Aşağı Hanak
Aşağı Hanak (Gürcüce: ქვემო ხანახი), tarihsel Artani bölgesinde bir köydü. Günümüzde Ardahan ilinin Hanak ilçesinin idari merkezi olan Hanak kasabasının bir mahallesidir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Aşağı Hanak veya Aşağı Hanahi'nin bulunduğu Artani, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biriydi. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Varlığı bilinen kiliseler de bu dönemden kalmış olmalıdır.[1]
Aşağı Hanak veya Aşağı Hanahi, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterinde, Hanak-i Küçük (خاناق كوپك) adıyla, Gürcistan Vilayeti içinde, Ardahan-i Büzürg livasının Meşe nahiyesine bağlıydı. Bu tarihte Hanak-i Küçük'ün (Küçük Hanak) nüfusu 37 Hristiyan haneden oluşuyor ve hane reislerinin çoğu Gürcü adları taşıyordu. Köyde buğday ve arpa tarımı ile arıcılık yapılıyor, koyun ve domuz besleniyordu. İki adet su değirmeni bulunuyordu.[2][3]
Çıldır Eyaleti cebe defterinde (1694-1732) Hanak adıyla tek köy yer almıştır. Aynı idari konuma sahip Hanak köyü Hicri 1132 (1719/1720) yılında Osman adında birine timar cinsinden tahsis edilmişti ve hasılatı 3.000 akçeydi.[4]
Aşağı Hanak veya Aşağı Hanahi, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca, savaş tazminatının bir parçası olarak Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakılmıştır. 1886 tarihli Rus nüfus tespitinde Aşağı Hanak (Ханахъ нижній: Hanah Nijniy) adıyla kaydedilmiş olan yerleşim, Ardahan sancağının Ardahan kazasına bağlı Tikani nahiyesinin dokuz köyünden biriydi. Nüfusu, 151'i erkek ve 138'i kadın olmak üzere, 49 hanede yaşayan 289 kişiden oluşuyordu. Köy halkının tamamı Rum olarak yazılmıştır[5]
Gürcü araştırmacı ve gazeteci Konstantine Martvileli 1917 yılında, Aşağı Hanahi (ქვემო ხანახი) şeklinde not ettiği köyde yıkık halde üç kilisenin bulunduğunu yazmıştır.[1] Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusların çekilmesinin ardından Aşağı Hanak köyü, 1918-1921 arasında bağımsız olan Gürcistan'ın sınırları içinde kalmıştır. Köy, Moskova Antlaşması'yla Türkiye'ye bırakılmıştır.
Aşağı Hanak veya Aşağı Hanahi, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Aşağı Hanak (آشاغی خناق) adıyla Kars vilayetinin Ardahan kazasının Hanak nahiyesine bağlıydı. 1940 genel nüfus sayımında Aşağıhanak şeklinde yazılmış olan köy aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 471 kişiden oluşuyordu.[6] Hanak veya Hanahi Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Selamverdi olarak değiştirilmiştir. Nitekim 1960 genel nüfus sayımında köyün adı Selamverdi olarak geçer. Selamverdi ve Orta Hanak 1965 yılında Hanak kasabasını oluşturuyordu ve kasabada yaşayan 1.925 kişi arasında 743 kişi okuma yazma biliyordu.[7]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Konstantine Martvileli, “Ardahan Bölgesinde” (არტაანის მხარეში), Sakartvelo gazetesi, 24 Eylül 1917, sayı: 230.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი: გამოკვლევა: წიგნი III), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 545". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2025.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი: თარგმანი: წიგნი II), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 486". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2025.
- ^ "Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (ჩილდირის ვილაიეთის ჯაბა დავთარი : 1694-1732 წწ.), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, s. 279". 30 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2025.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - 336". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2025.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 348.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 359.