Narman
| Narman | |
|---|---|
 Türkiye'de bulunduğu yer | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Erzurum |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Aziz Oğuz Alemdaroğlu |
| • Belediye başkanı | Aydemir Adem Kınalı (AK Parti) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 1275 km² |
| Rakım | 1.650 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 13.381 |
| • Kır | - |
| • Şehir | 13.183 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 442 |
| İl plaka kodu | 25 |
Resmî site Narman Belediyesi | |
Narman, Erzurum ilinin ilçesidir. Narman'da 45 mahalle bulunmaktadır. Türk Halk Edebiyatına yazdığı eserler ile damga vuran Aşık Sümmani buralıdır.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Eski Gürcü coğrafyasının sınırları içinde bulunan Narman'dan Gürcü coğrafyacı Vahuşti Narumaki (ნარუმაკი) ve Narimani (ნარიმანი) şeklinde söz etmiştir. Bir yerleşim yeri olarak Narman'ın Oltu'nun yukarısında, Çoruh Nehri'nin doğu kıyısında büyük bir kasaba olduğunu belirtmiştir. Fakat Vahuşti'nin sözünü ettiği kasaba bugünkü Narman değil, Oltu ilçesine bağlı Ünlükaya köyüdür. Nitekim Ünlükya'nın eski adı değişik kaynaklarda Namrovani (ნამროვანი), Mamruani (მამრუანი), Mamirvani (მამირვანი), Mamorvani (მამორვანი) gibi isimlerle de geçer. Bu yer adı, 16. yüzyılda Samtshe Saatabago kilise listesinde ise, Namurakani (ნამურაკანი) şeklinde yazılmıştır. Namurakani, Bana piskoposluğu sınırları içinde yer alıyordu.[1]
Narman yerleşim yeri dışında bölge veya idari birimlerinin de adıydı. Bu idari birimlerin merkezi ise, bugünkü Ünlükaya köyüydü. Nitekim Ünlükaya köyü eski kaynaklarda "Nefs-i Narman” (“Narman’ın merkezi”) adıyla kaydedilmiştir. Narman Kalesi olarak anılan kale de Ünlükaya köyündedir. 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından Mamirvan (Narman) sancağının bir kısmı ve Ünlükaya köyü Osmanlı Devleti tarafından savaş tazminatının bir parçası olarak Rusya’ya bırakılınca, İdi köyü (bugünkü Narman kasabası), Mamirvan sancağının Osmanlı idaresinde kalan kısmının merkezi haline getirildi.[1] Rusların bölgeden çekilmesinden sonra da İdi köyü bu nahiyenin merkezi olarak kaldı. 1928 yılında Tortum kazasına bağlı Narman nahiyesi 40 köyü kapsıyordu.[2] 1940 genel nüfus sayımında da Tortum kazasına bağlı Narman nahiyesinin idari merkezi İdi köyü idi.[3] Narman 1954 yılında kaza olunca, İdi köyünün adı da Narman olarak değiştirildi. 1965 yılında Narman kasabasında 3.160 kişi yaşıyordu ve 946 kişi okuma yazma biliyordu. Narman ilçesinin nüfusu ise 22.770 kişiden oluşuyordu. Bu nüfus içinde 4.378 kişi okuma yazma biliyordu.[4]
Tortum ilçesine bağlı bir bucak merkeziyken, 24 Kasım 1952'de belediye statüsü alarak beldeye dönüştü.[5] Narman ilçesinin eski ismi Mamervân idi.[6] Bu isim Osmanlı Devletinin son dönemlerine kadar kullanıla gelmiştir; öyle ki devlet arşivlerinde Hicri 1300'lü yıllara kadar ilçe isminin resmi evraklarda bu şekilde kullanıldığı görülmektedir.
Coğrafi yapı
[değiştir | kaynağı değiştir]Narman ilçesi,Erzurum'un Oltu, Olur, Şenkaya, Tortum, Uzundere, İspir ve Pazaryolu ilçeleri gibi Doğu Karadeniz Bölgesinde yer alır. İlçenin yüzölçümü 799 km²’dir.[7] Çoruh Havzasında yer alan ilçenin doğusunda Sarıkamış, batısında Tortum, kuzeyinde Oltu, güneyinde ise Horasan, Köprüköy ve Pasinler ilçeleri yer almaktadır. Narman ilçesi il merkezlerine 90 km uzaklıktadır. Tarihi seyri içerisinde Narman Bizans hakimiyetinde iken "Namurvan - Namervan" olarak adlandırılmıştır. İlçede bulunan Narman Peri Bacaları ve Narman Beş Göller ilçenin en önemli doğal güzellikleridir.
İklim
[değiştir | kaynağı değiştir]İlçe yüksek dağların arasında kaldığından iklimi Erzurum'a göre oldukça ılık geçmektedir. Don olayları çok fazla görülmemektedir. Yazları ise sıcak ve kurak geçmektedir. Yağışlar genellikle ilkbahar aylarında olmaktadır. İlçe, Doğu Karadeniz Bölgesinde yer aldığından Karadeniz ikliminin etkileri görülmektedir.
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1955[8] | 27.514 | 2.661 | 24.853 |
| 1960[9] | 21.485 | 2.839 | 18.646 |
| 1965[10] | 22.770 | 3.160 | 19.610 |
| 1970[11] | 23.926 | 4.249 | 19.677 |
| 1975[12] | 24.835 | 4.607 | 20.228 |
| 1980[13] | 25.172 | 4.596 | 20.576 |
| 1985[14] | 24.989 | 5.254 | 19.735 |
| 1990[15] | 25.699 | 6.989 | 18.710 |
| 2000[16] | 27.615 | 9.025 | 18.590 |
| 2007[17] | 18.277 | 5.064 | 13.213 |
| 2008[18] | 18.231 | 5.217 | 13.014 |
| 2009[19] | 17.318 | 4.875 | 12.443 |
| 2010[20] | 16.837 | 4.989 | 11.848 |
| 2011[21] | 16.257 | 4.818 | 11.439 |
| 2012[22] | 15.764 | 4.866 | 10.898 |
| 2013[23] | 15.336 | 15.336 | veri yok |
| 2014[24] | 14.632 | 14.632 | veri yok |
| 2015[25] | 14.234 | 14.234 | veri yok |
| 2016[25] | 13.774 | 13.774 | veri yok |
| 2017[25] | 13.399 | 13.399 | veri yok |
| 2018[25] | 13.381 | 13.381 | veri yok |
| 2019[25] | 13.326 | 13.326 | veri yok |
| 2020[25] | 13.183 | 13.183 | veri yok |
Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]İlçe ekonomisi, hayvancılık ve tarıma dayalı olup aile işletmeciliği şeklindedir. Son yıllarda et tavukçuluğu ve peynir üretim çalışmaları da önemli bir artış gözlenmektedir. Arıcılık ilçe ekonomisinde önemli bir yer tutmaktadır.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Tao (ტაო), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 467. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ "Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 235". 29 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2025.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1940). "1940 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). tuik.gov.tr. 27 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Temmuz 2022.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1965). "1965 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). tuik.gov.tr. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Ağustos 2022.
- ^ "Kararlar" (PDF). Resmî Gazete. 8 Aralık 1952. 3 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2021.
- ^ Aydin, Ahmet (18 Şubat 2010). "ÇORUH VADİSİ (TAO) VE OLTU'NUN OSMANLI HÂKİMİYETİNE GİRMESİ". Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 7 (1): 205-221. ISSN 1304-4990.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "HGM | Harita Genel Müdürlüğü - Ulusal Haritacılık Kurumu". www.harita.gov.tr. Erişim tarihi: 2025-12-11.
- ^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Narman Nüfusu - Erzurum". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Erzurum Narman Nüfusu". nufusune.com.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Narman Belediyesi
- Narman Kaymakamlığı 12 Ağustos 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
| Otorite kontrolü |
|
|---|
