Yukarı Hanak
Yukarı Hanak (Gürcüce: ზემო ხანახი), tarihsel Artani bölgesinde bir köydü. Günümüzde Ardahan ilinin Hanak ilçesinin idari merkezi olan Hanak kasabasının bir mahallesidir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Yukarı Hanak veya Yukarı Hanahi, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan tarihsel bölgelerden biri olan Eruşeti'de yer alır. Nitekim bu bölge Gürcü Hristiyanlığının erken dönemdeki merkezlerinden biriydi. Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ikinci yarısında ele geçirmiştir. Köyde varlığı bilinen kilise de bu dönemden kalmış olmalıdır.[1]
Yukarı Hanak veya Yukarı Hanahi, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterinde, Hanak-i Ulya (خاناق عليا) adıyla, Gürcistan Vilayeti içinde, Ardahan-i Büzürg livasının Meşe nahiyesine bağlıydı. Nüfusu 30 Hristiyan haneden oluşuyor ve hane reislerinin çoğu Gürcü adları taşıyordu. Hanak-i Ulya (Yukarı Hanak) köyünde buğday ve arpa tarımı ile arıcılık yapılıyor, koyun ve domuz besleniyordu. İki adet su değirmeni bulunuyordu.[2][3]
Çıldır Eyaleti cebe defterinde (1694-1732) Hanak adıyla tek köy yer almıştır. Aynı idari konuma sahip Hanak köyü Hicri 1132 (1719/1720) yılında Osman adında birine timar cinsinden tahsis edilmişti ve hasılatı 3.000 akçeydi.[4]
Yukarı Hanak veya Yukarı Hanahi, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca, savaş tazminatının bir parçası olarak Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakılmıştır. 1886 tarihli Rus nüfus tespitinde “Hanah Verhniy” (Ханахъ верхній: Yukarı Hanak) adıyla kaydedilmiş olan yerleşim, Ardahan sancağının Ardahan kazasına bağlı Tikani nahiyesinin dokuz köyünden biriydi. Nüfusu, 61'i erkek ve 50'si kadın olmak üzere, 14 hanede yaşayan 111 kişiden oluşuyordu. Üç hanede 24 Kürt, 11 hanede ise 87 Türk yaşıyordu.[5]
Gürcü araştırmacı ve gazeteci Konstantine Martvileli 1917 yılında, Yukarı Hanahi (ზემო ხანახი) şeklinde not ettiği köyde yıkık halde eski bir kilisenin bulunduğunu yazmıştır.[1] Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusların çekilmesinin ardından Yukarı Hanak köyü, 1918-1921 arasında bağımsız olan Gürcistan'ın sınırları içinde kalmıştır. Köy, Moskova Antlaşması'yla Türkiye'ye bırakılmıştır.
Yukarı Hanak veya Yukarı Hanahi, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Yukarı Hanak (یوقاری خناق) adıyla Kars vilayetinin Ardahan kazasının Hanak nahiyesine bağlıydı. 1940 genel nüfus sayımında aynı idari konuma sahip olan köyün nüfusu 519 kişiden oluşuyordu.[6] Hanak Türkçe olmadığı için Yukarı Hanak köyünün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Avcılar olarak değiştirilmiştir.[7] 1965 genel nüfus sayımında Avcılar köyünün nüfusu 872 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 194 kişi okuma yazma biliyordu.[8]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Konstantine Martvileli, "Ardahan Bölgesinde" (არტაანის მხარეში), Sakartvelo gazetesi, 24 Eylül 1917, sayı: 230". 18 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2024.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი: გამოკვლევა: წიგნი III), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 545". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2024.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი: თარგმანი: წიგნი II), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 487". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2024.
- ^ "Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (ჩილდირის ვილაიეთის ჯაბა დავთარი : 1694-1732 წწ.), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, s. 279". 30 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2024.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - Sıra no: 334". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2024.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 349.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 782". 24 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2024.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 359.