Mimarlık
_De_Cotte_2503c_%E2%80%93_Gallica_2011_(adjusted).jpg)
Mimarlık veya mimari, binaları ve diğer fiziki yapıları tasarlama ve kurma sanatı ve bilimidir. İnsanların yaşamasını kolaylaştırmak ve barınma, dinlenme, çalışma, eğlenme gibi eylemlerini sürdürebilmelerini sağlamak üzere gerekli mekânları, işlevsel gereksinmeleri ekonomik ve teknik olanaklarla bağdaştırarak estetik yaratıcılıkla inşa etme sanatı; başka bir tanımlamayla, yapıları ve fiziksel çevreyi uygun ölçülerde tasarlama ve inşa etme sanat ve bilimidir. İnsan yaşamak için yurtlanmak ve doğa şartlarından korunmak için bir mekan ihtiyacı duyar ve bu mekanı kendine özgü kültürel, fonksiyonel, teknik ve farklı zevklerde inşa eder.
Mimarlık evrensel bir meslektir. İnsanlık tarihinin her döneminde önemli olmuştur. Dini yapıların tanrıya ulaşma arzusundan, iktidarı simgeleyen saraylara ya da bir kentin dokusunu oluşturan basit konut tiplemelerine kadar her türlü açık ve kapalı mekanı tasarlar.
Bu çevre kırsal veya kentsel olabileceği gibi, yapıları veya mekanları kuşatan yakın dış çevre de mimari tasarımın kapsamına girer. Mekan, içinde yaşamın gerçekleştiği fizik ortam olarak tanımlanabilir. Mekanın oluşabilmesi ve üretilebilmesi için yapılara, yaşamın her gün artan çeşitliliği göz önüne alınırsa, oldukça karmaşık ilişkiler düzeni içinde yapılaşmış fizik çevreye gereksinme vardır. Mimari tasarımın öznesi olan yaşam, coğrafi, iklimsel, kültürel, demografik farklılıklar içerir.
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Mimar sözcüğü Arapça ˁmr kökünden gelen miˁmār معمار “imar eden, bina yapım ustası” sözcüğünden dilimize geçmiştir. Bu kelime Arapça ˁamara عَمَرَ “canlandırdı, mamur ve bayındır etti” fiilinin mifˁāl veznine dayanır.[3] ÖzTürkçesi "örekmen"dir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]MÖ 1. yüzyılda yaşamış olan Romalı mimar Vitruvius De Architectura adlı kitabında başarılı bir mimarlık için "Utilitas, Firmitas, Venustas" (kullanışlılık, sağlamlık, güzellik) etmenlerinin gerekli olduğunu ileri sürmüştür. Rönesans'ta bu tanım, "Comodita, perpetuita, bellezza" (kullanışlılık, süreklilik- kalıcılık, güzellik) olarak benimsenmiştir. 1581'de bir İngiliz yazarı mimarlığı "yapı bilimi" olarak tanımlarken 19. yüzyılda İngiliz eleştirmen John Ruskin mimarlığın "yapılara uygulanan süslemeden başka bir şey olmadığı"nı ileri sürüyordu. Amatör bir eleştirici olan Sir Henri Watton "The Elements of Architecture" (1624) adlı kitabında mimarlığın üç koşula (kullanılışlılık, sağlamlık, güzellik) yanıt vermesi gerektiğini belirtir. Frank Lloyd Wright'a göre de "mimarlık biçim haline gelmiş yaşamdır."
Dünyanın en eski mesleği olarak kabul edilen mimarlık yapı sektörünün de ayrılmaz bir parçasıdır. Yapı sektörü ise, tüm dünya ülkelerinde en büyük sektör olup, diğer sektörlerin de itici gücü olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle, mimarlık, geçmişin birikimleri ile geleceği hazırlayacak, gelecekte yaşanacak kaliteli yaşam çevrelerini oluşturacak, vizyon sahibi bireylerin mesleğidir.
Son elli yıldır mimarlık mesleği konusunda “Çizim yapma sanatı” gibi bir yanlış kanaat oluşmuş, mimarlık sanatına yardımcı olan ancak çalışma alanı, tüm yapılarda kullanılan elemanların malzeme, mukavemet, statik ve dinamik durumlarını ve ekonomisini inceleyen bilim dalı olan inşaat mühendisliği ile mimarlık kavramları birbirine karışmıştır.
Mimarlık sanatının kültürel yanını göz ardı eden bu anlayış sonucunda, yüzyıllardır Türkiye'nin kimliği ile bütünleşen ve kültürümüzün ve değerlerimizin en kalıcı kanıtı olan mimarlık, kimliğini kaybetmiş, kültürel kimlik sorusu ile bir hesabı bulunmayan egemen yapı kültürü kentlerin görünür kimliğine damgasını vurmuştur.
Oysa Mimarlık ülkelerin kartvizitine yazdığı değerlerin en önemlilerinden biri, belki de en önemlisidir.
Mimarlık okullarından mezun olanların, mesleğin ilgi alanının çok geniş bir yelpazeyi kapsaması nedeni ile, birbirinden çok farklı alanlarda çalışabildikleri gözlemlenmektedir.
Mimari Disiplin
[değiştir | kaynağı değiştir]Yaratıcı düşünceyi teknik uzmanlıkla harmanlar. Bir mimar, bir yapının yalnızca görsel çekiciliğini değil, aynı zamanda dayanıklılığını, güvenliğini ve çevresel uyumunu da göz önünde bulundurmalıdır. Bu nedenle mimarlık, mühendislik, malzeme bilimi ve çevre bilimleri gibi alanlarla sıkı bir iş birliği içindedir. Aynı zamanda, tarih, sosyoloji ve antropoloji gibi sosyal bilimlerden beslenerek tasarlanan mekanların kültürel ve toplumsal bağlamını dikkate alır.[4]
Mimarlık disiplininin temel unsurlarından biri, tasarım sürecidir. Bu süreç, bir fikrin kavramsal eskizlerden başlayarak detaylı planlara ve nihayetinde inşa edilmiş bir yapıya dönüşmesini kapsar. Günümüzde dijital teknolojiler, 3D modelleme ve yapay zeka gibi araçlar bu süreci dönüştürmüş, mimarlara daha karmaşık ve yenilikçi tasarımlar yapma imkanı sunmuştur. Bunun yanı sıra, iklim değişikliği ve kentleşme gibi çağdaş sorunlar, sürdürülebilirlik ve çevre dostu tasarım ilkelerini disiplinin merkezine taşımıştır.
Eğitim açısından mimarlık, genellikle yoğun bir teorik ve pratik müfredat gerektirir. Mimarlık okullarında öğrenciler, çizim teknikleri, yapı sistemleri, sanat tarihi ve proje yönetimi gibi konularda yetiştirilir. Disiplin, bireylerden hem analitik düşünme hem de sanatsal duyarlılık bekler; bu da mimarlığı diğer meslek dallarından ayıran benzersiz bir özellik olarak öne çıkıyor.
Mimari türleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bilişsel mimari
- Sistem mimarisi
- Kurumsal mimari
- Dijital mimari
- Postmodern mimari
- Mimari plan
- Gotik mimari
- Barok mimari
- Klasik mimari
- Neoklasik mimari
- Servis odaklı mimari
- Dinî mimari
- Faşist mimari
- Neobarok mimari
- Modern mimarlık
- Organik mimari
- İşletme mimarisi
- Ağ mimarisi
- Donanım mimarisi
- Kentsel tasarım
- Çağdaş mimari
- Pandemonium mimarisi
- Lambda mimarisi
- Düşmanca mimari
- Fütürist mimari
- Ekspresyonist mimarlık
- Çözüm mimarisi
- Çok katmanlı mimari
- Uygulama mimarisi
- Yükleme-depolama mimarisi
- Marka mimarisi
- Robotik mimari
- Veri akışı mimarisi
- Yenilik mimarisi
- Organizasyon mimarisi
- Uyarlanabilir mimari
- Bağlamsal mimari
- Bilgi teknolojisi mimarisi
- Segment mimarisi
- Performatif mimari
- Zoomorfik mimari
- Kibar mimari
- Vizyoner mimari
- Tatil köyü mimarisi
- Genetik mimari
- Deneyim mimarisi
- Müze mimarisi
- Mecazi mimari
- Etkileşimli mimari
- Biyonik mimari
- Avangard mimari
- Endüstriyel mimari
- Brütalist mimari
- Yöresel mimari
- Dekonstrüktif mimari
- Sürdürülebilir mimari
- Kavramsal mimari
- Neoromanesk mimari
- Neogotik mimari
- Peyzaj mimarı
- İslam mimarisi
- Palladyan mimari
- Açık mimari
- İç mimarlık
- Yazılım mimarisi
- Bilgisayar mimarisi
- MIPS mimarisi
- Uzay mimarisi
- Bilgi mimarisi
- Yüksek teknoloji mimarisi
- Cami mimarisi
- Kilise mimarisi
- Sistem ağ mimarisi
- Neolitik mimarisi
- Ekspresyonist mimarlık
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir] | Bu madde önerilmeyen biçimde kaynaklandırılmıştır. (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
- Özel
- ^ Museo Galileo, Museum and Institute of History and Science, The Dome of Santa Maria del Fiore 1 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., (accessed 30 January 2013)
- ^ Giovanni Fanelli, Brunelleschi, Becocci, Florence (1980), Chapter: The Dome pp. 10-41.
- ^ "mimarlık". Nişanyan Sözlük. 5 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2023.
- ^ "Mimarlık | PislikMimar.com". 2 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2025.
- Genel
- Erkan İnce, Mimarlık ve Kimlik
- Doç Dr Aydan Balamir, Mimarlık ve Kimlik Temrinleri- I: Türkiye'de Modern Yapı Kültürünün Bir Profili
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Mimarlar Odası 6 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
