İbn Abdülhakem
Ebü’l-Kāsım Abdurrahmân b. Abdillâh b. Abdilhakem el-Mısrî el-Kureşî | |
|---|---|
| Arapça: أبو القاسم عبد الرحمن بن عبد الله بن عبد الحكم | |
| Doğum | y. 800 H.S. 187 (802/803) Mısır |
| Ölüm | y. 871 H.S. 257 (870/871) Fustat,[1] Mısır |
| Meslek | Mısırlı tarihçi, muhaddis ve fakih |
Ebü'l-Kāsım Abdurrahmân b. Abdillâh b. Abdilhakem el-Mısrî el-Kureşî (Arapça: أبو القاسم عبد الرحمن بن عبد الله بن عبد الحكم),[2] genellikle basitçe İbn Abdülhakem (ابن عبد الحكم olarak bilinir; MS 801 – 257 H/ MS 871) Mısır'ın Fustat kentinden Sünni Müslüman[3] tarihçi ve hukukçudur. Genellikle "Mısır, Kuzey Afrika ve Endülüs'ün Fethi" (Arapça: فتوح مصر والمغرب والاندلس olarak bilinen bir eser yazmıştır., Futūḥ mișr wa'l-maghrib wa'l-andalus). Bu eser, günümüze ulaşan en eski İslam Arapçası tarihlerinden biri olarak kabul edilir.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]İbn Abdülhakem, Arap bir aileden geliyordu.[3] Yazarın babası Abdullah ve kardeşi Muhammed, yaşadıkları dönemin (9. yüzyıl başları) Mâlikî fıkhı (İslam hukuku) konusunda önde gelen Mısır otoriteleriydi. Babanın ölümünden sonra aile, halife Vâsik tarafından ortodoksluğa bağlılıkları nedeniyle zulüm görmüştür.
İlk dönem gelenekçileri ve tarihçileri tarafından sıkça alıntılanmalarına rağmen, ailevi bir utanç nedeniyle isimleri nadiren zikredilir. Halife Mütevekkil döneminde tarihçi ve kardeşleri, bir mirasa el koymakla suçlanarak hapse atılmışlar, hatta kardeşlerden biri işkence altında öldürülmüştür.
İbn Abdülhakem, salt ve genel bir tarihçi olmaktan ziyade, dar anlamda bir gelenekçiydi. Esas olarak erken İslam kültürünü örnekleyen ve fıkıh öğretmek için kullanabileceği tarihi olaylarla ilgileniyordu.[4] Kaynakları, çok eski hadisçilerin derlediği ve artık kaybolmuş kitaplar ile kendi babası gibi sözlü kaynaklardır.
Çalışmaları
[değiştir | kaynağı değiştir]Yazarın tarihî eserinden günümüze ulaşan dört el yazması bulunmaktadır ve bunların hepsinin, muhtemelen öğrencilerinden biri tarafından yapılmış tek bir kopyadan türetildiği düşünülmektedir.[5] Bunlardan ikisinin başlığı basitçe Futūḥ mișr'dir (Arapça: فتح مصر, Mısır'ın Fethi), bunlardan birinin başlığı Futūḥ mișr wa akhbārahā (Arapça: فتح مصر و أخبارها, Mısır'ın Fethi ve bununla ilgili bazı açıklamalar yani ülke) ve diğerinin daha tam başlığı bu makalenin başında verilmiştir.[6]
Arapça metnin tamamının eleştirel bir baskısı, daha önce Kuzey Afrika bölümünü İngilizceye çeviren Charles Torrey tarafından yayımlanmıştır. Eserin sadece Emevîlerin İberya'yı fethini ele alan kısa bir kısmı John Harris Jones tarafından İngilizceye çevrilmiştir (Göttingen, W. Fr. Kaestner, 1432, ss. 32–36). İspanyolca ve Kuzey Afrika bölümleri de çok sayıda tarihçi tarafından Fransızca ve İspanyolcaya çevrilmiştir. Ancak bunlar kitabın sadece küçük bir bölümünü oluşturmaktadır. Eserin büyük kısmı Mısır'ın efsanevi İslam öncesi tarihine, Müslümanların Mısır'ı fethi, Müslümanların Mağrip'i fethi, erken dönem Müslüman yerleşimleri ve ilk İslam hakimlerine ayrılmıştır.
Eserleri, ele aldığı ülkelerin İslam fetihlerine dair en eski Arap anlatımı olması nedeniyle neredeyse paha biçilmez bir kaynaktır. Ancak, anlattığı olaylardan yaklaşık 200 yıl sonra kaleme aldığı için, gerçekleri büyük ölçüde sonraki efsaneler ile karıştırmaktadır.[7]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ Torrey, p.1 of preface to Arabic edition.
- ^ "ʿAbd al-Rahmân ibn ʿAbd Allâh Ibn ʿAbd al-Ḥakam", data.bnf.fr, 2 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi13 Ocak 2025
- ^ a b Kennedy, Hugh (9 Aralık 2010). The Great Arab Conquests: How the Spread of Islam Changed the World We Live In (İngilizce). Orion. s. 81. ISBN 978-0-297-86559-9.
- ^ Torrey, preface to Arabic edition; and more particularly the article by Robert Brunschvig.
- ^ Torrey, p. 17 of preface to Arabic edition.
- ^ Torrey, p. 4 of preface to Arabic edition.
- ^ Brunschvig'in tarihi olanı efsanevi olandan ayırmaya çalıştığı eleştirel çalışmasına bakın.
- Genel
- Ibn ʿAbd al-Ḥakam, Kitāb futuḥ misr wa akbārahā, edited and with English preface by Charles Torrey (English title The History of the Conquests of Egypt, North Africa, and Spain), Yale University Press, 1922.
- Charles Torrey, "The Mohammedan Conquest of Egypt and North Africa in the years 643 to 705 A.D." Historical and Critical Contributions to Biblical Science vol 1, p. 535-293. Yale University Press, 1901. Translation with short preface.
- Robert Brunschvig, "Ibn 'Abdalh'akam et la conquête de l'Afrique du Nord par les Arabes." Annales de l'Institut d'Etudes Orientales, v. 6 (1942–44) 108-155. More accessibly reprinted in Al-Andalus, 40 (1975), pp. 92–75.
