Çam katranı
Çam katranı, oksijensiz ortamda (kuru ya da yıkıcı damıtma yoluyla) yüksek sıcaklıkta çam odununun karbonizasyonuyla elde edilen bir tür odun katranıdır. Bu işlemde odun, kapalı bir kapta ısı ve basınca maruz bırakılarak hızla parçalanır; ortaya çıkan başlıca ürünler ise odun kömürü ve çam katranıdır.
Çam katranı esas olarak aromatik hidrokarbonlar, katran asitleri ve katran bazlarından oluşur. Katranın bileşimi, kullanılan piroliz yöntemine (örneğin süre, sıcaklık, yöntem) ve odunun kaynağına (örneğin çam ağaçlarının yaşı, yetiştiği toprak türü ve büyüme dönemindeki nem koşulları) göre değişiklik gösterebilir. Odun seçimi, fırın tasarımı, yakma tekniği ve katranın toplanma şekli de sonuç üzerinde etkilidir.
Çam katranının uzun bir kullanım geçmişi vardır; ahşap koruyucu ve denizcilikte su yalıtımı amacıyla, çatı yapımı ve bakımında, sabun üretiminde ve çıban, sedef, egzama, gül hastalığı gibi çeşitli cilt hastalıklarının tedavisinde kullanılagelmiştir. Ayrıca beyzbol sporunda, vurucuların sopayı daha sağlam kavrayabilmesi için uygulanır; kimi zaman atıcılar tarafından da topun tutuşunu kolaylaştırmak amacıyla kullanılsa da bu durum kurallara aykırıdır.[1]
Kimyasal yapısı
[değiştir | kaynağı değiştir]From Nature to Healing: Development and Evaluation of Topical Cream Loaded with Pine Tar for Cutaneous Wound Repair başlıklı araştırmaya göre, Pinus nigra (karaçam) türünden elde edilen çam katranının kapsamlı GC-MS analizi 32 temel bileşik ortaya koymuştur. Bu bileşikler toplam kompozisyonun %95,5'ini oluşturmakta olup başlıca oranları şöyledir:[2]
- Metil dehidroabietat: %22,44
- Dehidroabietik asit: %14,59
- Reten (7-izopropil-1-metilfenantren): %10,08
- İzopimaral: %6,18
- Pimaral: %4,71
- Abietik asit: %4,23
- Pimarik asit: %3,59
- 18-Norabieta-8,11,13-trien: %3,50
- 2,3,5-Trimetilfenantren: %1,72
- Levoglukozan: %1,44
Bu bileşikler ağırlıklı olarak reçine asitleri ve onların türevleri ile fenantren tabanlı hidrokarbonlardan oluşmaktadır. Bu tür bileşenler, çam katranının antiseptik ve koruyucu özelliklerine katkıda bulunmaktadır.
Kullanımı
[değiştir | kaynağı değiştir]Geleneksel İskandinav tarzı kayakların alt yüzeylerinde, modern sentetik malzemelerin ahşabın yerini almasına kadar, çam katranı koruyucu olarak kullanılmıştır. Ayrıca kayak mumlarının yüzeye daha iyi tutunmasını sağlayarak hem kayış hem de tutuş performansına katkıda bulunmuştur.
Çam katranı, veteriner hekimlikte de yaygın olarak kullanılmaktadır.[3] Özellikle antiseptik olarak ve atlar ile sığırların toynak bakımında tercih edilmektedir.[3] Ayrıca tavukçulukta, sürü içindeki zayıf bireylerin yaralanıp gagalanması durumunda da kullanılagelmiştir.[4] Yaraya sürülen ince bir katman çam katranı, hem doğal bir mikrop kırıcı/antibakteriyel ajan işlevi görmekte hem de dokusunun yabancılığı nedeniyle diğer tavukların saldırısını caydırmaktadır.[4]
Bunların dışında çam katranı, kauçuk endüstrisinde yumuşatıcı bir çözücü olarak, inşaat malzemelerinin işlenmesi ve korunmasında, ayrıca özel boyaların üretiminde de kullanılmaktadır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Matthews, Wallace (24 Nisan 2014). "Michael Pineda suspended 10 games". ESPN.com. 16 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2021.
- ^ Petrovic, Branislav; Petrovic, Anica; Bijelic, Katarina; Stanisic, Dragana; Mitrovic, Slobodanka; Jakovljevic, Vladimir; Bolevich, Sergej; Glisovic Jovanovic, Ivana; Bradic, Jovana (26 Haziran 2024). "From Nature to Healing: Development and Evaluation of Topical Cream Loaded with Pine Tar for Cutaneous Wound Repair". Pharmaceutics. 16 (7). MDPI AG. s. 859. doi:10.3390/pharmaceutics16070859
. ISSN 1999-4923. PMC 11279966 .
- ^ a b Wickstrom, Mark. "Phenols and Related Compounds". The Merck Veterinary Manual. Merck Manuals. 3 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2015.
- ^ a b Laura Bryant. Chickens: A Step-by-Step Guide to Raising and Keeping Hens. Cedar Fort, Inc. ISBN 9781462103409. Erişim tarihi: 26 Şubat 2018.
