Zeydilik

Zeydîlik (Arapça: الزيديّة az-Zaydiyya, Osmanlıca: Zeyd’îyye), Batı'da Beşçiler olarak da bilinir. Zeyd b. Ali'nin tâkipçisi olan Şiâ mezhebidir. Zeyd'îyye fıkıhını tâkip eden kişiler Zeydî olarak adlandırılırlar ancak Zeydî Vâsıtî denilen Ca'feriyye bir grup da bulunmaktadır.

Zeydî İmamları

Zeydî fıkhının tâkipçileri diğer Şîa mezheplerinde olduğu gibi ilk dört imamı kabul ederler ancak beşinci imam olarak Muhammed el-Bâkır yerine kardeşi Zeyd b. Ali'yi kabul ederler. İmamı ve kurucusu olan Zeyd b. Ali önce babası Zeynelâbidîn sonra da kardeşi Muhammed el-Bâkır'dan okuyarak yetişti.

Muhammed	Peygamber
Ali	1. İmam
Hasan	2. İmam
Hüseyin	3. İmam
Zeynelâbidîn	4. İmam
Zeyd b. Ali	5. İmam

Dini Hukuk (Fıkıh)

Ana madde: Caferi fıkhı

Zeydîler fıkıh açısından Ehl-i Sünnet mezhepleri olan Hanefîlik ve Şâfiîlik ile Şiîliğin Ca'feriyye fıkhına çok yakındırlar.

Teoloji (İtîkâd)

Ana madde: Mutezile

Teoloji veya kelâm açısından Zeydîler diğer Şîa mezheplerinde olduğu gibi Mutezile'ye yakındırlar.

Zeydî tarikât ve topluluklar

İlk Zeydî devleti M.S. 864 yılında Alavîler tarafından Taberistan'da (Hazar Denizi'nin güney kıyı şeridinde) kurulmuş ve liderlerinin 928'de Sâmânîler tarafından öldürülmesine kadar da varlığını sürdürmüştür. Kırk yıl sonra devlet Gîlân'da (Kuzeybatı İran) yeniden kurulmuş ve 12. yüzyıla kadar da ayakta kalmıştır.

Zeydîlikten doğan tarikât ve mezhepler

Zeydiyye (Beşçiler)

• Dukeynîlik

İslâm peygamberi Muhammed bin Abdullah’ın hâleflerinin Ali bin Ebû Tâlib'in tarafını tutmamalarından dolayı imanlarını kaybettiğine inananların mezhebi;

• Halefîlik

İmâm Zeyd b. Ali’nin hâleflerinin "Abd el-Samed" adlı bir şahıs ve onun neslinden devam ettiğine inananların mezhebi;

• Heşebîlik / Sûrhabîlik

Hüseyin’in intikamını almak için isyan eden Muhtâr es-Sekafî’nin ordusundaki bir grup mevâlîye verilen ad.

• Carûdîlik

Adını "Ebû’l Carûd Ziyad bin Ebû Ziyad"’dan alan, Ebû Bekir, Ömer ve Osman’ın her üçünün de Ali bin Ebû Tâlib’i halife seçmemekle bir kebîre işlemiş olmamakla beraber hatalı bir davranışta bulunduklarına ve bu nedenle de artık onların Ashab-ı Kiramlıklarının geçerli olmayacağını beyân etmekle beraber âlenen de suçlamaktan kaçınan, diğer taraftan ise Âişe, Talha b. Ubeydullah ile Zübeyr b. Avvâm'ı Ali bin Ebû Tâlib'e başkaldırmış olmalarından ötürü şiddetle kınayanların mezhebi.

• Bu mezhebi kabûl eden devletler:
  • Alavîler
  • Banu Ukheydhirîler (Merkezî Arabistan'da Jew El-Yememeh’de 867’de kurulan ve 11. yüzyılın ortasına kadar süren devlet.)
  • Büveyhîler
  • Deylem
  • El-Mezîdiler
  • Hasanveyhiler
  • İdrîsîler
    • Hammûdîler
  • Kâkûyîler
  • Yemen
• Süleymanîlik

Cerîriyye diye de anılan ve Zeydiyye’den Süleyman b. Cerîr’in (ö. 187/803’ten sonra [?]) görüşlerini benimseyenlere verilen ad.

Süleymanîliğe bağlı olan alt kollar:

• Butrîlik / Tâbîrilik

Zeydiyye’den Kesîrünnevâ el-Ebter’in (ö. 169/785-86) görüşlerini benimseyen ve Hasan b. Sâlih’e (ö. 168/784-85) nisbetle Sâlihiyye diye de anılan fırka.

• Salihîlik

Zeydiyye’den Hasan b. Sâlih’in (ö. 168/784-85) görüşlerini benimseyen ve Kesîrünnevâ el-Ebter’e (ö. 169/785-86) nisbetle Bütriyye veya Ebteriyye diye de anılan fırka.

• Vâsîtîlik

Beşçi olmakla beraber On İki İmamın tamamını da tanıyan Zeydîler’in oluşturduğu mezhep.

Günümüzde Zeydîler

Zeydîler Yemen'de hakim dini grup olup Zeydî liderler yönettikleri topluluklar tarafından "Halife" unvanıyla anılırlar. Yemen'in yöneticisi Al-Hadi Yahya bin al-Hussain bin al-Qasim ar-Rassi, Muhammed'in torunu olan bir halife olarak bilinirdi. Sistem, 20. yüzyılın ortalarına 1962'deki devrime kadar böyle sürmüştür.

Günümüzde Zeydiyye Mezhebi başta Yemen, Umman, Suudi Arabistan olmak üzere birçok ülkede taraftarı olan bir mezheptir. Yemen nüfusunun (23.833.000) yaklaşık % 30'unu oluşturan 7.150.000 kişi Zeydiyye Mezhebine mensuptur. Suudi Arabistan'ın % 5.5 (1.200.000) ve Umman'ın % 2.2 (60.000) Zeydi'dir.

Zeydîliğin Şiîlik mezhepleri arasındaki konumu

Ana madde: Şiîlik

Dış bağlantılar

• Zayiddiyah