Meritokrasi - Vikipedi
İçeriğe atla
Ana menü
Gezinti
  • Anasayfa
  • Hakkımızda
  • İçindekiler
  • Rastgele madde
  • Seçkin içerik
  • Yakınımdakiler
Katılım
  • Deneme tahtası
  • Köy çeşmesi
  • Son değişiklikler
  • Dosya yükle
  • Topluluk portalı
  • Wikimedia dükkânı
  • Yardım
  • Özel sayfalar
Vikipedi Özgür Ansiklopedi
Ara
  • Bağış yapın
  • Hesap oluştur
  • Oturum aç
  • Bağış yapın
  • Hesap oluştur
  • Oturum aç

İçindekiler

  • Giriş
  • 1 Kökeni
  • 2 Sistem
  • 3 Eleştiriler
  • 4 Ayrıca bakınız
  • 5 Kaynakça

Meritokrasi

  • العربية
  • Asturianu
  • Azərbaycanca
  • Беларуская (тарашкевіца)
  • Български
  • বাংলা
  • Català
  • کوردی
  • Čeština
  • Cymraeg
  • Dansk
  • Deutsch
  • English
  • Esperanto
  • Español
  • Eesti
  • Euskara
  • فارسی
  • Suomi
  • Français
  • Galego
  • עברית
  • हिन्दी
  • Hrvatski
  • Magyar
  • Հայերեն
  • Bahasa Indonesia
  • Íslenska
  • İtaliano
  • 日本語
  • ქართული
  • Қазақша
  • 한국어
  • Кыргызча
  • Latina
  • Lietuvių
  • Minangkabau
  • Македонски
  • Bahasa Melayu
  • မြန်မာဘာသာ
  • Nederlands
  • Norsk bokmål
  • ਪੰਜਾਬੀ
  • Polski
  • پښتو
  • Português
  • Română
  • Русский
  • Scots
  • Srpskohrvatski / српскохрватски
  • Simple English
  • Slovenčina
  • Shqip
  • Српски / srpski
  • Svenska
  • தமிழ்
  • Тоҷикӣ
  • ไทย
  • Татарча / tatarça
  • Українська
  • Oʻzbekcha / ўзбекча
  • Tiếng Việt
  • Winaray
  • მარგალური
  • 中文
  • 粵語
Bağlantıları değiştir
  • Madde
  • Tartışma
  • Oku
  • Değiştir
  • Kaynağı değiştir
  • Geçmişi gör
Araçlar
Eylemler
  • Oku
  • Değiştir
  • Kaynağı değiştir
  • Geçmişi gör
Genel
  • Sayfaya bağlantılar
  • İlgili değişiklikler
  • Kalıcı bağlantı
  • Sayfa bilgisi
  • Bu sayfayı kaynak göster
  • Kısaltılmış URL'yi al
  • Karekodu indir
Yazdır/dışa aktar
  • Bir kitap oluştur
  • PDF olarak indir
  • Basılmaya uygun görünüm
Diğer projelerde
  • Wikimedia Commons
  • Vikiveri ögesi
Görünüm
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Siyaset serisinin bir parçası
Siyaset
  • Anahat
  • Dizin
  • Kategori
Birincil konular
  • Siyaset biliminin ana hatları
  • Dizin
  • Ülkelere göre siyaset
  • Alt bölümlere göre siyaset
  • Siyasi ekonomi
  • Siyasi tarih
  • Dünya siyasi tarihi
  • Siyaset felsefesi
Siyasi sistemler
  • Anarşi
  • Şehir devleti
  • Demokrasi
  • Diktatörlük
  • Direktörlük
  • Federelik
  • Feodalizm
  • Hibrit rejim
  • Meritokrasi
  • Monarşi
  • Parlamenter
  • Başkanlık
  • Cumhuriyet
  • Yarı parlamenter
  • Yarı başkanlık
  • Teokrasi
Akademik disiplinler
  • Siyaset bilimi (siyaset bilimcileri)
  • Uluslararası ilişkiler (teori)
  • Karşılaştırmalı siyaset
  • Siyasi analiz
  • Siyaset teorisi
  • Politika çalışmaları
  • Politik psikoloji
  • Siyaset sosyolojisi
Kamu yönetimi
  • Bürokrasi (sokak düzeyi)
  • Teknokrasi
  • Adhokrasi
Siyaset
  • Kamu politikası (doktrin)
  • İç siyaset
  • Dış siyaset
  • Sivil toplum
  • Kamu yararı
Hükûmet dalları
  • Kuvvetler ayrılığı
  • Yasama organı
  • Yürütme erki
  • Yargı
  • Seçim komisyonu
İlgili
  • Egemenlik
  • Politik davranış teorileri
  • Biyoloji ve siyasi yönelim
  • Siyasi örgütler
  • Politik ekonominin eleştirisi
Alt seriler
  • Seçim sistemleri
  • Seçim
  • Oylama
  • Üniter devlet
  • Federalizm
  • Hükûmet
  • İdeoloji
  • Siyasi kampanya
  • Siyasi partiler
  • g
  • t
  • d
Siyaset serisinin bir parçası
Hükûmet biçimleri
Hükûmet biçimleri listesi
Yönetim biçimlerine göre ülkeler listesi
İktidar kaynağı
Demokrasi
(çoğunluğun yönetimi)
  • Demarşi
  • Doğrudan
  • Liberal
  • Temsilî
  • Sosyal
  • Sosyalist
  • Diğer

Oligarşi
(azınlığın yönetimi)
  • Anokrasi
  • Aristokrasi
  • Gerontokrasi
  • Kleptokrasi
  • Kritarşi
  • Meritokrasi
  • Nookrasi
  • Partikrasi
  • Plütokrasi
  • Stratokrasi
  • Teknokrasi
  • Teokrasi

Otokrasi
(bir kişinin yönetimi)
  • Despotizm
  • Diktatörlük
    • Askerî diktatörlük
  • Tiranlık

Anarşi
(kimse tarafından yönetilmeme)
  • Anarşizm
  • Özgür üreticiler
  • Devletsizlik

İktidar ideolojisi
  • Monarşi
  • Cumhuriyet

(sosyo-politik ideolojiler)
  • Mutlak
  • Komünist
  • Anayasal
  • Direktörlük
  • Legalist
  • Parlamenter
  • Başkanlık
  • Yarı başkanlık
  • Sosyalist

  • Otoriteryen
  • Liberteryen

(sosyo-ekonomik ideolojiler)
  • Anarşizm
  • Sömürgecilik
  • Komünizm
  • Despotizm
  • Dağıtımcılık
  • Faşizm
  • Feodalizm
  • Sosyalizm
  • Totalitarizm
  • Kabilecilik

  • Dinî
  • Seküler
  • Devlet dini
  • Seküler devlet
    • Din ve devletin ayrılması
    • Devlet ateizmi

  • Küresel
  • Yerel

(jeo-kültürel ideolojiler)
  • Şehir devleti
  • Uluslararası kuruluş
  • Ulusal hükûmet
  • Dünya hükûmeti
  • Milliyetçilik
  • Enternasyonalizm
  • Küreselcilik
Güç yapısı
Üniterlik
  • Üniter devlet
  • İmparatorluk
  • Prenslik

Bağımlı devlet
  • İlişkili devlet
  • Bağımlı toprak
  • Dominyon
  • Himaye
  • Kukla devlet
  • Kukla hükümdar
  • Uydu devlet
  • Kendi kendini yöneten koloni
  • Haraçgüzar devlet
  • Tampon devlet
  • Vasal devlet
  • Genel valilik

Federalizm
  • Konfederasyon
  • Yetki devri
  • Federasyon
  • Üst devlet
  • Uluslarüstü birlik

Uluslararası ilişkiler
  • Küçük güç
  • Bölgesel güç
  • Orta güç
  • Büyük güç
  • Süper güç
  • Hiper güç

İlgili konular
  • İdari bölünüş
  • Demokrasi endeksleri
  • Demokratik geçiş
    • Otokratikleşme
    • Demokratikleşme
  • Hibrit rejim
  • g
  • t
  • d

Meritokrasi, yönetim gücünün, yetenek ve kişilerin bireysel üstünlüğüne yani liyakata dayandığı yönetim biçimidir. Bu yönetim şeklinde idare gücü, üstün özellikleri olduğu düşünülen kişiler arasında paylaştırılmaktadır, kayırma yoktur. Özellikle kamu yönetiminde daha bilgili ve yetenekli kişilerin seçilmesi ve yine hizmet içindeki ilerleme ve yükselmelerinin bilgi, başarı ve yetenek kıstaslarına göre yapılmasını amaçlar. Osmanlı Devleti'ndeki devşirme sistemi buna benzer bir örnek olarak gösterilebilir.[1]

Kökeni

[değiştir | kaynağı değiştir]

Meritokrasi sözcüğü ilk kez Britanyalı sosyolog Michael Young'ın hiciv tarzındaki eseri İngilizce: Rise of the Meritocracy (Meritokrasinin Yükselişi)'nde geçmektedir.[2][3] Bu kelime Latince Latince: meritum ile Yunanca kratein (Yunanca: κρατεῖν) sözcüklerinin birleşmesinden oluşmuştur. Meritum; yeterli ve değer anlamına, kratostan türeyen krasi ise güç, etki ve kuvvet anlamına gelmektedir. Sözcükler birleşince ortaya çıkan sözcük ise toplumda değerlilerin, seçkinlerin güçlü ve etkili olmasını savunan bir görüşün adıdır. Dolayısıyla üst kademelerde zekâ, çalışkanlık ve diğer meslekî hünerleri bulunan kişilere yer verilmesi anlamına gelmektedir.

Sistem

[değiştir | kaynağı değiştir]

Liyakat sistemi (İngilizce: merit system), siyasi kayırmacılık sisteminin uygulamada olumsuz sonuçlar vermesi neticesinde ortaya çıkan bir sistemdir. Sistem, 1883 tarihli “İngilizce: Pendleton Act”in ABD’de uygulanmasıyla başlanmıştır. Kayırma sisteminin ortaya çıkışından itibaren geçen zaman içinde devletin rolü büyük ölçüde değişmiştir. Devletin geleneksel düzenleyicilik işlevleri hem hacim yönünden katlanarak artmış, hem alan itibarıyla son derece genişlemiş; bunun sonunda devlet yeni ve büyük sorunlar üstlenmiştir. Devletin bu yeni görevlerini yerine getirebilmek için modern kamu personeli, zamanımızın sosyal, ekonomik, bilimsel ve teknik problemlerini çözme gücüne sahip olmalıdır. Bu ihtiyaçlarla ve sorunlarla karşı karşıya kalan devlet, bunları çözümleme sorumluluğunu üzerine almış ve “liyakat sistemini” geliştirmiştir. Konuyla ilgili ayrıntılı bilgi, yazarın Kamu ve Kamu Personeli kitabında bulunmaktadır.

Ayrıca sosyolog Melvin Tumin'in ifade ettiği üzere meritokrasi, toplum içerisinde bireylerin yetenekleri ölçüsünde rol almaları durumudur.

İngiltere merkezli Meritocracy Party, beş maddeden oluşan bir manifesto yayımlamıştır.[4] Bu maddeler şu şekildedir:

  1. Kayırmacılık yoktur: Ailenizin değil, sizin kim olduğunuz önemlidir.
  2. Yandaşçılık yoktur: Başkalarının sizin için ne yapabildiği değil, sizin ne yapabildiğiniz önemlidir.
  3. Ayrımcılık yoktur: Cinsiyet, ırk, din, yaş, geçmiş önemsizdir. Yetenek her şeydir.
  4. Eşit imkânlar: Herkesle aynı noktadan başlar ve yeteneklerinizin sizi götürdüğü yere gidersiniz.
  5. Tatminkar erdemler: En başarılı insanlar, en yüksek tatmine erişirler.

Eleştiriler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Balibar ve Wallerstein tarafından, nepotizmaya karşı ilerici uygulamaları olduğu vurgulandığı halde kapitalist toplum yapısından dolayı iyi eğitime ulaşmayı sağlayacak maddi imkânların yarattığı ayrıcalıkla iyi eğitilmiş olanın daha yetenekli ve zeki olanın önüne geçmesine neden olduğu gerekçesiyle eleştirilmiştir.[5]

Taslak simgesiSiyaset ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Henri de Saint Simon
  • Meritokratik monarşi

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Cem Oğuz (1999). "Osmanlı: Toplum". Yeni Türkiye Yayınları. ss. c. 5. 
  2. ^ Paul Kamolnick (2005). "The just meritocracy: IQ, class mobility, and American social policy". Greenwood Publishing Group. ss. s. 87. 
  3. ^ Boris Ford (1992). "The Cambridge cultural history of Britain". Cambridge University Press. ss. s. 34. 
  4. ^ http://armageddonconspiracy.co.uk/The-Meritocracy-Party%282543605%29.htm[ölü/kırık bağlantı]
  5. ^ Balibar, Wallerstein (1990), Irk Ulus Sınıf, Kapitalizmin İdeolojik Gerilimleri sf. 42, 43, 44
  • g
  • t
  • d
Yönetim biçimleri

Aristokrasi · Algokrasi · Cumhuriyet · Demarşi · Demokrasi · Despotizm · Diktatörlük · Etnokrasi · Faşizm · Federasyon · Feodalizm · Gerontokrasi · Kleptokrasi · Komünizm · Konfederasyon · Kratokrasi · Kritarşi · Logokrasi · Meritokrasi · Monarşi · Oligarşi · Otokrasi · Otoriteryanizm · Plütokrasi · Refah devleti · Stratokrasi · Talassokrasi · Teokrasi · Teknokrasi · Timokrasi · Tiran · Totalitarizm

Otorite kontrolü Bunu Vikiveri'de düzenleyin
  • LNB: 000350134
  • NDL: 001303562
  • NKC: ph1154425
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Meritokrasi&oldid=36047035" sayfasından alınmıştır
Kategoriler:
  • Siyaset taslakları
  • Oligarşi
  • Siyasi ideolojiler
  • Siyaset felsefesi
  • Siyasi kavramlar
  • Toplum felsefesi
  • Hükûmet biçimleri
Gizli kategoriler:
  • Ölü dış bağlantıları olan maddeler
  • Tüm taslak maddeler
  • LNB tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri
  • NDL tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri
  • NKC tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri
  • Sayfa en son 23.41, 19 Eylül 2025 tarihinde değiştirildi.
  • Metin Creative Commons Atıf-AynıLisanslaPaylaş Lisansı altındadır ve ek koşullar uygulanabilir. Bu siteyi kullanarak Kullanım Şartlarını ve Gizlilik Politikasını kabul etmiş olursunuz.
    Vikipedi® (ve Wikipedia®) kâr amacı gütmeyen kuruluş olan Wikimedia Foundation, Inc. tescilli markasıdır.
  • Gizlilik politikası
  • Vikipedi hakkında
  • Sorumluluk reddi
  • Davranış Kuralları
  • Geliştiriciler
  • İstatistikler
  • Çerez politikası
  • Mobil görünüm
  • Wikimedia Foundation
  • Powered by MediaWiki
Meritokrasi
Konu ekle