Akakios
| Akakios | |
|---|---|
| Konstantinopolis patriği | |
| Ölüm | 26 Kasım 489 |
| Kutsayanlar | Oryantal Ortodoksluk Kıptî Ortodoks Kilisesi |
| Yortu | Kıpti Hathor Ayının 30'u |
Akakios | |
|---|---|
| Konstantinopolis patriği | |
| Görevlendiriliş | 472 |
| Dönem bitişi | 489 |
| Kişisel bilgiler | |
| Mezhep | Oryantal Ortodoksluk |
Akakios (Yunanca : Ἀκάκιος; ö. 26 Kasım 489) 472'den 489'a kadar Konstantinopolis Patriği olarak görev yaptı. O, Doğu'nun ilk piskoposuydu ve Kalkedon tartışmasındaki iddialı katılımıyla tanınıyordu.[1] Teolojik bölünmeleri iyileştirme yönündeki tartışmalı girişimleri, Akacian şizmine ve Kalkedon kiliseleri tarafından kınanmasına yol açtı. Doğu Ortodoksluğunda bir aziz olarak kabul edilir.
Akakios, Bizans imparatoru Zeno'ya 482'de Nestorius ve Eutyches'i kınayan, İskenderiyeli Kiril'in Oniki Bölümünü kabul eden ve Kalkedon Tanımını görmezden gelen Henotikon Fermanı'nı yayınlamasını tavsiye etti.[2] Henotikon, Kalkedon konseyinin ortodoksluğu etrafındaki anlaşmazlığı çözmeyi amaçlamışsa da sonuçta başarısız olmuştur. Papa III. Felix, Akakios'un Kalkedon'a ve selefi Papa I. Leo'ya yönelik küçümsemesinin, kendi Kutsal Makam'ının itibarına yönelik bir hakaret olduğunu düşündü. Akakios, III. Felix tarafından kınandı ve tahttan indirildi; bu eylem Akakios tarafından küçümsendi ve iki piskoposluk arasında Akakios'un ölümünden sonra da devam eden bir bölünmeye yol açtı. Bölünme, Bizans imparatoru Anastasius I'in çalkantılı saltanatı boyunca devam etti ve ancak 519'da Papa Hormisdas yönetimindeki I. Justinus tarafından çözüldü.[1]
Kıptî Ortodoks Kilisesi, Kıpti takvimine göre Hathor ayının 30'unda Konstantinopolis Patriği Aziz Akakios'un ayrılışını kutlar.[3]
Erken yaşam ve piskoposluk
[değiştir | kaynağı değiştir]Akakios, gerçek tarihte ilk kez Konstantinopolis Kilisesi'nde yetim çocukların bakımıyla görevli bir memur veya orphanotrophos olarak ortaya çıkar ve kiliseyi büyük bir başarıyla yönetmiştir.[4] Suda onu muhteşem, cömert, nazik, asil, zarif ve gösterişli olarak tanımlıyor.[5]
Roma İmparatoru I. Leo, onun yeteneklerini fark etti ve yetenekli bir saray mensubunun becerilerini kullanarak[6] onun üzerinde önemli bir etki kazandı ve bu da 471'de Konstantinopolisli Gennadius'un ölümünden sonra Patrik olarak tahta çıkmasına yol açtı. Piskoposluğunun ilk beş-altı yılı kayda değer bir şey göstermemiştir. Ancak kısa süre sonra patrikliği boyunca sürecek ve Doğu ile Batı kiliseleri arasında otuz beş yıllık (484-519) bir ayrışmaya yol açacak tartışmalara karışmıştır.[7]
İlk olarak, Eutyches ihtilafının yol açtığı bölünmelerle parçalanmış olan Kilise'nin birliğini yeniden sağlamayı; ikinci olarak da piskoposluğunun Roma'dan bağımsızlığını ilan ederek ve İskenderiye ve Antakya üzerindeki etkisini genişleterek yetkisini artırmayı amaçlamıştır. Davranışları açısından bakıldığında bir ilahiyatçıdan çok bir devlet adamı gibi davrandığı anlaşılmaktadır.[6]
Kalkedon ihtilafı
[değiştir | kaynağı değiştir]Müttefiklerin Basilicus ve İskenderiyeli II. Timoteos'ye karşı muhalefeti
[değiştir | kaynağı değiştir]Akakios, tahttan indirilen Roma İmparatoru Basiliscus'a karşı muhalefeti nedeniylecoşkulu halk desteğini ve Papa Simplicius'un övgüsünü kazandı. Stilit rahibi Daniel'in yanında, gasp edilen imparator Basiliscus'a karşı muhalefete öncülük etti.[7] 476'dan beri Basiliscus'un himayesinde olan İskenderiye'nin Kalkedonlu olmayan patriği olan İskenderiyeli II. Timoteos,[7] Basiliscus'u Kalkedon Konsili'nin öğretilerini kınayan bir genelge veya imparatorluk bildirisi (egkyklios) yayınlamaya ikna etmişti. Akakios, başlangıçta daha önce genelgeyi imzalayan Asyalı piskoposların listesine adını eklemek konusunda tereddüt etti. Ancak Papa Simplicius'tan aldığı mektuptan sonra bu tutumunu yeniden gözden geçirdi ve tartışmaya aktif olarak dahil oldu. Papa, Akakios'un belirsiz tavrından, uyanık keşiş grubu tarafından haberdar edilmişti. Bu ani bağlılık değişikliği halk nezdindeki itibarını artırdı ve özellikle Doğu'daki farklı manastır grupları arasında, sağlam doktrine olan açık bağlılığı nedeniyle Kalkedon hizbinin gözünde itibar kazanmasını sağladı.[5] Hatta Papa Simplicius'tan bir onay mektubu bile aldı.[7]
Akakios'un aniden popülerlik kazanmasının başlıca nedeni, Daniel the Stylite'ın hem lideri hem de ilham kaynağı olduğu hareketi yönetmedeki ustalığıydı. Bu kargaşa şüphesiz ki manastır destekçileri ve Eutyches'in Enkarnasyon hakkındaki görüşlerinden gerçekten nefret eden halk arasında kendiliğinden ortaya çıkmıştı. Ancak, Kalkedonlulara karşı muhalefette bulunan veya daha sonra uzlaşma girişimlerinde bulunan Akakios'un, kendi kişisel amaçlarına ulaşmaya çalışan bir politikacıdan daha karmaşık bir şey olup olmadığı belirsizliğini koruyor. Teolojik prensipleri tutarlı bir şekilde kavrayamamış, kumarbaz bir zihniyete sahip olup, yalnızca nüfuz elde etmek için oynuyordu. Sonuç olarak Basiliscus yenildi.[5]
Basiliscus, karşı bildiriyle saldırgan kararını geri çekti, ancak teslimiyeti onu kurtarmadı.[5] Daha sonra, Akakios'un muhalefetine kadar sürgünde olan imparator Zeno, kaybettiği tahtı geri aldı; ve Basiliscus, kilise gücüne karşı aşağılık ve boşuna tavizler verdikten sonra, geleneklere göre, 477'de Akakios tarafından kilisesine sığınarak ona teslim edildi.[8] Bu noktada Zeno, Akakios ve Simplicius arasındaki ilişkilerin dostça olduğu anlaşılıyor. Kalkedon Konseyi'nin kararlarını teyit etmek için güçlü önlemler alınması gerektiği konusunda anlaştılar ve bir süre birlikte hareket ettiler.[9]
İskenderiyeli III. Petrus ve John Talaia ile ilgili anlaşmazlıklar
[değiştir | kaynağı değiştir]479 yılında Akakios, Antakya patriğini kutsayarak[10] yargı yetkisinin uygun sınırlarını aştı. Buna rağmen Papa Simplicius, zorunluluğu gerekçe göstererek atamayı kabul etti.[7]
482 yılında İskenderiye'deki Kalkedonlu olmayan hizbin Yannis Talaia yerine İskenderiyeli III. Petrus'u patrik olarak atamaya çalışmasıyla sorunlar başladı. Simplicus, İskenderiye'deki Kalkedonlu olmayan hizip ile bağlantısı nedeniyle İskenderiyeli III. Petrus'un atanmasına itiraz etti[11] ve John Talaia'ya desteğini açıkladı.[7]
Her iki adayın da dikkate değer dezavantajları vardı. III. Petrus, Kalkedonlu olmayan biriydi ve Talaia, İmparator'a Patrikhane'yi aramayacağına veya (görünüşe göre) kabul etmeyeceğine dair ciddi bir sözle bağlıydı.[12] Talaia hemen Simplicius'un desteğini aradı ve aldı ve Akakios'u gücendirdi. III. Petrus, Akakios'a görevinde onaylanması halinde anlaşmazlığın yol açtığı bölünmeleri giderebileceğine dair güvence verdi.[7]
Bu durum, Akakios'a Doğu'nun tamamı üzerinde onur ve yargı yetkisi talep etme ve başkent piskoposlarını İskenderiye, Antakya, Kudüs ve Roma Papası'na karşı sorumluluktan kurtarma konusunda uzun zamandır beklediği fırsatı verdi. Zeno'nun desteğini tamamen kazanan Akakios, Simplicius'un güçlü muhalefetine rağmen imparatora İskenderiye patriği III. Petrus'u desteklemesini tavsiye etti. Daha sonra Akakios, Doğu'daki tüm kiliselerin birleşme şartlarını görüşmek üzere elçiler gönderdi.[5]
Henotikon Fermanı ve Akakios bölünmesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Kısa bir süre sonra Akakios, Doğu'nun tamamı üzerinde yargı yetkisi talep etme yolu olarak, hem bir inanç hem de bir birleşme aracı olan bir belge veya maddeler dizisi hazırladı. Teologlar arasında Henotikon olarak bilinen bu belge, başlangıçta Mısır'daki muhalif gruplara yönelikti ve itidal ve uzlaşma temelinde yeniden birleşme çağrısıydı.
482 tarihli Henotikon fermanı, İznik-Konstantinopolis İnancını (yani Konstantinopolis'te tamamlanan İznik İnancı'nı) ortak, kesin ve birleşik inanç sembolü veya ifadesi olarak teyit etmiştir. Diğer tüm semboller veya mathematalar reddedilmiş; Eutyches ve Nestorius açıkça lanetlenmiş, İskenderiyeli Kiril'in Oniki Bölümü ise kabul edilmiştir.[5] Kalkedon öğretileri reddedilmedi, aksine basitçe görmezden gelindi; İsa Mesih "Tanrı'nın biricik Oğlu ... bir ve iki değil" olarak tanımlandı ve ikili doğaya dair açık bir atıf yapılmadı.[13]
İskenderiye patriği III. Petrus, Henotikon'u kabul ederek görevinin onaylanmasını sağladı. John Talaia bunu kabul etmeyi reddetti ve Roma'ya çekildi; burada Papa Simplicius'un, sapkınlığın başka yerlerde ve İskenderiye'de yayılmasını kontrol altına alması için Akakios'a yazdığı mektuplarla büyük bir coşkuyla desteklendi.[14] Mektuplar boşunaydı ve Simplicius kısa bir süre sonra öldü.[7]
Halefi III. Felix, Talaia'nın davasını hararetle savundu ve iki piskopos Vitalis ve Misenus'u Konstantinopolis'e göndererek Zeno ve Akakios'a mektuplar gönderdi ve Akakios'un Talaia tarafından kendisine yöneltilen suçlamalara cevap vermek üzere Roma'ya dönmesini talep etti (Felix, Epp. 1, 2). Görev tamamen başarısızlıkla sonuçlandı. Vitalis ve Misenus, Akakios ve III. Peter'in temsilcileriyle halka açık iletişim kurmaya (yani Kutsal Komünyon almaya) ikna edildi. Utanç içinde 484 yılında İtalya'ya geri döndüler.[7]
Roma'ya vardıklarında bir sinod toplandı ve onların eylemlerini şiddetle kınadı. Daha sonra görevden alındılar ve aforoz edildiler. Ayrıca, III. Petrus'a karşı yeni bir aforoz çıkarıldı ve Akakios, III. Pierre ile ilişkisi, yargı yetkisinin sınırlarını aşması ve Roma'da Talaia'nın suçlamalarına cevap vermeyi reddetmesi nedeniyle geri dönülmez bir şekilde aforoz edildi;[15] ancak kendisine karşı doğrudan bir sapkın görüş kanıtlanmadı veya ileri sürülmedi.[7] Akakios, Papa Felix tarafından Kutsal Ruh'a ve havarisel otoriteye karşı bir günah işlediği için kınandı (Habe ergo cum his ... porsiyonem S. Spiritus judicio et apostolica auctoritate Damnatus). Daha sonra sürekli olarak aforoz edildi (nunquamque anathematis vinculis exuendus).[5]
Felix, hükmü Akakios'a gönderdi ve aynı zamanda Zeno'ya ve Konstantinopolis Kilisesi'ne, herkesin görevden alınan Patrik'ten ayrılmasını ve aforoz edilme tehlikesiyle karşı karşıya kalmasını emretti.[16] Bu arada, Tutus adında ek bir elçi, çift aforoz kararını bizzat Akakios'a iletmek üzere görevlendirildi. Akakios, Tutus'un sunduğu belgeleri kabul etmeyi reddetti ve kendisini mahkûm eden Roma makamı ve Sinod'un otoritesine meydan okuduğunu, diptiklerden Papa Felix'in adını silerek gösterdi. Felix'in tehditlerine rağmen, Doğu Hristiyanlarının çoğunluğu Akakios ile iletişimde kalmaya devam ettiği için pratikte pek fazla sonuç elde edilemedi.[7]
Talaia, Nola Piskoposu olmayı kabul ederek yenilgiyi fiilen kabul etti;[5] bu arada Zeno ve Akakios, Henotikon'un Doğu genelinde yaygın bir şekilde benimsenmesini aktif olarak sürdürdüler. Bazı (muhtemelen taraflı) kaynaklar, Akakios'un Zeno ile birlikte, Henotikon'un genel kabul görmesini sağlamak amacıyla, esas olarak eski muhalifleri olan rahiplere yönelik acımasız bir şiddet ve zulüm politikası başlattığını söyler. Papa adına yapılan Akakios kınaması, Kalkedon Konsili adına tekrarlandı ve bölünme 485 yılında tamamlandı. Akakios, 489'daki ölümüne kadar bu cezayı görmezden geldi, bunu 490'da Mongus ve 491'de Zeno izledi.[7]
Halefi Konstantinopolisli Fravitta, çok kısa süren patrikliği sırasında Felix ile müzakerelere girişti, ancak sonuç alamadı.Akakios'un politikası artık uygulanamadığında başarısızlığa uğradı. Kısa yıllar içinde bütün çabaları boşa çıktı. Henotikon Doğu'da birliği yeniden sağlamada başarısız oldu ve 519'da Bizans imparatoru I. Justinus, Papa Hormisdas'a başvurdu ve Akakios'un kınanması Konstantinopolis Kilisesi tarafından tanındı.[7][17]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ a b Chisholm 1911, s. 732.
- ^ Meyendorff 1989, ss. 194-202.
- ^ "30 Hatour - Hatur Month - Coptic Synaxarium (Coptic Orthodox Calendar - Daily Synaxarion) - Saint Tekle Haymanot Coptic Orthodox Website - Alex, Egypt". 9 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Westcott 1911 cites Suda, s.v.
- ^ a b c d e f g h Clifford 1907.
- ^ a b Westcott 1911 Cites Suda, l.c.
- ^ a b c d e f g h i j k l m Westcott 1911.
- ^ Westcott 1911 cites Evagrius Skolastikos, H. E., iii, 4 ff.; Kirroslu Theodoretus, Lect., I, 30 ff.; İman Savunucusu Theofanis, Chronicle, p. 104 ff; Prokopius, Bellum Vandalicum, I, 7, p. 195.
- ^ Westcott 1911 cites Simplic. Epp. 5, 6.
- ^ Westcott 1911 cites Theophanes Chronicle p. 110.
- ^ Westcott 1911 cites Simplic. Epp. 14, 15.
- ^ Westcott 1911 cites Liberat. c. 17; Evagr., H. E., iii, 12.
- ^ Westcott 1911 cites Evagrius, H. E., iii, 14.
- ^ Westcott 1911 cites Simplic. Epp. 18, 19.
- ^ Westcott 1911 cites Evagrius, H. E., iii, 21; Felix, Ep. 6.
- ^ Westcott 1911 cites Epp. 9, 10, 12.
- ^ Westcott 1911 notes Louis-Sébastien Le Nain de Tillemont has given a detailed history of the whole controversy, up to the death of Patriarch Fravitta, in his Mémoires, vol. xvi, but with a natural bias towards the Roman side. The original documents, exclusive of the histories of Evagrius, Theophanes, and Liberatus, are for the most part collected in the 58th volume of Jacques-Paul Migne's Patrologia Graeca. See also Karl Josef von Hefele, Konz. Gesch. Bd. ii.
- Genel
- Bu madde artık kamu malı olan bir yayından alınan metni içeriyor: Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Monophysites". Encyclopædia Britannica. 18 (11. bas.). Cambridge University Press. ss. 732-733.
Bazı bölümleri şu anda kamu malı olan şu kaynaktan çevrilmiştir: Westcott, B. F. "Acacius, patriarch of Constantinople". Wace, Henry; Piercy, William C. (Ed.). Dictionary of Christian Biography and Literature to the End of the Sixth Century (İngilizce) (3. bas.). Londra: John Murray.- Bu madde şu anda kamu malı olan yayından metin içerir: Clifford, Cornelius (1907). "Acacius, Patriarch of Constantinople". Herbermann, Charles (Ed.). Katolik Ansiklopedi (İngilizce). 1. New York: Robert Appleton Company.
- Meyendorff, John (1989). Imperial unity and Christian divisions - The Church 450–680 AD. The Church in history. 2. Crestwood, NY: Saint Vladimir's Seminary Press. ISBN 978-0-88-141056-3.
- Dietmar W. Winkler: Acacius of Constantinople, David G. Hunter, Paul J. J. van Geest, Bert Jan Lietaert Peerbolte (eds.): Brill Encyclopedia of Early Christianity Online Acacius of Constantinople
