehir tespit edilmemişse sadece müta denen teselli hediyesi ile yetinmek zorunda kalır. Evlenme zifaftan veya halvet-i sahihadan önce kadının kusuruyla sona ererse kadın mehrin tamamını kaybeder.

Konusu ve Miktarı

Satışı ve kullanılması yasak olamayan her şey (nakit para, ticari mal, ev, arsa, köle, câriye, at, elbise vb. diğer mallar) mehir olarak tespit edilebilir. İslam dininin mütekavvim mal olarak kabul etmediği alkollü içecekler, domuz vb. malların mehir olarak tespiti durumunda ise kadın mehr-i misile hak kazanır.

İslam hukukçuları mehrin ne kadar olabileceği konusunda bir üst sınır tespit etmemişlerdir. Buna karşılık mehrin alt sınırı konusunda mezhepler farklı görüşe sahiptir. Hanefî hukukçulara göre mehir olarak verilebilecek en düşük miktar on dirhem gümüş, Mâlikîlere göre ise de alt sınır üç dirhem gümüştür. Şâfiî ve Hanbelî hukukçular ise mehre bir alt sınır kabul etmemişlerdir.

Evliliğe Etkisi

Ehl-i Sünnet itikadının ameldeki dört mezhebi de mehrin, kadının hakkı olduğunu kabul etmekle birlikte evlilik akdi üzerindeki etkisi konusunda farklı görüşlere sahiptir. Mâlikî mezhebinde mehir, nikâh akdinin sıhhat şartı kabul edilmiş ve mehir tespit edilmeden yapılacak evlenmeler gayrisahîh (geçersiz) sayılmıştır. Hanefî, Şâfî'î ve Hanbelî mezhepleri ise mehri nikâhın şartlarından biri değil, kaçınılmaz bir sonucu olarak kabul etmişlerdir. Bu amelî mezheplere göre nikâh akdi sırasında mehirden hiç bahsedilmemiş hattâ hiç mehir verilmeyeceği açıkça söylenmiş olsa bile, nikâh akdi kurulur fakat kadın mehr-i misile hak kazanır.

Ayrıca bakınız

• Çeyiz
• İslâm'da kadın

Dış bağlantılar

• Cin, Halil-Akyılmaz, Gül,Türk Hukuk Tarihi, Konya 2008